بی‌بی‌سی: ملاقات همزمان و بی سابقه دو تن از پر نفوذ ترین رهبران عرب از لبنان، با وجود اینکه کوتاه بود و چیز زیادی از آن در محافل عمومی اعلام نشد، تصویری ایجاد کرد که چند سال پیش برای کمتر کسی قابل تصور بود.

در آن زمان حزب الله، متحد نظامی سوریه در لبنان، مشغول نبرد در غرب بیروت و نابود کردن دفاتر و مجاری رسانه ای سعد حریری، رهبر سنی های مورد حمایت عربستان و پسر و وارث سیاسی رفیق حریری، نخست وزیر مقتول لبنان بود.

سفیر عربستان سعودی با خشم و ناراحتی از این اتفاق که نشان دهنده بازگشت قدرتمندانه نفوذ سوریه در لبنان بود، این کشور را ترک کرد و روابط سوریه و عربستان به پایین ترین حد ممکن رسید.

اما پادشاه سعودی و رئیس جمهور سوریه هر دو با یک هواپیما برای رساندن پیامی مشترک به لبنانیها، مبنی بر اینکه دیگر هیچ چیز نباید آتش اختلافات فرقه ای و حزبی را چنان شعله ور سازد که کشور مانند ماه مه ۲۰۰۸ در آستانه جنگ داخلی قرار گیرد، عازم بیروت شدند.

به طور قطع، پرسنل پذیرایی دیپلماتیک کاخ ریاست جمهوری لبنان در بعبدا که بر تپه های پوشیده از کاج مشرف به شهر واقع شده، دوران سختی را گذراندند.

سفر ملک عبدالله که اولین پادشاه عربستان سعودی است که بعد از سال ۱۹۵۷ به لبنان سفر کرد، از مدتها پیش برنامه ریزی شده بود اما مشارکت بشار اسد در این برنامه یک روز پیش از این سفر قطعی شد و لازم بود یکروزه، صدها پرچم سوریه تهیه شده و در مسیر حرکت او به اهتزاز در آید.

تمام دعوتنامه های ضیافتی که به احترام این دو نفر برگزار می شد، باید با عجله تجدید چاپ شده و نام رئیس جمهور سوریه در آن ها لحاظ می شد.

خطر جنگ

دلیل این عجله و تغییرات در برنامه، احساس خطر مشترکی بود که بین رهبران سوریه و عربستان وجود داشت. آن ها نگران بودند با تشکیل دادگاه بین المللی تحقیق در مورد ترور رفیق حریری در سال ۲۰۰۵، لبنان دوباره در آستانه جنگ قرار گیرد.

واکنش سریع و خشمگینانه حسن نصرالله، رهبر حزب الله، به این شایعه که ممکن است عده ای از پیروانش توسط این دادگاه محکوم شوند، نگرانی ها در مورد درگیری گروههای شیعه و سنی یا وقوع جنگی مانند سال ۲۰۰۵ بین حزب الله و اسرائیل را افزایش داد.

مسلما عربستان سعودی و سوریه تمایلی به بروز رویدادی مشابه ندارند.

ملک عبدالله این موقعیت را برای منطقه سرنوشت ساز می داند و تلاش می کند اعراب را در این موقعیت، که منطقه بین گفتگوهای احتمالی صلح با اسرائیل یا جنگ بالقوه بین اسرائیل از یک طرف و ایران، سوریه و حزب الله از طرف دیگر قرار گرفته، متحد سازد.

در صورت وقوع چنین جنگی، شرکت نکردن در آن برای دمشق، کار آسانی نخواهد بود.

سوریه سابقه اتحاد استراتژیک طولانی با ایران دارد. محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور تندروی ایران به تازگی پیش بینی کرده بود که اسرائیل به زودی جنگی را با دولتهای منطقه آغاز خواهد کرد. منظور ضمنی او از این دولتها، سوریه و لبنان بودند.

منافع ملی

بنا به دلایل بالا عجیب نبود که رئیس جمهور لبنان در نطق اختتامیه، هیچ اشاره ای به دادگاه بین المللی نکرد و در عوض بر لزوم ترجیح منافع ملی بر منافع گروهی توسط همه گروهها تاکید کرد.

