خبرآنلاین: قرار بود 2000 نفر از نخبگان ایرانی دور از وطن، یازدهم و دوازدهم مرداد ماه در تهران گرد هم آیند تا از این طریق آنچه که رئیس دولت آن را شکاف بین خارج‌نشینان و نظام می‌داند، کاهش یابد.

مهدی خاکی فیروز: دومین دور همایش ایرانیان خارج از کشور که با برنامه‌ریزی گسترده‌تر و بودجه‌ای عظیم‌تر برگزار شد، با چالش‌های بیشتری هم از چند سو مواجه شد و به برخی اهداف خود دست نیافت. از جمله آنکه فقط حدود1200 نفر از مدعوین در آن حضور یافتند و دولت برای حضور برخی از میهمانان آنچنان تحت فشار قرار گرفت که برخی دعوتنامه‌ها را پس گرفت. یکی از این میهمانان هوشنگ امیراحمدی استاد دانشگاه راتگرز در ایالت نیوجرسی است که چند سال پیش انجمنی از ایرانیان و آمریکایی‌ها را با هدف فراهم آوردن زمینه‌های مذاکره دو کشور تأسیس کرد. امیراحمدی باوجود آنکه برخی رسانه‌ها او را عامل سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) لقب می‌دهند، در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بارها به ایران سفر کرد و با رئیس‌جمهور و نزدیکان وی به ویژه اسفندیار رحیم‌مشایی دیدار کرد. او که به نوشته مدیر مسئول روزنامه کیهان، سرشاخه ایرانیان دعوت‌شده از آمریکا برای حضور در همایش ایرانیان خارج از کشور معرفی شد، هیچ‌گاه در محل برگزاری این همایش حضور نیافت، ولی تصویر دعوتنامه خود را در صفحه سایت شخصی‌اش منتشر کرد. او این اقدام را از اتاق خود در هتل استقلال تهران که محل حضور مهمانان همایش بود، انجام داد. این اقدام او واکنشی بود به مصاحبه رحیم‌مشایی با سایت شبکه ایران که گفته بودامیراحمدی «نسبت به آرمان‌های انقلاب موضع منفی دارد» و به همایش دعوت نشده است.

هزینه همایش

تاکنون مسئولان همایش از ارائه اطلاعات شفاف در خصوص هزینه‌های آن خودداری کرده‌اند و همین مسئله به شایعات مختلف پیرامون هزینه‌های سرسام‌آور همایش دامن می‌زند. 3 روز پیش روزنامه کیهان هزینه این همایش را 80 میلیارد تومان اعلام کرد. این در حالی است که تا زمان انتشار خبر کیهان، رقم 50 میلیارد تومان به عنوان هزینه‌های همایش، دهان به دهان می‌گشت. هر یک از میهمانان همایش می‌توانستند به همراه خانواده خود یا 4 همراه دیگر، از امکانات رفاهی این همایش استفاده کنند. این امکانات شامل بلیت رفت و برگشت به ایران، سه شب اقامت رایگان در یکی از هتل‌های پنج ستاره تهران به ویژه هتل استقلال و هتل آزادی و حضور در تورهای استانی به دعوت برخی استانداری‌ها می‌شد. خراسان‌رضوی، اصفهان، فارس، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، بوشهر، مازندران، گیلان و عسلویه از جمله نقاطی بود که میهمانان همایش می‌توانستند به آن سفر کنند. شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور که زیرمجموعه نهاد ریاست جمهوری است، مسئولیت پرداخت این هزینه‌ها را بر عهده داشت. از دیگر هزینه‌های این همایش می‌توان به تبلیغات گسترده در سطح شهر اشاره کرد که سود خوبی را نصیب شرکت‌های تبلیغاتی و رزرو بیلبوردهای شهری کرد. هزینه‌های این بخش 3 میلیارد تومان برآورد می‌شود. به کارگیری بیش از 70 مترجم در این همایش که همه میهمانان آن ایرانی و مسلط به زبان فارسی بودند، از نکات جالب توجه این همایش بود. همایش یاد شده در محل سالن اجلاس در اتوبان چمران برگزار شد که گران‌ترین مرکز همایش‌ها در تهران است. یکی از نکات جالب توجه در این همایش آن بود که برخی میهمانان از آن به عنوان فرصت سفر رایگان به کشور و همچنین دید و بازدید با خانواده و بستگان استفاده کردند و در برنامه‌های همایش حضور نیافتند. برخی دیگر نیز پس از آنکه در روز نخست همایش برای حضور در ضیافت ناهار به هتل استقلال آمدند، دیگر به مرکز اجلاس بازنگشتند. سایت رسمی ایرانیان خارج از کشور اعلام کرده بود که فقط بهای پروازهای Economy مهمانان و همراهان آنها را پرداخت می‌کند با این حال اکثر آنها با پروازهای First Class به ایران آمدند و به نوشته برخی سایت‌ها هزینه کامل بلیت آنها از سوی شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور پرداخت شد. هرچند دبیرخانه شورا، چنین ادعایی را تأیید نمی‌کند.

