روز: شروین امیدوار:

آیت الله خامنه ای روز دوشنبه در اظهارات تازه ای، کتاب را نیز به عنوان ابزاری برای “ترویج ضد ارزش ها” مورد حمله قرار داد و گفت: “بايد از فضاي فرهنگي كشور به ويژه در حوزه‌توليد و نشر كتاب مراقبت شود زيرا برخي به دنبال تاريخ‌سازی‌جعلی و ترويج ضدارزش‌ها از طريق كتاب هستند.”

آقای خامنه ای با تاکید براینکه “عرصه‌فرهنگي، عرصه‌جهاد است” گفت: “كساني كه در اين ميدان جهاد فرهنگي حضور دارند بايد حق جهاد را به جا آورند و آن‌گونه كه شايسته است به ترويج ارزش‌هاي ديني و واقعيات انقلاب اسلامي و دفاع مقدس بپردازند.”

وی در عین حال به این نکته نیز اشاره کرد که: “البته مسايل فرهنگي با دستور و حكم پيش نمي‌روند بلكه لازمه‌موفقيت در اين عرصه، انگيزه، ايمان و حضور فعال انسان‌هاي معتقد به ارزش‌هاي ديني و انقلاب اسلامی است.”

آیت الله خامنه ای از زمان آغاز اعتراضات به آنچه “کودتای انتخاباتی” نامیده می شود طی سخنرانی های مختلف از دانشجویان، دانشگاهیان، علوم انسانی و نظام آموزشی به عنوان عوامل جنگ نرم نام برده و آن ها را ریشه اعتراضات یک سال اخیر معرفی کرده است.

این بار اما اظهارات آیت الله خامنه ای درحالی از سوی دفتر وی در اختیار خبرگزاری ها قرار گرفت که در روزهای اخیر دامنه حذف و سانسور در حوزه نشر به آثار روحانیونی چون آیت الله محمد بهشتی از روحانیون سرشناس در روزهای نخست انقلاب، آیت الله حسینعلی منتظری و آیت الله یوسف صانعی از بنیانگذاران جمهوری اسلامی و از مراجع تقلید رسیده است.

حمله روز دوشنبه آیت الله خامنه ای به کتاب، از سوی ناظران امور به عنوان تائیدی بر اقدامات گسترده وزارت ارشاد اسلامی دولت احمدی نژاد برای حذف کتاب های روحانیان بلندپایه ای تلقی شده که در سال های نخست انقلاب و تا پیش از انتصاب وی به عنوان ولی فقیه، نقش، نفوذ و جایگاه بلندتری در تاسیس جمهوری اسلامی داشته اند.

در روزهای اخیر خبرگزاری ایلنا خبر داد که: “مسئولان نمایشگاه کتاب اجازه حضور انتشارات بنیاد حفظ و نشر آثار آیت‌الله شهید بهشتی( انتشارات بقعه) در نمایشگاه را لغو کرده اند.”

این خبرگزاری از قول یکی از مسئولان دفتر بنیاد حفظ و نشر آثار آیت‌الله بهشتی نوشته: “در نمایشگاه امسال قرار بود اثری جدید از آیت‌الله بهشتی با عنوان مواضع تفصیلی حزب جمهوری اسلامی منتشر و در نمایشگاه عرضه شود که حاوی سخنان شهید بهشتی در مورد حزب جمهوری اسلامی و مواضع ایشان در قبال این حزب و اعضای آن بود و قرار بود این کتاب در غرفه این انتشاراتی در نمایشگاه کتاب عرضه شود.”

