بی‌بی‌سی: تا هفت سال پیش فقط یک حزب درعراق حاکم بود و البته همان یک حزب هم فقط در یک رهبر خلاصه می شد: صدام حسین.

اما امروز تنوع احزاب و گروههای سیاسی عراق به قدری زیاد است که گاهی حتی تشخیص دادن آنها از یکدیگر سخت می شود. البته در گرماگرم تبلیغات انتخابات پارلمانی عراق این تنوع و تکثر حال و هوای خاصی به فضای سیاسی عراق بخشیده است.

احزاب متنوع با گرایشهای مختلف، از کمونیست گرفته تا اسلام گرا، از طرفدار ایران گرفته تا طرفدار آمریکا اسب خود را زین کرده اند تا برای خود در رهبری عراق نقشی دست و پا کنند. بسیاری از این احزاب با تشکیل ائتلافهای انتخابی سعی در پیروزی در انتخابات دارند، اما برخی نیز به صورت منفرد در این انتخابات شرکت کرده اند.

۴ ائتلاف بزرگ، بیشترین شانس را برای بدست آوردن کرسی های پارلمانی دارند.

ائتلاف ملی عراق به رهبری عمار حکیم، ائتلاف حکومت قانون به رهبری نوری مالکی نخست وزیر کنونی، فهرست العراقیه به ریاست ایاد علاوی نخست وزیر پیشین عراق و اتحاد کردستانی به رهبری مسعود بارزانی.

برخلاف انتخابات گذشته که در سال ۲۰۰۵ برگزار شد و ساختار ائتلافها بیشتر منسجم و بر اساس مذهبی یا عرقی تشکیل شده بود، ائتلاف های این دوره ملغمه ای از گرایش های مختلف هستند.

اتئلاف سکولار با تندروی شیعه

ائتلاف ملی عراق، احمد چلبی، سیاست مدار کهنه کار سکولار را با جریان صدر به رهبری مقتدی صدر روحانی جوان و تندروی شیعه در کنار هم قرار داده است.

البته تضاد این ائتلاف به همین یک مورد ختم نمی شود. در دوره ای که ناامنی در عراق بیداد می کرد مجلس اعلای اسلامی عراق به رهبری خانواده حکیم به شدت با گروه صدری ها بر سر تسلط بر مناطق شیعه نشین جنوب عراق با هم در رقابت بودند. رقابتی که حتی به آتش زدن دفاتر حزبی مجلس اعلا از سوی صدریها انجامید.

ترور و تصفیه فیزیکی یکی از ابزارهای برّنده در این رقابت خونین بود. اما اکنون به نظر می رسد تلاش های بی وقفه ایران برای نزدیکی این دو گروه اسلامگرای شیعه به نتیجه رسیده و این دو جریان سیاسی اکنون از ستون های اصلی ائتلاف ملی عراق به حساب می آیند.

دیگر شخصیت برجسته این ائتلاف ابراهیم جعفری، نخست وزیر پیشین عراق است. جعفری که روزی همکار نزدیک نوری مالکی بود، به دلیل اختلاف بر سر ریاست حزب الدعوه اسلامی با مالکی تضاد پیدا کرده و اکنون در ائتلاف ملی عراق رو در روی معاون سابق خود قرار گرفته است.

البته در این ائتلاف احزاب و شخصیت های دیگری هم حضور دارند. از جمله شخصیت هایی از مناطق سنی نشین غرب عراق که بیشتر صبغۀ قبیله ای و عشایری دارند.

یکی از مهمترین مشخصه های ائتلاف ملی عراق را می توان نزدیکی بسیار زیاد اکثر گروه های تشکیل دهنده این ائتلاف با ایران دانست.

مجلس اعلای اسلامی عراق که سالها در ایران و با حمایت این کشور علیه رژیم صدام حسین فعالیت می کرد، در صدر گروه های طرفدار ایران است. سپاه بدر که در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق شاخه نظامی مجلس اعلا به شمار می رفت، توسط سپاه پاسداران ایران تشکیل شد و درکنار ارتش و سپاه ایران به جنگ با ارتش عراق پرداخت. در حال حاضر نیز دفاتر حزبی مجلس اعلای اسلامی عراق در ایران فعال هستند.

اگر چه رابطه این حزب با جمهوری اسلامی ایران یک رابطه دیرین سیاسی و مالی است، اما آنچه این رابطه را بر جسته می کند پایبندی رهبران این حزب به نظریه ولایت فقیه است. بسیاری ازآنها آیت الله علی خامنه ای را ولی امر مسلمین جهان می دانند.

احمد چلبی نیز که روزگاری رابطه نزدیکش با دولت و سرویسهای اطلاعاتی آمریکا زبانزد بود پس از شکرآب شدن رابطه اش با آمریکا اکنون متهم به تبعیت از ایران شده است.

