آفتاب: صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی کشور، اقدام به واگذاری هفت بنای تاریخی در کشور به صورت برگزاری مزایده کرده است اما کارشناسان معتقدند واگذاری باید به شرکت های واجد شرایط به نحوی که حداقل آشنایی با میراث فرهنگی داشته باشند، انجام گیرد.

آفتاب: در راستای واگذاری بناها و مکان های تاریخی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، این بار صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی کشور، اقدام به واگذاری هفت بنای تاریخی در کشور به صورت برگزاری مزایده کرده است.

کمتر از دو ماه قبل آخرین واگذاری ها مربوط به ارگ تاریخی گوگد بود که گرچه از سوی یک شرکت وابسته به گروه خودروسازی سایپا -مگاموتور- اداره می شد ولی به صورت مزایده قصد واگذاری داشت.

جلیل وند مدیر روابط عمومی صندوق احیا و بهره برداری، هدف از واگذاری بناها و اماکن تاریخی را رسیدگی بهتر و جذب بخش خصوصی در زمینه سرمایه گذاری عنوان می کند. این در حالی است که به نظر می رسد هفت بنای کاروانسرای امین آباد اصفهان، باغ پهلوان پورمهریز یزد، حجت آباد وزیر یزد و همچنین کاروانسرای لات رشت، ابراهیم آباد اردبیل، چلبی اوغلو و حمام سالار زنجان بیشتر به دلیل مرمت و بهره برداری واگذار می شود از همین رو است که کارشناسان حوزه میراث بیان می کنند مرمت کار هر فرد یا شرکتی نیست و شرکت هایی که قصد شرکت در مزایده را دارند در صورت برنده شدن خواهان مرمت این بناها هستند، باید دانش فنی، علمی و نیروی انسانی لازم را در این زمینه داشته باشند.

اما از قرار معلوم این مزایده نه در شرایط خاص بلکه به صورت عموم خواهد بود زیرا براساس اعلام روابط عمومی صندوق احیا و بهره برداری، بناهای یاد شده در مزایده عمومی واگذار می شوند.از طرفی در شرایط مزایده تنها به مساله افراد حقیقی و حقوقی اشاره شده و به مواردی مانند تخصص پرداخته نشده است.
در نهایت بنا بر اعلام روابط عمومی صندوق احیا، میزان سپرده تضمین شرکت در مزایده مبلغ 50 میلیون ریال به صورت ضمانتنامه بانکی است که در صورت انعقاد قرارداد توسط برنده مزایده و سپرده ضمانتنامه به نفع صندوق ضبط خواهد شد.

بنایی که سالم است اما مرمت می خواهد
کاروانسرای امین آباد در 38 کیلومتری جنوب قمشه (شهرضا) قرار گرفته است. این بنا که در مسیر کاروانسرای شیراز به اصفهان ساخته شده، متعلق به دوره صفویه بوده و در زمان شاه عباس اول ساخته شده است. در کنار این بنا یک آب انبار، حمام و مسجد نیز قرار دارد و در حال حاضر چهاربنای این مجموعه سالم هستند و در صورت مرمت با نمونه ای استثنایی از یک اقامتگاه بین راهی تاریخی روبه رو خواهیم بود به دلیل اینکه آخرین مالک این بنا در زمان قاجار ملک التجار نام داشت این کاروانسرا با نام مالک نیز خوانده می شود. کارشناسان میراث معتقدند با مرمت این بنا می توان به جذب گردشگر به ویژه در روزهای تعطیل نوروز کمک کرد در عین حال که به خاطر سالم ماندن این بنا هزینه زیادی برای مرمت آن نیاز نیست.

