کلمه: رشد اقتصادی کشور 2.3 درصد شده است یعنی یا از بحران تاثیر گرفته‌ایم یا مدیریت ما ضعف داشته که رشد اقتصاد کاهش یافته است/ دلیل رشد منفی بخش کشاورزی به سیاستهای پولی و مالی برمی‌گردد/ دراین بودجه موازین بودجه‌ای نمی‌بینیم.

کلمه: آنچه در کمیسیون تلفیق تصویب شده بحران‌های جدی ایجاد کرده و مشکلات اقتصاد کشور را نه تنها حل نمی‌کند بلکه افزون تر می کند، اما اگر در یک جامعه رویکرد عقلانی وجود باشد این زیان‌ها را می‌توان به حداقل رساند.

دکتر محمد ستاری فر در گفت‌وگو با ایلنا با بیان این مطلب و با تاکید بر این‌که می‌توان رویکرد بودجه را در صحن علنی مجلس شورای اسلامی تغییر داد‏، گفت: امروز که بین کشورها و ملت‌ها مسابقه رشد اقتصادی و آرامش برقرار است، باید مسیری را در اقتصاد دنبال کنیم که ما را شتابان جلو می‌برد؛ یکی ازاین ابزارها چگونگی، ماهیت، کارکرد و سامان بودجه است که متاسفانه کمتر به آن توجه می‌شود.

وی افزود: آنچه در چند سال اخیرحتی می‌توان گفت دردناک بوده، اصلا بی‌اعتقادی نسبت به این حرکت شتابان منطبق بر برنامه بوده است. وقتی از بالاترین سطوح اجرایی کشور نسبت به قانون برنامه چهارم انتقاد می‌کنند و می‌گویند تفکر غرب است، چرا اگر این اشکال در برنامه وجود داشته آقای رییس جمهور یا معاون اول سابق ایشان نسبت به اصلاح آن اقدام نکردند؟

این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر این قانون بد بوده، طبق قانون باید به قانون بده پایبند بود، تا مردم کشورمان شاهد باشند که مسئولان و حاکمان هر روز و هرلحظه پایبدی به قانون دارند. اگر این گونه باشد مردم قانونمند می‌شوند اما امروز این تعصب به قانون وجود ندارد و چون نداریم اوضاع کشور بدتر شده است.

معاون رییس جمهور در دولت اصلاحات خاطرنشان کرد: گفتند که برنامه چهارم را قبول ندارند؛ گفتیم الحمدلله حداقل بیایید قانونی که خودتان نوشته و تصویب کردید را اجرا کنید.

وی ادامه داد: عملکرد لوایح بودجه‌ای که رییس جمهور در طول اجرای برنامه چهارم به مجلس داده، بررسی کنید. خواهید دید که چقدر با قانون متفاوت بوده و چقدر عملکرد با قانون متفاوت بوده است؛ وقتی در تنظیم بودجه سالانه ناتوانی وجود دارد و شکاف معنی داری بین لایحه، قانون و اجرا وجود دارد، این تصور ایجاد می‌شود که گویا این کشور نیازمند قانون نیست.

یک گونی پول نفت

ستاری‌فر خاطرنشان کرد: این روش بودجه نویسی مثل این می ماند پول نفت را در یک گونی بریزیم و با حکم‌های بسیار کلی، بگوییم چگونه می خواهیم آن را خرج کنیم. گویا در قرن ۲۱ و در سال ۲۰۱۰ میلادی، هنوز یاد نگرفته‌اند که راه و رسم بودجه این نیست که با چند حکم کلی به یک گونی پول، بودجه بگوییم.

وی با بیان اینکه این شیوه بودجه نویسی نه در قانون محاسبات است و نه در قانون برنامه و بودجه، گفت: تا دیروز اقتصادانان مجلس به ما انتقاد می‌کردند که چرا از بودجه انتقاد می‌کنید؛ الان خودشان درباره این بودجه می‌گویند ما دراین بودجه موازین بودجه‌ای نمی‌بینیم، بلکه موازینی از دخل و خرج‌های افراطی است که نشان می‌دهد وضعیت اقتصاد کشور نسبت به گذشته بدتر شده است.

رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با بیان این‌که اگر درگذشته عملکرد بودجه‌های سنواتی نمره‌ای معادل ده از ۲۰ بود، گفت: امروز حتی از آن نمره یک قدم جلوتر نرفته‌ایم درحالی که امروز بین کشورهای دنیا و ملت‌ها مسابقه رشد اقتصادی و آرامش برگزار است که یکی ازابزارهای این حرکت شتابان چگونگی، ماهیت، کارکرد، سامان و سازمان بودجه‌های سنواتی است که متاسفانه کمتر به آن توجه می‌شود.