گرچه این همایش و برنامه‌های جانبی آن پرهزینه بود، با این حال کارشناسان مالی پیش‌بینی می‌کنند هزینه‌های آن در بالاترین گمانه‌زنی‌ها به 10 میلیارد تومان نمی‌رسد و اگر آنطور که روزنامه کیهان نوشته، بودجه بیشتری برای این مسئله اختصاص یافته باشد، می‌توان محل هزینه کردن این بودجه را در جایی بیرون از همایش یادشده جست‌وجو کرد.

جای خالی بزرگان

تاکنون فهرست میهمانان این همایش به صورت رسمی منتشر نشده است. این در حالی است که برگزار‌کنندگان همایش به ناکامی در دعوت از بزرگان ایرانی متهم هستند. قرار بود همایش محل دیدار ایرانیانی باشد که با لحاظ توان سرمایه‌گذاری، دانش علمی، موقعیت اجتماعی یا اعتبار فرهنگی در وضعیت بالایی قرار دارند. در صورتی که چنین افرادی در همایش حضور می‌یافتند، امکان مذاکرات جدی برای استفاده از ظرفیت‌های ایرانیان دور از وطن در مسیر توسعه کشور فراهم می‌شد. این هدفی نیست که چند دانشجوی مقاطع تحصیلی تکمیلی بتوانند نقش مؤثری در دستیابی به آن داشته باشند. در حاشیه این همایش، نمایشگاهی از دستاوردهای علمی برگزار شد .این همایش در صورتی می‌توانست موفقیت‌آمیز باشد که به تعبیر حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، «زمینه‌ای برای مشارکت اکثریت هموطنان مقیم خارج کشور در عمران و آبادانی، سرمایه‌گذاری و خدمت به هموطنان خویش» را فراهم کند. مسئولان شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور تا کنون حتی به یک ریال انتقال سرمایه یا یک قرارداد انتقال تکنولوژی به کشور در جریان این همایش نیز اشاره نکردند. در میان انبوه اخباری که از سوی ستاد خبری این همایش برای رسانه‌های گروهی ارسال می‌شد، حتی به یک همکاری علمی، آموزشی یا فرهنگی حاصل از همایش اشاره نشد.

با این حال شریف ملک‌زاده، این مسئول ارشد شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور درخصوص هزینه‌ها و دستاوردهای احتمالی این همایش در نشست مطبوعاتی دیروز اظهار نظری نکرد.

موازی‌کاری

حدود 15 سال پیش دولت وقت تصمیم گرفت با انحلال معاونت بین‌الملل دستگاه‌های مختلف فرهنگی و تشکیل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، به موازی‌کاری در عرصه فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشور پایان دهد. پیش از آن نهادهایی همچون معاونت بین‌الملل وزارت ارشاد و معاونت بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی به صورت جداگانه دفاتری فرهنگی در خارج از کشور تأسیس کرده بودند که موازی‌کاری این دفاتر، موجب کاهش بهره‌وری در بودجه‌های تخصصی می‌شد. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در طول این سال‌ها از طریق توسعه کمی و کیفی رایزنی‌های فرهنگی ایران در خارج از کشور، به دستاوردهای خوبی در زمینه تعامل فرهنگی با ایرانیان خارج از کشور به‌ویژه در حوزه‌های گسترش زبان فارسی و برگزاری مراسم مذهبی رسید. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز چند سالی است که با راه‌اندازی مرکزی تخصصی، درصدد جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور است. شورای گسترش زبان فارسی و چند نهاد دیگر نیز در زمینه ارتباط با ایرانیان خارج از کشور فعالیت‌هایی انجام می‌دهند. با این حال شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور که از آغاز به کار دولت نهم تاکنون، مسئولیت اجرایی آن با اسفندیار رحیم‌مشایی بوده است به عنوان نهادی جدید در این عرصه فعالیت می کند. این شورا که از عمده ترین فعالیت‌های آن برگزاری دو همایش ویژه ایرانیان خارج از کشور در سال‌های 87 و 89 است، به اتکای جایگاه بالا در دولت و دسترسی به منابع مالی نهاد ریاست‌جمهوری، توانسته است سهم خبری ویژه‌ای را نسبت به دیگر سازمان‌ها و نهادها نصیب خود کند.

سرمایه‌گذاری در ایران یا سرمایه‌گذاری نفتی

در حالی که قرار بود این همایش برای جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور باشدباید نتیجه‌دقیق آن روشن شود . براساس برآورد مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ایرانیان خارج از کشور بیش از 1000میلیارد دلار سرمایه در اختیار دارند که حتی جذب بخش کوچکی از آن نیز می‌تواند روند توسعه کشور را دگرگون کند. به ویژه آنکه این مهاجران در فضای اقتصاد جهانی فعالیت کرده و اطلاعات اقتصادی باارزشی از شرایط همکاری‌های مالی خارجی و شیوه‌های موفق مدیریتی دارند. با این حال در دومین همایش ایرانیان خارج از کشور خبر تشکیل صندوقی با عنوان صندوق ارزی ایرانیان خارج از کشور اعلام شد.

احمدی‌نژاد در حالی که این صندوق را افتتاح می‌کرد قول داد مبلغی به حساب ملیکا دختر ایرانی خارج از کشور که صاحب نخستین حساب این صندوق است واریز کند. او همچنین در این همایش دستور داد خانه‌ای در اصفهان و نزدیکی زاینده‌رود به ریچاردفرای ایران‌شناس آمریکایی اهدا شود.