روز: یک گزارش محرمانه که توسط اداره آموزش معاونت سیاسی صدا و سیما تهیه شده ضمن اشاره به کاهش شدید اعتماد مردم به رسانه های حاکمیت، به مدیران این رسانه توصیه کرده با تهیه برنامه های مختلف و از جمله راه اندازی مجددمناظره هائی که در زمان انتخابات موجب افزایش توجه مردم به این رسانه و شرکتشان در انتخابات شد، از بی اعتباری این رسانه جلوگیری کنند.

بر اساس گزارش که در مردادماه تهیه شده، مناظره های انتخاباتی موجب اصلی بالارفتن میزان شرکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری دهم بود اما بعد از حوادث انتخابات، مردم به این باور رسیدند که از آنان به عنوان “هیزم تنور” استفاده شده است. تهیه کنندگان این گزارش همچنین تاکید کرده اند “اعتماد بسيار گرانبهايي كه در روند و چارچوبهاي سياسي موجود ايجاد شده بود، پس از برگزاري انتخابات با لطمات جدي مواجه شد كه جبران آن بسيار سخت به نظر ميرسد.”

این گزارش که برای اولین بار در روز منتشر می شود، نشان می دهد علت رویکرد ناگهانی صدا و سیما به پخش مناظره های سیاسی چیست.

اعتبار از دست رفته

تهیه کنندگان این گزارش تاکید کرده اند که سیمای جمهوری اسلامی پیش از انتخابات با بهره گيري از سياستهاي تبييني، تبليغي و تهييجی( پخش مناظره ها) و انبوه پخش برنامه هایی در قالب “خبر، گزارش، میز گرد و تریبون آزاد علاوه بر تشویق مردم به حضور گسترده در انتخابات تعداد مخاطبان خود را تا حد چشمگیری افزایش داد”. گزارش برگزاری و پخش مناظره های انتخاباتی را نقطه اوج عملکرد صدا وسیما دانسته و تاکید کرده است که این مناظره ها، تعداد مخاطبان این رسانه را به 40 میلیون نفر رسانده بود.

بنا بر این گزارش اما “يكي از عملكردهاي رسانه ملي پيش از انتخابات كه باعث خدشه دار شدن اعتماد مردم به اين رسانه شد حذف وعدم انعكاس برخي خبرها به صورت كلي يا جزئي بود. اين مسأله در ارائه اخبار مربوط به سخنراني ها و همايش هاي نامزدهاي انتخابات نمود روشني داشت. به گونه اي كه رسانه در پخش خبرهاي تجمعات انتخاباتي و سخنان نامزدها دراين تجمعات، به صورت گزينشي عمل كرده و تنها بخشهايي از اين سخنان را در فرصتي كوتاه پخش ميكردند كه اين مسأله در همان زمان مورد اعتراض برخي نامزدهاي رياست جمهوري قرار گرفت.”

در ادامه این بخش از گزارش، می خوانیم: “مسأله ديگري كه پيش از انتخابات موجب كاهش اعتماد مردم به رسانه ملي شد، پرداختن به فعاليت ها و عملكرد دولت نهم از چند ماه پيش از برگزاري انتخابات در حجم وسيع بود. پخش مكرر تيزرهاي تبليغاتي، پوشش سفرهاي استاني دولت نهم – كه اتفاقاً تعداد آن در ماههاي منتهي به انتخابات دهم رياست جمهوري زياد شده بود – باعث شد تااين ذهنيت در افكار عمومي و خصوصأ جناح مقابل شكل بگيرد كه صداوسيما بي كم وكاست در اختيار رئيس جمهوروقت است و ايشان نيز بدون ملاحظه از اين فرصت مناسب، جهت تبليغ خدمات دولت خود و هموار ساختن راه پيروزي در دوره بعد، به بهترين نحو ممكن بهره برداري ميكند.”

در این گزارش همچنین تصریح شده است که “در كنار اين مسأله، نپرداختن به فضاي انتخاباتی كه اتفاقاً در اين دوره، از ماهها قبل با قدم نهادن نامزدهايي مانند كروبي و خاتمي به ميدان انتخابات و مسائل و حواشي پيرامون آن ايجاد شده بود، باعث شد كه اين ذهنيت در افكارعمومي تقويت شود كه رسانه ملي تنها در اختيار جناح حاكم بوده و تلاشي براي بازنمايي فعاليت ساير كانديداهاي احتمالي رياست جمهوري ندارد.”

اعتراف به اشتباه

موضوع دیگری که نویسندگان این گزارش به مقامات ارشد صدا و سیما یادآوری کرده اند مربوط به پوشش اعلام نتایج انتخابات و اعلام زود هنگام پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات است که آن را “یکی از دلایل به وجود آمدن وقایع پس از 22 خرداد” برشمرده و آن را “امری بی سابقه” خوانده اند: “انتشار زودهنگام نتايج انتخابات پيش از آماده سازي ذهن مردم يكي از خطاهاي رسانه ملي در اطلاع رساني پس ازانتخابات بود.”

