تریبون: تأکید رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام و تصریح بر اینکه “اتحاد و همدلى بین مسئولین کشور یک فریضه است. تعمد در مخالفت با آن، امروز یک خلاف شرع است؛ به‌خصوص در سطوح بالا” نشان می‌دهد که رهبری از روند موجود راضی نیستند.

احسان صالحی

حفظ اتحاد و وحدت کلمه در سطح مسئولین، مجموعه نظام و جامعه یکی از کلیدی‌ترین نکات بیانات رهبر انقلاب به‌ویژه در ماه‌های اخیر است. تأکید مجدد ایشان بر این مسئله در دیدار هفته گذشته با مسئولان و کارگزاران نظام و تصریح بر اینکه “اتحاد و همدلى بین مسئولین کشور یک فریضه است. تعمد در مخالفت با آن، امروز یک خلاف شرع است؛ به‌خصوص در سطوح بالا” نشان می‌دهد که رهبری از روند موجود راضی نیستند. کشف علت این نارضایتی هم کار دشواری نیست، اختلافات بین مسئولین به‌ویژه سران سه قوه در طی هفته‌های اخیر به جایی رسید که متأسفانه مسئولین ترجیح دادند از تریبون رسانه‌ها با یکدیگر حرف بزنند و بعضاً‌ خط و نشان بکشند. امری که با استقبال دشمن خارجی مواجه شد و نتوانست ذوق زدگی خود را پنهان کند. مرور آنچه که در چند ماه اخیر بین سران قوا گذشت که متأسفانه هر سه رئیس قوه نیز در این روند به‌نحوی نقش داشتند و مقصریابی و تعیین میزان تقصیر هر یک، هم دوباره نمک بر زخم اختلافات می‌پاشد و هم نرخ تعیین کردن وسط دعوا است. دعوایی که این مرتبه نوعی مطالبه از مسئولین به استظهار بیانات رهبری در عمل به یک فریضه است.

اما آنچه که می‌تواند به ادای دقیق‌تر این فریضه کمک کند، هم زدن دوباره اختلافات و به گردن دیگری انداختن نیست بلکه یک نیروی ولایی فارغ از کنش سیاسی دیگران،‌ خود را مخاطب درجه یک این بیانات فرض کرده و به‌جای فرافکنی و مترصد رفتار دیگران بودن، در میان گفته‌های ولی‌فقیه می‌گردد تا از آن‌ها ملاک و معیار حرکت پیدا کند و تکلیف خود و زیر مجموعه‌اش را بر اساس دریافت از آن معیارهای روشن، روشن کند.

رهبر انقلاب اسلامی از ابتدای سال جاری در سه دیدار (که دو مورد آن دیدار با مسئولان نظام بوده است) به‌طور ویژه در موضوع اتحاد، یکپارچگی و وحدت کلمه بیانات مبسوطی ایراد کرده‌اند. از مجموعه این بیانات نکات زیر قابل استخراج است و می‌تواند به‌عنوان منشور جامع و مانع وحدت مبنای حرکت قرار گیرد.

۱- به‌رسمیت شناختن اختلاف فکر، نظر و سلیقه
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار ۱۶ فروردین ماه سال جاری با جمعى از مسئولان نظام جمهورى اسلامى تأکید کردند: «یکپارچگى در حرکت است؛ ولو یکپارچگى در فکر و نظر و سلیقه نباشد، که نه ممکن است، نه آنقدر هم مطلوب است. اختلاف سلایق و اختلاف نظرات به مباحثه مى‌انجامد، و مباحثه به کشف عرصه‌هاى جدید منتهى میشود. بنابراین ما هیچ توصیه نمی‌کنیم که حتماً همه در همه‌ى مسائل یکسان فکر کنند؛ نه، اصلاً ممکن هم نیست و امکان ندارد. اختلاف در نظر و در سلیقه و در فکر و در فهم، خودش از اول خلقت بشر وسیله‌اى شده است براى پیشرفت انسان.»

۲- وحدت و یکپارچگی در حرکت و تصمیم‌های بزرگ
رهبر انقلاب در ادامه همین بیانات پس از به‌رسمیت شناختن اختلاف فکر، نظر و سلیقه بلافاصله تصریح می‌کنند که این اختلاف‌ها نباید به اختلاف در حرکت و متوقف کردن کارها و تصمیم‌های بزرگ منجر شود، چرا که هدف مشخص است.