وی ضمن اظهار امیدواری به این‌که بخشی از اشکالات کلان بودجه در صحن علنی مجلس توسط نمایندگان اصلاح شود، عنوان کرد: با توجه به اینکه بودجه بزودی به صحن علنی مجلس شورای اسلامی می‌رود، انتظار بر این است که نمایندگان تا جایی که می‌توانند به الزاماتی که باید در بودجه باشد، توجه بیشتری کنند؛ اگرچه آنچه در کمیسیون تلفیق تصویب شده بحران‌های جدی ایجاد می‌کند و مسائل‌مان را نه تنها حل بلکه افزون‌تر می‌کند، اما انشالله مجلس با رویکرد عقلانی، می تواند این زیان‌ها را به حداقل برساند.

ستاری‌فر با تاکید براینکه مجلس می‌تواند کیسه پول نفت را به یک نظم بودجه‌ای نزدیک به قانون محاسبات عمومی یا قانون برنامه و بودجه تبدیل کنند، گفت: براساس تعریفی که از ویژگی‌های بودجه برنامه‌ای وجود دارد، چون دولت نقش قالب در اقتصاد دارد، به دلیل ماهیت و ساختار بودجه دولت به صورت مستقیم و غیر مستقیم دارای اهمیت است و به بازار، تولید، نقدینگی، بخش خصوصی، تراز پرداخت‌ها واقتصاد جهانی پیام می‌دهد.

وی ادامه داد: به همین دلیل است که همه در دنیا به بودجه‌های یک دولت نگاه می کنند. زیرا دولت‌ها تکالیف مهمی به دوش دارند که به قول اقتصاددانان کلاسیک، یک کالای عمومی محض است. یعنی ما نیازمند امنیت، دفاع و قضاوت هستیم.

این اقتصاددان تاکید کرد: ما نیاز به ثبات و آرامش و به رسمیت شناختن حقوق مالکیت هستیم؛ که این موارد وظایف صریح حاکمیت است و باید در بودجه ۸۹ تعریف شود.

ستاری‌فر با تاکید بر اینکه دولت‌ها وظیفه دیگری نیز به دوش دارند، خاطرنشان کرد: دولت مسئول اشتغال، بالندگی کشور، سطح عمومی قیمت‌ها و عدالت اجتماعی است. به همین دلیل است که دولت‌ها بودجه می‌نویسند که بسترهای رشد و اشتغال و ثبات ایجاد کنند، بنابراین دولتی برنده است که هنگام ارایه بودجه به مجلس صریح مشکلات آن بودجه را مطرح کند.

وی افزود: اما اگر هنگام ارایه بودجه بگوییم ما هیچ مشکلی نداریم و دنیا باید از ما الگو برداری کند؛ چرا اصلا بودجه می نویسیم؟ این نگاه مثبت نیست. بلکه نگاه مثبت این است که مشخصا اعلام کنیم برای رسیدن به قله هر روز چقدر مشکلات داریم؛ برای رسیدن به این هدف مردم را دعوت به کار بیشتر و نظم بیشتری کنیم. در کنار این مشکلات را هم به مردم بگوییم.

دلیل واقعی رشد منفی اقتصاد

استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: امروز اقتصاد ما در رکود است؛ این موضوع را من نمی‌گویم، بلکه اسناد و مدارک، نمایندگان مجلس و خود مسئولان در لابه لای سخنانشان اذعان می‌کنند.

وی با اشاره به حرکت چرخ‌های اقتصاد با ۴۰ درصد ظرفیت‌ نسبت به سال گذشته، یادآور شد: این نشان می‌دهد که خیلی‌ها بیکارند و در نهایت رشد اقتصادی پایینی داریم، حالا رییس جمهور رشد اقتصادی کشور را ۶٫۹ درصد اعلام می کند؛ بانک مرکزی پایین‌تر می گوید، به هر صورت ما نهاد بانک مرکزی را به رسمیت پذیرفته‌ایم.

وی گفت: هرچند برخی‌ها می گویند که این اعداد هم روتوش می‌شود، اما به این موضوع فعلا اهمیت نمی‌دهم اما با بروز بحران رییس جمهور گفت که ما هیچ تاثیری از این بحران نمی‌گیریم. درحالی که آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد که ۴۲ کشور رشد منفی داشته که کشور ما هم جزو آنهاست. چینی‌ها که در این بحران رشد منفی داشتند؛ به سرعت خود را احیا کردند. چرا ما خودمان را با چین مقایسه نمی‌کنیم؟

معاون رییس جمهور در دولت اصلاحات اظهارداشت: الان که رشد اقتصادی کشور براساس آمارهای بانک مرکزی ۲٫۳شده است؛ پس روشن شده که ما از بحران اقتصادی خیلی تاثیر گرفتیم. بنابراین از دو حالت خارج نیست؛ یا از بحران تاثیر گرفته‌ایم یا مدیریت ما ضعف داشته که رشد اقتصاد کاهش یافته است.

وی افزود: اما آنچه مطرح می‌شود این‌که نه ضعف مدیریتی را کسی می‌پذیرد و نه وابستگی به اقتصاد جهانی را قبول می‌کنند. این موارد نشان می‌دهد که شرایط محیطی را نمی‌گذارد همگان متوجه شوند. اگر گفته شده بودجه عبارت است از برنامه اداره یک سال کشور باید مشخص شود که نرخ رشد اقتصادی، نرخ بیکاری، توزیع درآمد و تورم را هدف‌گذاری کند. امروز رشد بخش کشاورزی منفی است؛ اما آقایان می‌گویند، دلیل آن خشکسالی بوده است.