واگذاری بنا برای مرمتی که انجام شد
واگذاری باغ پهلوانپور مهریز یزد در حالی صورت می گیرد که محمود ادیبان رئیس اداره میراث فرهنگی مهریز از جهانی نشدن این باغ خبر داد. به گفته او، برخی از آثار تاریخی مهریز مستعد جهانی شدن هستند و برای نمونه باغ پهلوانپور در آستانه ثبت در فهرست جهانی است؛ باغی که متعلق به اواخر دوره قاجار بوده و شامل برج گلین حفاظتی، اصطبل و انبار علوفه، عمارت کوشک و شربت خانه عمارت سرایداری و کارگاه ریسندگی سنتی است. آب این بنا از قنات مشهور به «حسن آباد» سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوانپور به طور مستقیم از هیچ یک از باغ های منطقه عبور نمی کند. براساس اظهارات مسوولان میراث مهریز، باغ پهلوانپور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. با این وجود صندوق احیا و بهره برداری در نظر دارد در راستای برگزاری مزایده این باغ را نیز برای مرمت واگذار کند.اما به گفته ادیبان، در چند ماه گذشته عملیات بازسازی و بازپیرایی روی آن انجام شده است.

حجت آباد بنایی که باید تخریب شود
مجموعه حجت آباد وزیر در سال 1378 از سوی سازمان میراث فرهنگی در قالب طرح پردیسان انتخاب و عملیات مرمت و احیای آن نیز در شهریور همان سال آغاز شد، اما به نظر می رسد انجام مرمت این مجموعه چندان رضایت بخش نبوده که مسوولان صندوق احیا تصمیم به واگذاری آن گرفته اند.این در حالی است که در سومین جلسه کمیته فنی صندوق احیا که در مهرماه سال گذشته برگزار شد مسوولان هدف از آن جلسه را بررسی طرح مرمت و احیای کاروانسرای مجموعه حجت آباد یزد و نه واگذاری به صورت مزایده بیان کردند؛ جلسه ای که در پایان آن مقرر شد کاروانسرای تخریب شده دوباره بازسازی و به اقامتگاه گردشگری تبدیل شود. در طرح پیش بینی شده احیای کامل باغ، کالسکه خانه، عمارت و حمام تاریخی در دستور کار قرار گرفت. حجت آباد وزیر واقع در شهرستان صدوق استان یزد کنار روستای حجت آباد وزیر در 25 کیلومتری شهر یزد در کنار جاده تهران است.
براساس شواهد تاریخی،تاریخ احداث این مجموعه به سال 1298 هجری قمری مربوط می شود. عمارتی که به شکل مستطیل و در سه طبقه ساخته شده است اما بخش زیادی از مجموعه شامل بازارچه، آب انبار و کاروانسرا دچار تخریب شدید شده و به مرور بر اثر توفان های شن منطقه زیرخاک مدفون شده بود. این تخریب ها قبل از سال 78 و بعد از این سال صورت گرفته بود.

کاروانسرا در دل گیلانشاه
کاروانسرای لات رشت که نزد اهالی محل به کاروانسرای شاه عباس نیز شهرت دارد در 35 کیلومتری جنوب شهرستان رشت و در چهار کیلومتری امامزاده هاشم، بر سر جاده رشت به قزوین واقع شده است. به نظر می رسد این بنا به دستور منوچهرخان معتمدالدوله به سال 1246 هجری قمری بنا شده است. تخریب تدریجی این بنا موجب شده صندوق احیا و بهره برداری به صورت مزایده این بنای تاریخی را برای مرمت واگذار کند. این کاروانسرا در شهری واقع شده – شهر رشت- که در دوره پیش از اسلام و دست کم در دوره ساسانیان وجود داشته است. در زمانی که حکومت ساسانی روبه فروپاشی می رفت، حکمران مستقل این دیار را گیلانشاه می نامیدند. پس از غلبه مسلمانان بر ایران، اولین بار که نامی از رشت به میان آمد، سال 61 هجری قمری بود.