نویسندگان این گزارش همچنین به پخش اعلام نتیجه در ساعت های یک ربع بامداد و همچنین 2:47 دقیقه بامداد روز 23 خرداد(با توجه به گذشت ساعتی از پایان رای گیری) توسط کامران دانشجو که گویای پیروزی احمدی نژاد بود اشاره کرده ونوشته اند:” چگونگي شمارش آراء و دستيابي به نتايج اوليه و انعكس آن با اين سرعت، براي بسياري از مردم ابهام آفرين بود وهمين مسأله ترديدهايي را براي مردم ايجاد كرد و بهانه اي به دست مخالفان و فرصت طلبان داد تا زمزمه هايي مبني بر از پيش تعيين شده بودن نتايج انتخابات سر دهند… شايسته بود رسانه ملي در اين خصوص قبلاً زمينه سازي نموده و افكار عمومي را با نحوه شمارش آراء صندوق هاي مختلف و تجميع آراء مأخوذه آشنا سازد؛ چرا كه اعلام نتايج انتخابات با اين سرعت، تقريباً بي سابقه بود.”

این کارشناسان همچنین “اطلاع رساني با تأخير، ناقص و غيرشفاف و عدم پوشش مناسب اخبار معترضان و تجمعات صورت گرفته و نيزبيانيه هايي را كه از سوي نامزدهاي معترض صادر مي شد” از دیگر نقایص صدا و سیما برشمرده و افزوده اند این نقایص “با توجه به اينكه ساير رسانه ها به شيوه هاي مختلف اين اخبار را پوشش ميدادند و طبيعتاً مردم به نوعي به اين اخبار دست مي يافتند، اعتماد مردم را نسبت به صداوسيما خدشه دار كرد و مخاطبان به صراحت دريافتند كه نميتوانند خبرها را به طور دقيق، كامل و صحيح از رسانه ملي كسب نمايند. بنابراين شاهد روگرداني مردم از رسانه ملي و اقبال آنان به شبكه هاي خارجي و ماهواره اي بوديم.”

آنها در این ارتباط به مرگ ندا آقاسلطان اشاره کرده و نوشته اند: “در اين خصوص ميتوان به مسأله مرگ ندا آقاسلطان اشاره كرد كه بعد از حدود يك هفته و تنها در برخي ازبخشهاي خبري به صورت جزئي به آن پرداخته شد. ”

این گزارش در ادامه مخاطبان صدا و سیما را به سه گروه تقسیم کرده است: مخاطبان همراه، مخاطبان منتقد و مخاطبان معاند. جالب اینکه بر اساس گزارش تحقیقی این کارشناسان سیاست سیمای جمهوری اسلامی در این دوران باعث شده که “مخاطبان همراه نیز دچار تردید در برنامه های صدا و سیما شدند.”

برگزاری مناظره

بر اساس این تحلیل است که تهیه کنندگان این گزارش از برگزاري مناظره هاي زنده تلويزيوني به عنوان یک “تدبیر نوین” یاد کرده اند هر چند این نکته را نیز از قلم نینداخته اند که:” با نهايت تأسف بايد اذعان داشت اعتماد بسيار گرانبهايي كه در روند و چارچوبهاي سياسي موجود ايجاد شده بود، پس از برگزاري انتخابات با لطمات جدي مواجه شد كه جبران آن بسيار سخت به نظر ميرسد.”

به اعتقاد نویسندگان این گزارش “بهتر بود صداوسيما به عنوان رسانه ي محوري جامعه ايراني، روند مثبت و اعتماد آفرين قبل از انتخابات را در روزهاي پس از انتخابات هم ادامه مي داد و با دعوت از نامزدها يا نمايندگان آنها و برگزاري ميزگردهاي تخصصي بين مدعيان تقلب در انتخابات و دست اندركاران برگزاري انتخابات (وزارت كشور، شوراي نگهبان و.. ) همچنان ميليون ها ايراني را پاي تلويزيون ميخكوب ميكرد… اگر نامزدهاي معترض، اين فرصت را مي يافتند كه مطالبات خود را در رسانه ملي به عنوان محرمترين جايگاه مطرح نمايند طبيعتا از شدت خشم و عصبانيت آنها كاسته مي شد و حجم اعتراضات خياباني و در پي آن اغتشاشات و درگيريها تقليل مي يافت.”