آیت الله بهشتی که از بنیانگذاران حزب جمهوری اسلامی بود و تا هنگام کشته شدن در جریان انفجار بمب در دفتر این حزب، این مسئولیت را بر عهده داشت، علاوه بر نایب رییسی مجلس خبرگان قانون اساسی در سال های نخست پس از انقلاب و بنیانگذاری قوه قضائیه تا یک سال پیش، از سوی رسانه های حکومتی به عنوان یکی از تئوریسین های جمهوری اسلامی و “شهید مظلوم” معرفی می شد.اما وقتی علیرضا حسینی بهشتی، فرزند وی در جریان انتخابات به عنوان مشاور ارشد میرحسین موسوی ظاهر شد، نه تنها آماج حملات رسانه های حکومتی قرار گرفت بلکه توسط نیروهای امنیتی دستکم 2 بار بازداشت و ماه ها زندانی شده است.

آیت الله حسینعلی منتظری هم اگرچه در تمام دوره زمامداری آیت الله خامنه ای با محدودیت های ویژه و از جمله سال ها حصر خانگی مواجه بود و کتاب خاطرات سیاسی وی اجازه انتشار نیافت، اما این امکان را داشت که کتاب های فقهی و دینی خود را عرضه کند.

آیت الله یوسف صانعی نیز اگر چه پیشتر با موانع گسترده ای در انتشار و عرضه کتاب هایش مواجه نبود، اما اکنون کتاب های او هم در کنار آثار آیت الله بهشتی و آیت الله منتظری با ممنوعیت های تازه مواجه شده اند.

در چنین شرایطی آیت الله خامنه ای در اظهارات روز دوشنبه خود نه تنها به طور تلویحی از این محدودیت ها و ممنوعیت ها حمایت کرده بلکه گفته است: “تاريخ‌سازي‌هاي دروغين و هدفمندي درباره ‌دوران قبل از انقلاب و حتي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي انجام شده است.” او به صراحت دستورات جدیدی درباره تاریخ سازی صادر کرده و گفته: “بايد در خصوص نگارش تاريخ صحيح و واقعي انقلاب اسلامي كاري جدي انجام و غفلت‌هاي گذشته جبران شود.”

وی همچنین با اشاره به اینکه “انقلاب اسلامي ايران و نحوه‌شكل‌گيري، وقوع، حوادث پس از آن و ايستادگي سي ساله” در مقابل آنچه وی “چالش‌هاي بزرگ بين‌المللي” خوانده “دچار غفلت واقع شده” گفته است که: “در زمينه نگارش تاريخ انقلاب اسلامي و توليد كتاب و ديگر محصولات فرهنگي، تقريبا كار خاصي انجام نشده است.”

وی در عین حال تأکید کرده: “رويش‌هاي خوب و نويدبخشي در سال‌هاي اخير در حوزه فرهنگ و ادبيات كشور مشاهده مي‌شود كه بايد اين رويش‌ها و توليدات مورد توجه و حمايت قرار گيرند.”

فهرست بلند سانسور؛ از بهشتی تا گلشیری

سانسور کتاب که به طور سیستماتیک از سال 67 به استناد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت می گیرد، توسط شورایی انجام می شود که هرگز نام و ذکری از آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی وجود نداشته و خود یکی از بزرگترین نهادهای غیرقانونی به شمار می رود.

وقتی محمد خاتمی به دلیل فشارهای وارده از سوی راستگرایان افراطی در اوایل دهه هفتاد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استعفا داد، جانشینان وی، علی لاریجانی و مصطفی میرسلیم در روندی رو گسترش بر نظارت و سانسور کتاب افزودند تا آن جا که هنوز از دوره وزارت مصطفی میرسلیم به عنوان یکی از تاریکترین ادوار سانسور کتاب در ایران نام برده می شود.

هنگامی که محمد خاتمی به ریاست جمهوری رسید و عطااله مهاجرانی به وزارت ارشاد، از شدت سانسور کتاب تا حد قابل توجهی کاسته شد و این روند با تغییراتی اندک در سال های دوره وزارت احمد مسجد جامعی و ریاست جمهوری خاتمی نیز تداوم یافت.

آیت الله خامنه ای در همان زمان بارها مخالفت خود با فضای باز در نشر کتاب را به صراحت اعلام کرد و هنگامی که نتوانست به سانسور کتاب شدت بخشد به بازدید هرساله خود از نمایشگاه کتاب پایان داد.