واگذاری ابراهیم آباد، بدون ذکر بنا
درحالی که عملیات تهیه طرح و اجرای حمام قاجاری ابراهیم آباد اردبیل واقع در محله ابراهیم آباد با 80 درصد پیشرفت فیزیکی رو به پایان است مسوولان صندوق احیا در نظر دارند این بنا را نیز واگذار کنند. در عین حال تاکنون اقدامات اولیه مرمت عمارت، پاکسازی و خاکبرداری، آن صورت گرفته است. اما به گفته مسوولان میراث فرهنگی اردبیل، بخش زنانه حمام تخریب شده و به صورت زمین آزاد باقی مانده است.
نکته قابل توجه اینکه کارشناسان فنی میراث اردبیل اعلام کردند عملیات مرمت جامع و تکمیلی بخش مردانه این حمام انجام و تبدیل به رستوران سنتی شده است. در عین حال این حمام توسط سازمان میراث فرهنگی اردبیل از مالک شخصی خریداری شده است. با این وجود مسوولان صندوق نامی از بنای خاص ابراهیم آباد نیاوردند زیرا بنای دیگری در ابراهیم آباد با نام «پل ابراهیم آباد» وجود دارد که متعلق به دوران صفوی است. این پل روی رودخانه بالیقلی در اردبیل بنا شده است. این پل پنج دهانه دارد و مصالح آن سنگ در پایه ها و آجر در طاق ها با ملات گچ و آهک است.

آرامگاه سلطانیه یا سوئیت اقامتی
در مسیر عبور از گنبد سلطانیه به خدابنده به مقبره چلبی اوغلو خواهیم رسید؛ مقبره ای که محققان تاریخ احداث آن را سال 728
هجری قمری می دانند. مجموعه بنای مقبره در 500 متری جنوب غربی سلطانیه بر سر راه سلطانیه به خدابنده واقع است؛ مقبره ای که منسوب به سلطان چلبی است. این آرامگاه از دو قسمت تشکیل شده، قسمت اول شامل در ورودی تا نزدیک مقبره که آن را مدرسه خانقاه گویند، قسمت دوم شامل مقبره منتسب به سلطان چلبی اوغلو اولین نوه پسری مولانا جلال الدین محمد بلخی است.تحولاتی که شاید به دلیل مرگ سلطان یا دیگر تحولات سیاسی بوده، موجب شده ساختمان مقبره را با سرعت بیشتر و تزئین کمتری بسازند.

نکته جالب درخصوص این آرامگاه استفاده از رواق ها و ایوان ها و تبدیل آنها به سوئیت و اتاق برای اقامت است و از هم اکنون این مرکز اقامتی تحت نظارت هتل زاگرس تهران قرار دارد اما مسوولان صندوق در نظر دارند این بنا را نیز واگذار کنند.

حمامی که به چایخانه تبدیل شد
حمام قدیمی سالار زنجان از دیگر بناهای در لیست واگذاری واقع در ضلع شمالی گنبد سلطانیه است که مهرماه سال 87 به بهره برداری رسید؛ بنایی که متعلق به اواخر دوره قاجاریه و تا حدود 20 سال پیش دایر بوده و مورد استفاده اهالی شهرستان سلطانیه قرار می گرفت ولی پس از جدی شدن مساله پاکسازی محوطه ارگ سلطانیه، به مرور کارایی سابق خود را از دست می دهد از همین رو از این بنا به عنوان چایخانه سنتی استفاده می شود. درواقع زمانی که مشمول طرح پردیسان شد، کاربری آن نیز تغییر کرد.

بانی حمام سالار شخصی به نام سیف علی خان کلانتری معروف به سالارخان است. در سال 1344 به جای خزینه به دستور اداره بهداشت در حمام از دوش استفاده شد و پس از سال 58 حمام سالار به شکل مخروبه درآمد. پس از چندی شورای محل با فروش خاکسترهای اطراف، روزها به جمع آوری هزینه تعمیر پرداختند که در نهایت این بنا دوباره مورد استفاده قرار گرفت.