این گزارش با اشاره به اینکه هم اکنون مردم احساس می کنند که “صرفا هیزم تنور انتخابات بوده اند” به مسئولان صدا و سیما پیشنهاد کرده با “فزایش توان تصميم گيري و اقدام سريع در تعيين استراتژي نحوه اطلاع رساني در خصوص رخدادهاي غيرمترقبه و قدرت جهت دهي به جريان هاي خبري، پيش از تثبيت شدن موضوع در ذهن مخاطبان با دريافت اطلاعات از منابع متفرقه داخلي و خارجی” اقدامات مناسب را انجام دهند.

پیش بینی ها

دو روز پیش عباس عبدی جامعه شناس و منقد سیاسی در مقاله ای در روزنامه اعتماد تاکید کرد که علت اصلی رو کردن صدا و سیما به این مناظره ها افت شدید بینندگان صدا و سیما و شکست این رسانه دولتی از رقیبان فارسی زبان خارجی است.

عبدی نوشته بود سیستمی که تحمل پخش یک برنامه ورزشی مانند نود را ندارد چگونه محتمل است که مناظره های سیاسی که مخصوص جوامع دموکراتیک است را تحمل کند.

روز دوشنبه نیز فرزانه روستائی در مقاله ای در اعتماد با اشاره به مناظره های تلویزیونی نوشت: از مجموع فضاي سياسي کشور که اين روزها شاهد تهديد، تعطيل و توقيف يکي بعد از ديگري روزنامه ها و مجلات است برنمي آيد که اراده يي براي باز نگه داشتن فضاي سياسي- اجتماعي شکل گرفته باشد، زيرا نمي توان از يک سو در برنامه رو به فردا چند ده ميليون مخاطب را جذب ناگفته هاي هفت ماه گذشته کرد و از طرف ديگر آن شمشير غدار را در دست آن معاونت مطبوعاتي معروف بر فراز سر مطبوعات چرخاند.

این نویسنده و منقد تاکید کرده: فقط در يک صورت است که مي توان سوءظن و اعتماد از دست رفته و سلب شده به رسانه ملي و طراحان مناظره ها را بازيافت و آن اينکه صدا و سيما، ساعاتي پربيننده نيز به منتقدان و کساني اختصاص دهد که ناگفته هاي غيردولتي بسياري دارند و در صورت فراهم شدن شرايط مي توانند برنامه هايي را پيرامون فرداي انتخابات تدارک ببينند که حتي از مناظره هاي شب انتخابات نيز طرفدار و بيننده بيشتري را به خود جلب کند.

مقاله اعتماد چنین پایان می یابد: سري جديد مناظره هاي داغ ممکن است به گشايش برخي از کژي ها و معضلات پس از انتخابات منجر شود که بنا بر اتفاق عمومي همه امور را تا اطلاع ثانوي قفل کرده است. در غير اين صورت، به سادگي مي توان انتظار داشت که افکار عمومي جامعه ايران در معرض يک مهندسي ناميمون جديد قرار گرفته است. فرداي آن مناظره هاي قبلي را که ديديم؛ عاقبت مناظره هاي جديد را خدا به خير کند.

چهار دوره مناظره هائی که چهار ماه بعد از تهیه این گزارش از شبکه دو صدا و سیما پخش شد، به شدت مورد اعتراض جناح راست و هواداران دولت که خود را بازنده آن احساس می کنند، قرار گرفته است. در حالی که اصلاح طلبان در کلمات پوشیده مطرح کرده اند که صدا و سیما نه فقط از چهره های مشهور اصلاح طلب دعوت به شرکت در این مناظره ها نکرده بلکه مناظره ها عمدتا بین اصولگرایان معتدل و تندرو برگزار شده است.

با این همه واکنش عمومی و توجه همگانی به مصاحبه کواکبیان و حسین شریعتمداری، الیاس نادران و جواد اطاعت و همچنین علی مطهری نشان داد با همه محدودیت هائی که بر اصولگرایان معتدل تحمیل شده است اما همین قدر که با صراحت فاش کردند در انتخابات به کاندیدای جناح راست [محمود احمدی نژاد] رای نداده اند، سخنانشان با استقبال عمومی روبرو شده است. از همین روست که جناح شکست خورده مناظره ها فشارهای زیادی رابرای قطع مناظره ها آغاز کرده که بخشی از آن در مقالات روزنامه هایشان منعکس شده است. روزنامه رسالت در چند مقاله یادآور شده جناحی که با دستگیری سران شان و اعترافات آن ها منهدم شده بود بار دیگر در این مناظره ها زنده شده است.

کیهان هم علاوه بر اینکه هر روز خبرهائی علیه میانه رو ها، بخصوص کواکبیان و دکتر اطاعت چاپ می کند در ستون ساختگی خوانندگان خود از قول خوانندگان روزنامه انتقادهای تندی علیه صدا و سیما، به دلیل مجال دادن به هواداران اصلاحات چاپ می کند.

*اصل این گزارش محرمانه نزد روزآنلاین و نویسنده گزارش محفوظ است.