« با وجود آن اختلافاتى که وجود دارد، هماهنگى در حرکت لازم است. اگر کاروانى باشد، افراد کاروان بین خودشان اختلافاتى داشته باشند، بحثى داشته باشند، دعوایى داشته باشند، مباحثه‌ى علمى داشته باشند، مباحثه‌ى سیاسى داشته باشند، مباحثه‌ى در مسائل گوناگون و روزمره داشته باشند، با هم هم بحث کنند – این ایرادى ندارد – به نتیجه رسیدند، چه بهتر؛ به نتیجه هم نرسیدند، نرسیدند؛ ایرادى ندارد؛ اما این حرکتى که دارد انجام می‌گیرد، متوقف نشود. اینجور نباشد که این مباحثه موجب بشود که وسیله‌ى راهوارى که زیر پایشان است، این را از کار بیندازند، مشغول مباحثه شوند؛ یا احیاناً بگویند حالا که در این مسئله‌ى علمى به نتیجه‌ى واحدى نرسیدیم، پس تو از آن راه برو، من از این راه؛ نه آقا، داریم می‌رویم؛ هدف مشخص است. سه قوه باید اینجورى حرکت کنند. دوستان عزیز! برادران و خواهران عزیز که در سه قوه تشریف دارید! مراقب باشید وحدت حرکت، یکپارچگى در حرکت و در تصمیم‌هاى بزرگ، حفظ شود؛ اختلافات به اختلافات در کار اساسى نینجامد.»

۳- اتحاد و یکپارچگى در درون و نیز تزریق اتحاد به مجموعه‌ى جامعه
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای حدود دو ماه و نیم بعد در دیداری که با اعضاى بسیجى‌ هیئت علمى دانشگاه‌ها سه روز پس از تصویب مصوبه جنجالی متضمن وقف دانشگاه آزاد در مجلس شورای اسلامی داشتند، بر این مسئله تأکید کردند که اتحاد و یکپارچگی علاوه بر اینکه باید در درون مجموعه نظام باشد، باید به مجموعه‌ی جامعه نیز تزریق شود.

۴- نفی هرگونه حرکت منجر به شقاق و شکاف
فضای این دیدار رهبر انقلاب متأثر از اقدام مجلس و مصوبه‌ای بود که البته با رد شدن از سوی شورای نگهبان، یک هفته بعد نمایندگان نیز آن را پس گرفتند. رهبری در این دیدار از مرزبندی‌ها و تقسیم‌بندی‌های کاذب که موجب شقاق و شکاف در جامعه می‌شود ولو با انگیزه صادقانه انتقاد و این حرکات را نفی کردند.

«امروز کشور به اتحاد کلمه خیلى نیازمند است. بنده مخالفم با سخنى و حرکتى و نوشتارى که -حتى اگر با انگیزه‌ى درست و با انگیزه‌ى صادقانه است- موجب شقاق و شکاف می‌شود؛ بنده موافق نیستم. اگر کسى نظر من را می‌خواهد بداند، نظر من این است که عرض کردم. ما بایستى انسجام را ایجاد کنیم. ما بایستى تلائم را در مجموعه‌ى این ظرفیت عظیم به وجود بیاوریم. حالا مگر نمی‌شود این جمعى که شما اینجا نشسته‌اید به بهانه‌هاى گوناگون به ده تا جمع تقسیم کرد؟ راحت می‌شود؛ کسانى که رنگ لباسشان این است، کسانى که سنشان این است، کسانى که اهل فلان نقطه‌ى کشورند؛ می‌شود جدا کرد؛ می‌شود دیوارکشى کرد. هنر انقلاب این بود که آمد دیوارها را از وسط برداشت. ما توى خانه‌هاى کوچک کوچک، با دیوارهاى بلند زندگى می‌کردیم و از هم خبر نداشتیم؛ انقلاب آمد این دیوارها را برداشت و این خانه‌هاى کوچک را تبدیل کرد به یک عرصه‌ى وسیع؛ عرصه‌ى ملت ایران؛ ملت انقلابى. دانشجومان با طلبه بد بود؛ طلبه‌مان با دانشجو بد بود؛ استادمان با بازارى بد بود؛ بازارى‌مان با کشاورز بد بود؛ بین خودمان دیوارکشى کرده بودیم. انقلاب آمد این دیوارها را برداشت. ما حالا باز دوباره بیاییم دیوارکشى کنیم؟! آن هم دیوارهاى نادرست و ناحق. نه، مبانى روشن است؛ اصول روشن است؛ جهت روشن است. هر کى در این جهت با این مبانى دارد حرکت می‌کند، جزو مجموعه است. این را توجه داشته باشید.»

۵- اتحاد به‌مثابه فریضه، تعمد در مخالفت با آن، خلاف شرع
رهبر انقلاب در دیدار هفته گذشته با کارگزاران نظام که پس از لفاظی‌های اخیر سران قوا از رسانه‌ها به هم بود، رسماً و علناً اتحاد و همدلی بین مسئولان کشور را یک فریضه و تعمد در مخالفت با آن را خلاف شرع خواندند و قید ” به‌خصوص در سطوح بالا” را هم ضمیمه کردند تا هم نشان دهند تأکید مکرر بر وحدت یک توصیه و تعارف نیست که مسئولین از کنار آن چشم بسته رد شوند بلکه یک واجب شرعی است و هم با برجسته کردن این قید روشن کنند که مخاطب درجه یک این سخنان مسئولین در سطوح بالا هستند و نباید خود را به نشنیدن بزنند.