با پایان گرفتن دوره ریاست جمهوری خاتمی، حامیان آیت الله خامنه ای در مجلس هفتم گزارش بلندبالایی از آنچه “تهاجم فرهنگی از طریق کتاب و نشرکتاب” می خواندند، در موردسیاست فرهنگی دولت خاتمی منتشر کردند.

پس از آن محمدحسین صفارهرندی فرمانده ارشد سپاه پاسداران و سردبیر وقت کیهان، در سال 84 و در دولت محمود احمدی نژاد به وزارت ارشاد اسلامی رسید.صفار هرندی بر شدت سانسور کتاب، فشار بر تشکل های صنفی نویسندگان و ناشران افزود و علاوه براین تمامی اقدامات دولت خاتمی از قبیل واگذاری مدیریت بخش هایی از نمایشگاه کتاب به اتحادیه ناشران، مجوز های دائمی نشر، و مجوز های دائمی قبل از چاپ کتاب را که ناشران قادر بودند با آن به تجدید چاپ نامحدود یک کتاب بپردازند، باطل کرد تا اوضاع نشر کتاب به دوره پیش از دوم خرداد بازگردد.

محمد حسینی، وزیر جدید ارشاد اسلامی دولت احمدی نژاد نیز به صراحت از سانسور کتاب و تشدید آن حمایت کرده و آن را به اجرا گذاشته است.سایت رسمی دولت احمدی نژاد اول اردیبهشت ماه 89 از قول وی نوشت: “درباره ممیزی های کتاب و سانسورهایی که در این زمینه وجود دارد، اگر نویسنده و ناشرهای ما دراین حوزه مشکلی دارند، می توانند به صورت موردی مباحث خود را مطرح کنند و ما هم پس از بررسی های لازم به آنها پاسخ خواهیم داد.”

محمد حسینی در عین حال با تاکید بر سانسور سیستماتیک کتاب، گفت: “ما در حوزه کتاب افراد متخصصی داریم که هر کس در حوزه تخصصی خود کتاب هایی که برای چاپ درخواست صدور مجوز کرده اند، بررسی می کنند. به طور مثال اگر کتابی در حوزه جنگ و دفاع مقدس باشد، افرادی از بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس به ما دراین زمینه کمک می کنند تا مواردی که در کتاب مطرح شده منطبق با واقعیت های جنگ و آن دوران باشد و اگر مواردی نیاز به اصلاح باشد، نویسند و ناشر باید برای رفع مشکل آن اقدام کنند.”

وی حتی گفت هر کتابی که از سوی بررس های(سانسورچیان) وزارت ارشاد تائید نشود “نمی توان برای چاپ آن اقداماتی موثری انجام داد، زیرا مطالبی که در کتاب آنها عنوان شده است بر اساس واقعیت نیست و یک جانبه عمل کرده اند.”

وی حتی نویسندگان رابه قرار گرفتن در لیست سیاه سانسور و سختگیری بیشتر تهدید کرد، و گفت: “اگر بعد از مدتی این اشتباهات دوباره در کتاب های بعدی این افراد تکرار شد، برای چاپ کتاب هایی که ایرادات متعددی دارد، سخت گیری بیشتری صورت می گیرد.”

در روزهای اخیر علاوه بر کتاب های روحانیون و چهره های سیاسی چون آیت الله بهشتی، آیت الله منتظری، آیت الله صانعی، بخش قابل توجهی از کتاب های شاعران و نویسندگان مستقل و منتقد نیزاز نمایشگاه کتاب جمع آوری شده است.

آثارهوشنگ گلشیری، فروغ فرخ زاد، شمس لنگرودی و شماری از نویسندگان و شاعران از جمله کتاب هایی است که با ممنوعیت عرضه مواجه شده و فهرست کتاب های سانسور شده و ممنوع النشر، از آثار محمود دولت آبادی تا بسیاری از شاعران و نویسندگان جوان را در بر گرفته است.