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: آقایون می‌گویند اگر سرما و خشکسالی نبود، رشد اقتصادی ۸ می‌شد. درحالی که کشاورزی حدود ۱۷ درصد تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد، اگرکل رشد بخش کشاورزی صفر می شد، یعنی هیچی تولید نمی‌کردیم، باید از رشد اقتصاد حدود ۱۶صدم کم می‌شد؛ درحالی که دلیل رشد منفی بخش کشاورزی به سیاستهای پولی و مالی برمی‌گردد.

وی افزود: وقتی تورم ۲۵ درصد می‌شود و نرخ برابری دلار با ریال به هم می‌خورد، یعنی کالای خارجی ارزان‌تر است، برای کشاورز صرف نمی کند که مرکبات را بچیند. یعنی کل بازار کشور را به خارجی‌ها واگذار کردیم. چرا این اتفاق افتاد؟ چون در بودجه ۸۷ و ۸۸ متوجه نشدیم که سیاست پولی و مالی را به گونه‌ای تولید و به گونه‌ای تنظیم کنیم که از کیان تولید دفاع شود.

ستاری‌فر با بیان این‌که گروهی تازه با استناد به این‌که اگر نرخ برابری دلار با ریال تغییر کند تورم ایجاد می‌شود، اظهار داشت: تورم خیلی مهم است اما هدف اولیه ما تورم نیست، اگر تورم باشد اما تولید و اشتغال هم باشد و مردم پول بیشتری را در جیبشان احساس کنند، نتیجه بهتری دارد. اما اگر تورم را صفر کردیم اما رکود شد و بازار را به خارجی‌ها دادیم آیا این کار خوبی است؟

بحران در سیاست‌های پولی و مالی

معاون رییس دولت اصلاحات با اشاره به وجود بحران در سیاست‌های پولی و مالی و بی‌انظباطی مالی یادآورشد: در تراز پرداخت‌ها امروز بحران داریم؛ بنا بوده ترازپرداخت‌های غیر نفتی تا پایان برنامه چهارم مثبت شود. الان بالای ۵۰ میلیارد دلار منفی است؛ این نشان می‌دهد که اگر نفت ارزان شود، بحران در پیش داریم.

وی گفت: ما یک شرایط محیطی اقتصادی و اجتماعی داریم که خوب نیست، از این شرایط، تورم، رکود بیکاری، فقر، افزایش عدم تعادل و توازن می‌فهمیم، یعنی در طبقات سطح دوم احساس فقر می‌کنند که خیلی خطرناک است.

ستاری‌فر تصریح کرد: یک بودجه هوشمند باید این فصل‌ها را جلوی خود بگذارد و بررسی کند که کدام تصمیم‌ها منجر به نتیجه غلط می‌شود. بنابراین با توجه به شرایط محیطی حاکم بر فضای اقتصادی و اجتماعی کشور، باید بودجه بتواند مشکلات کشور را حل کند.

او ادامه داد: یک بودجه خوب باید مشخص کند که مسایل پولی، مالی را حل کند اگر این دو باهم خوب کار کردند خیلی از مسایل حل می‌شود.اگر این دو خوب کار کردند، نرخ تعرفه‌ها درست می‌شود.

این اقتصاددان برجسته کشورمان با بیان اینکه راه برون رفت از این مشکلات الان در دست مجلس قرار دارد، خاطرنشان کرد: ظرفیت اقتصاد در بخش‌های صنعت، مسکن و کشاورزی بحرانی است و باید روشن شود که که برای این بخش‌ها چه کار باید کرد؟ باید تراز کشاورزی حداقل صفر شود. اگر دو میلیارد دلار می‌خواهیم وارد کنیم همان میزان صادر شود؛ نه اینکه ۸ میلیارد وارد و چیزی صادر نمی‌شود اینها باید در بودجه صریح مشخص شود.

رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشوربا اشاره به اینکه فضای تقریبا نه چندان خوش آیندی در صورت اجرای این بودجه در پیش است، اظهار داشت: نماگرهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که تراز منفی تجاری بیش از ۵۵ میلیارد دلار منفی است. یعنی امروز از طریق نفت، زندگی ادامه پیدا می کند.

وی ادامه داد: ایرانی‌ها امروز ۵۰ میلیارد دلار کم کار می‌کنند؛ پول خوردن ما را نفت می‌دهد، این بیکاری یا ظرفیت خالی ۴۰ درصدی تولید نظم می‌خواهد؛ هنر مدیریت و انضباط می‌خواهد.

ستاری‌فر یادآورشد: اگر سامان نظم و انضباط در دولت و حاکمیت باشد، مردم فوری اینها را می‌گیرند و نتیجه‌اش منجر به رشد اقتصادی می‌شود.