۶- پرهیز از حیثیتی کردن اختلافات و تبدیل آن‌ها به شکاف‌های بزرگ
ایشان در ادامه از اینکه اختلافات (همان اختلاف نظرهایی که قبلاً رهبری به رسمیت شناخته بودند) به دعواهای حیثیتی تبدیل شود، انتقاد کردند. حیثیتی کردن اختلافات یا به تعبیر رهبر انقلاب “اختلافات را تبدیل کردن به شکاف‌هاى غیر قابل پر شدن” خطای بزرگی است که بر پدیده تشدید در دیاپازون اختلافات می‌افزاید. ایشان همچنین، این روش را روش دشمن دانستند که ذوق زدگی رسانه‌های بیگانه و برجسته کردن اظهارنظرهای تند مسئولین علیه یکدیگر در این رسانه‌ها نیز مؤید همین دیدگاه رهبری است؛

«دشمن از اختلافات کوچک، یک مسئله‌ى بزرگ می‌خواهد بسازد؛ نباید بگذارید. اینجور نیست که هر اختلافى بین دو مسئول یا بین دو دستگاه، فاجعه‌اى باشد؛ نه، بالاخره ممکن است مجلس در یک زمینه‌اى جهت‌گیرى‌اى داشته باشد، دولت جهت‌گیرى دیگرى داشته باشد، عقایدشان، سلایق‌شان مختلف باشد؛ اینها فاجعه نیست. اما این اختلافات را تبدیل کردن به شکاف‌هاى غیر قابل پر شدن و زخم‌هاى غیر قابل علاج، خطاى بسیار بزرگى است.»

۷- تدبیر ویژه رهبر انقلاب برای حل اختلافات قوا بر مبنای قانون و پیشنهاد رئیس‌جمهور
اختلاف نظر و برداشت‌های اخیر میان قوا به‌ویژه در دولت و مجلس در مورد حدود اختیارات قوا که نوعی بن‌بست در برخی موارد ایجاد کرده است، موجب شد رهبر انقلاب از اختیارات اصل ۱۱۰ قانون اساسی خود استفاده کرده و با وارد کردن شورای نگهبان و تشکیل کارگروهی به تنظیم روابط قوا و حل اختلافات بپردازند تا این اختلاف نظرها به اختلاف در حرکت و یا توقف حرکت منجر نشود.

«از چندى پیش از شوراى محترم نگهبان خواستیم جلسه‌اى را تشکیل بدهند، مواردى را که بین دولت و مجلس محل گفتگو و مناقشه است، مشخص بکنند و حدود اختیارات قوا معلوم بشود، که این تفکیک قوا – که یکى از اصول قانون اساسى است – تحقق پیدا کند.»

نکته قابل دریافت از این مشی آن است که اولاً قانون باید مبنا باشد و ثانیاً بر خلاف جوسازی‌ها رئیس‌جمهور خود برای حل این اختلافات و جلوگیری از معطل ماندن حرکت به‌دلیل اختلاف نظر پیشقدم شده و در نامه‌ای به رهبری پیشنهاد ورود شورای نگهبان را مطرح کرده است که رهبری نیز این وظیفه را به شورای نگهبان محول کرده‌اند.

۸- اتحاد بر مبنا و با معیار رعایت کامل اصول
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه مبنا و معیار اتحاد و وحدت کلمه‌ای را که در طی چند ماه اخیر بر آن تأکید کرده‌اند، مشخص می‌کنند تا روشن شود اگر در دیدار با اعضاى بسیجى‌ هیئت علمى دانشگاه‌ها تأکید کردند نباید حرکتی کرد که منجر به شقاق و شکاف و مرزبندی شود، این تأکید دائر مدار اصول، آن‌هم رعایت کامل اصول است: “حفظ اتحاد، تمسک به اصول، رعایت کامل اصول، همان چیزى است که امام بزرگوار ما همیشه به آن توصیه می‌کردند.”

بنابراین، با همان مبنای دینی “اشداء علی الکفار رحماء بینهم” وحدت کلمه در میان مؤمنین به نظام و چارچوب‌های آن (ولو با شدت و ضعف در ایمان)‌ مفهوم پیدا می‌کند نه وحدت با کفار و یا منافقانی که امروز از سر حیله‌گری و یا استیصال و یا تطهیر خود و یا طلب‌کاری از نظام، خط و نشان می‌کشند و ژست وحدت می‌گیرند و با بزرگ کردن خطر دشمن خارجی که خود عملاً پیاده نظام آن هستند، مؤمنان به انقلاب را متهم به تفرقه می‌کنند.