ژنرال ری اودرنو فرمانده نیروهای آمریکایی مستقر درعراق چندی پیش اظهار داشت که احمد چلبی با فرماندهان سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران مخفیانه دیدار کرده است. او همچنین متهم است که با حمایت و تحریک ایران و با استفاده از سمت کنونی خود به عنوان رئیس کمیتۀ پاسخگویی و عدالت که کار پاکسازی مقامات بلند پایه سابق و همفکران حزب بعث را بر عهده دارد، موفق به حذف تندترین و صریح ترین منتقد و مخالف سیاست های ایران در عراق یعنی صالح مطلک، شده است.

دیگر گروه های تشکیل دهنده این ائتلاف هم کم و بیش روابط حسنه ای با دولت ایران دارند.

اتئلافی از هر طایفه

ائتلاف حکومت قانون، یکی از شانس های اصلی انتخابات این دوره است. بدنۀ اصلی این ائتلاف را که شامل ۴۰ گروه سیاسی و شخصیت های مستقل می باشد، حزب الدعوۀ اسلامی به ریاست نوری مالکی تشکیل می دهد. شخصیت های سکولار در کنار رجال دین از هر طایفه ای در این ائتلاف پیدا می شوند.

از ترکها و کردها گرفته تا عربهای سنی و شیعه. این ائتلاف با تکیه بر شخصیت نوری مالکی که موفقیت ایجاد امنیت نسبی در عراق را از آن خود می داند، قصد دارد همچون انتخابات مجالس استانداری عراق که در سال ۲۰۰۹ بر گزار شد به موفقیت چشم گیری دست پیدا کند.

ایران تلاش کرد که آقای مالکی را قانع کند تا به ائتلاف ملی عراق بپیوندد و همچون انتخابات پارلمانی گذشته ائتلافی با رنگ و بوی کاملا شیعه را تشکیل دهد، ولی آقای مالکی در مقابل این فشارهای شدید مقاومت کرد زیرا به گفته او “زمان آن فرا رسیده است تا از چارچوبهای تنگ فرقه ای که موجب تفرقه در عراق می شود خارج شویم و سعی در یکپارچه کردن عراق کنیم.”

آقای مالکی روابط خوبی با همسایه شرقی یعنی ایران دارد. او در دوران چهار ساله نخست وزیری اش بارها به ایران سفر کرد و با مقامات بلند پایه ایران از جمله آیت الله خامنه ای رهبر ایران دیدار کرد. به نظر می رسد با وجود اینکه آقای مالکی سعی در برقراری روابط خوب با ایران در بالاترین سطوح دارد، اما به دلیل عدم همراهی فکری و عقیدتی با ساختار نظام جمهوری اسلامی که بر اساس نظریه ولایت فقیه بنا شده است، خود را ملزم به اجرای توصیه های ایران نمی داند و در موارد زیادی در مقابل فشارهای ایران ایستادگی کرده است.

اتئلاف کردها

اتحاد کردستانی نیز با توجه به پشتیبانی مردم کرد عراق از این اتحاد بدون شک یکی از تشکیل دهندگان اساسی پارلمان آینده عراق خواهد بود، این ائتلاف از دو حزب اصلی کرد یعنی حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی و اتحاد میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی تشکیل شده است.

اگر چه جریان تغییر(گوران) به رهبری نوشیروان مصطفی که مهمترین رقیب دو حزب اصلی کردستان به شمار می رود در انتخابات داخلی منطقه خود مختار کردستان عراق توانست ۲۵ درصد آرا را به خود اختصاص دهد اما هم چنان اتحاد کردستانی با رهبرانی کهنه کار همچون جلال طالبانی و مسعود بارزانی بخت شماره یک برای کسب بیشترین آراء در کردستان عراق است.

این دو حزب اصلی کردستان عراق روابط خوبی با ایران دارند. رهبران این دو حزب که بدنه اصلی اتحاد کردستانی را تشکیل می دهند براین باورند که ایران در شرایط سخت همیشه به کمک کردهای عراق آمده است.

به عنوان مثال در سال ۱۹۹۱ پس از شورشهای گسترده در عراق و درگیری شدید نیروهای وابسته به احزاب کرد با ارتش عراق هزاران غیر نظامی کرد به ایران و ترکیه پناه بردند. دولت ترکیه اجازه ورود به شهرها را به کردهای عراق نداد و به گفته کردها رفتار خوبی با پناهجویان غیر نظامی نداشت و آنها را مجبور کرد تا در اردوگاههای پناهندگی در شرایط بسیار سخت بمانند. در مقابل ایران از این پناهجویان استقبال کرد و به آنها اجازه داد تا وارد شهرهای ایران شوند و در منازل اقوام و آشنایان خود ساکن شوند.