بسیم شعب، معاون مسیحی حزب جنبش آینده متعلق به آقای حریری که در این ضیافت شرکت کرده بود گفت:” مسلما موضوع دادگاه بین المللی، نسبت به لزوم حمایت از ثبات و نقش دولت با همراهی عربستان سعودی وسوریه که تلاش می کنند از در گیری های گروهی جلوگیری نمایند، از اهمیت کمتری برخوردار است.”

آقای شعب و دیگران از ظاهر شدن رئیس جمهور سوریه در نقشی جدید به عنوان حامی دولت و گروههای لبنانی، خشنود بودند.

آقای شعب افزود: ” حتی در بین مردمی که تا پیش از این شدیدا ضد سوریه بودند، حمایت گسترده ای از این حرکت وجود دارد؛ و آن ها از این ثبات جدید و حمایت از دولت لبنان، حتی از جانب سوریه استقبال خواهند کرد.”

زیاد حریر، سردبیر بخش دیپلماتیک روزنامه سوری الوطن، اهداف سوریه از این ملاقات را جمع بندی کرد و گفت: “اگر قرار است دادگاه بین المللی یا هر مساله دیگری، ثبات داخلی لبنان را تحت الشعاع قرار دهد، باید منافع یک لبنان با ثبات بر هر مساله ای اولویت داشته باشد. به نظر من پیام سوری ها و سعودی ها در این نشست این است.”

تعادل ناپایدار

رهبران عربستان سعودی، سوریه و لبنان در بیانیه پایانی نشست بر لزوم تداوم گفتگوها و “تعهد به اجتناب از اعمال خشونت علیه یکدیگر، اولویت منافع ملی لبنان بر منافع گروهی، پایبندی به قانون، نهادهای قانون اساسی و دنباله روی از دولت وحدت ملی برای حل اختلافات” توسط گروههای مختلف تاکید کردند.

به رغم اتحاد سوریه با ایران، حامی حقیقی حزب الله، برخی ناظران، امیدوارانه این نشست را علامتی از طرف سوری ها مبنی بر کاهش حمایت از نقش و عملکرد غیر قابل پیش بینی حزب الله می دانند.

اما سوریه برای مدتها تعادلی ناپایدار بین روابط حسنه اش با ایران، که زاده اختلاف مشترک با عراق تحت حکومت صدام حسین بود، و سایر روابطش شامل حضور گاه و بیگاه در مذاکرات صلح با اسرائیل و گرمی موقت روابطش با واشنگتن برقرار کرده است.

قرار بود رئیس جمهور ایران، سفری به لبنان داشته باشد؛ اما این برنامه ظاهرا تا پایان رمضان، به تعویق افتاده است.

چنانچه این برنامه پیش رود، مشاهده پیامهایی که در این سفر رد و بدل خواهد شد جالب خواهد بود.

پرسش های منطقه ای

چند سخنرانی آینده رهبر حزب الله نشان خواهد داد که آیا این نشست سه جانبه اثری در آرام نمودن اوضاع داشته است یا خیر.

در همین حال پیام تعهد به ثبات لبنان و حفظ آن به دیگر افراد و گروههای صاحب نقش هم رسانده شده است.

بشار اسد با نبیه بری، رئیس مجلس لبنان که متحد حزب الله و عضو جنبش امل است دیداری طولانی داشت و همزمان وزیر امور خارجه سوریه و نمایندگان حزب الله در این خصوص ملاقات کردند.

ملک عبدالله نیز در این مدت به خانه حریری، نخست وزیر لبنان رفت تا با سران مذهبی سنی و شخصیتهای سیاسی دیداری داشته باشد.

بدون شک سران عربستان سعودی و سوریه از نفوذ زیادی در بین متحدانشان در لبنان برخوردارند؛ اما این سوال همچنان باقیست که آن ها چقدر در جلب حمایت سه بازیگر اصلی دیگر، یعنی ایران، اسرائیل و ایالات متحده آمریکا موفق خواهند بود.