به دلیل همین پیشینۀ روابط حسنه، احزاب اصلی کردستان که بر منطقه تسلط کامل دارند تمام تلاش خود را می کنند تا گروههای معارض کرد ایرانی از خاک کردستان عراق برای انجام عملیات مسلحانه علیه ایران استفاده نکنند.

اتئلاف مخالفان ایران

چهارمین ائتلاف بزرگ در عراق، فهرست العراقیه است که اگر چه رهبری شیعه مذهب دارد ولی بیشتر از سکولارهای سنی مذهب تشکیل شده است. این ائتلاف شامل جریان دموکراتیک وفاق ملی به رهبری ایاد علاوی، جبهه گفتگوی ملی به رهبری صالح مطلک و طارق الهاشمی معاون رئیس جمهور عراق است.

رهبر این ائتلاف، ایاد علاوی در گذشته عضو حزب بعث بود اما به دلیل اختلافاتی که با حزب پیدا کرد به خارج از عراق رفت و تبدیل به معارض حکومت وقت عراق شد.

جنجالی ترین شخصیت این ائتلاف صالح مطلک است. او که روابط نزدیکی با مجاهدین خلق در عراق دارد به اتهام طرفداری از افکار حزب بعث که در قانون اساسی عراق حزب فاشیست بعث نامیده شده، رد صلاحیت شد.

حزب او، جبهه گفتگو اجازۀ شرکت در انتخابات را دارد و تنها شخصی که از این حزب رد صلاحیت شده خود صالح مطلک است.

صالح مطلک که به مخالفت شدید با ایران شهرت دارد بارها خواستار استفاده از مجاهدین خلق به عنوان عامل بازدارندۀ به گفتۀ او دخالت ایران در عراق شده است. او در اظهاراتی بیان کرد رد صلاحیت او هدیه ای ارزشمند به محمود احمدی نژاد در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. مطلک معتقد است که دلیل رد صلاحیت او نه همفکری با حزب بعث بلکه به دلیل مخالفت تند و صریحش با دخالت های ایران در عراق و به درخواست محمود احمدی نژاد رنیس جمهور ایران صورت گرفته است.

به نظر کارشناسان، فهرست العراقیه شانس اول را برای کسب آراء در مناطق سنی نشین عراق که به حزب بعث عراق نزدیک هستند را دارند.

احزاب بسیار دیگری در این انتخابات شرکت کرده اند که البته از شانس کمتری برای رسیدن به مجلس عراق برخوردارند. یکی از این گروهها تجمع آزادگان عراق به رهبری ایاد جمال الدین روحانی سکولار و جنجالی شیعه است. جمال الدین که به مدت ۱۶ سال در ایران سکونت داشته و در حوزه علمیه قم تحصیل کرده است از بیان شدیدالحن ترین مخالفت ها با جمهوری اسلامی ایران هیچ ابایی ندارد. او معتقد است که جمهوری اسلامی به چیزی کمتر از به گفته او بلعیدن عراق راضی نمی شود.

جمال الدین در یکی از مصاحبه های تلویزیونی خود اظهار داشت که صدو ده میلیون دلار برای تبلیغات حزب خود در انتخابات جمع آوری کرده و از مشهورترین چهره های تبلیغات انتخاباتی در جهان استفاده می کند. او در این مصاحبه که با تلویزیون العربیه انجام گرفت اعلام کرد که مدیر دفتر تبلیغات انتخاباتی باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا را برای اداره تبلیغات انتخابی خود استخدام کرده است. او همچنین در اظهارات جالبی گفت که علاوه بر این شخص، مدیران تبلیغات انتخاباتی تونی بلر نخست وزیر سابق بریتانیا، جان هاوارد نخست وزیر استرالیا و رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه را نیز استخدام کرده است.

او که آشکارا از سیاست های آمریکا در عراق دفاع می کند شدیدا اتهام دریافت کمک های مالی از آمریکا را رد می کند.

به نظرجمال الدین ایران سیاست یک بام و دو هوا را در مورد عراق پیش گرفته است. به این معنا که گفته های رسمی مسئولان ایرانی در مورد حمایت از نظام جدید در عراق با عملکرد نیروهای امنیتی ایران در تضاد کامل است. او معتقد است که ایران از طریق آموزش شبه نظامیان عراقی و همچنین ارسال اسلحه به داخل عراق سعی در تضعیف عراق دارد.

آقای جمال الدین که به شدت طرفدار جدایی دین از سیاست است وعده داده که در صورت رسیدن به پست نخست وزیری در عراق همان سیاست دو گانه را در مورد ایران اجرا می کند. او می گوید “ما باید از تمام ابزارهای موجود از جمله مجاهدین خلق برای بازداشتن ایران از دخالت در امور عراق استفاده کنیم و با پشتیبانی مالی و تسلیحاتی آنها زمینه را برای انجام عملیات خراب کارانه در ایران فراهم کنیم و این کار را تا زمانی ادامه دهیم که ایران دست از خرابکاری در عراق بکشد.”