دویچه‌وله: ناظران مسائل اقتصادی ایران معتقدند سپاه پاسداران تبدیل به بزرگترین کارفرمای ایران شده است. روابط این کارفرما با کارگران و قوانین کار در ایران چگونه است؟ مصاحبه با مهدی کوهستانی‌نژاد، مشاور کنفدراسیون‌های کارگری جهانی.

روز به روز بر دامنه فعالیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بخش اقتصاد ایران افزوده شده است. از این نهاد زاده انقلاب اسلامی مدتهاست که دیگر تنها به عنوان نهادی نظامی امنیتی یاد نمی‌شود، بلکه به عنوان دستگاهی عظیم که به شیوه‌های گوناگون و بحث‌برانگیز بر صنعت و اقتصاد ایران دامن گسترده است.

انتشار خبری مبنی بر دستگیری آقایان بهمن قاسمی، صاحب سرمایه و رئیس هیئت مدیره آریان فولاد، و حسن نوروزی، مدیر اجرایی این شرکت، و مصادره شرکت به نفع سپاه پاسداران، انگیزه‌ای شد برای مصاحبه با مهدی کوهستانی‌نژاد، مشاور کنفدراسیون‌های کارگری جهانی، در مورد فعالیتهای اقتصادی سپاه و نیز عملکرد آن به عنوان «بزرگترین کارفرمای ایران» در حال حاضر.

دویچه‏وله: آقای کوهستانی‏نژاد، خبری در مورد دست گذاشتن سپاه پاسداران روی شرکت آریان فولاد منتشر شده که می‏گوید پس از آن، این شرکت تعطیل و ۱۵۰۰ کارگر آن بیکار شده‏اند. آیا از جزییات این خبر، اطلاعات بیشتری دارید؟

مهدی کوهستانی‏نژاد: در ماه‏های گذشته، زمانی که اعلام کردند شرکت آریان‏ فولاد ورشکسته است، ۱۲۰۰ کارگر این شرکت، در بویین زهرا، جلوی فرمانداری تجمع کردند. البته این ورشکستگی ساختگی به سال ۸۸ که بسیاری از معاملات و نهادهای اقتصادی زیر پوشش سپاه قرار گرفت، برمی‏گردد. شرکت آریان فولاد هم یکی از همان شرکت‏ها است که کارگران آن بیکار شدند و ورشکستگی صاحب کار را نشان می‏دهد.

آیا تنها این نمونه است که منجر به اعلام ورشکستگی و بیکاری کارگران شده یا نمونه‏های دیگری را هم می‏شناسید؟

طبق آماری که خبرگزاری کار ایران (ایلنا) منتشر کرده، سطح تولید ۱۸۳ واحد صنعتی در بخش پتروشیمی، فولاد و… در سال گذشته به زیر ۵۰ درصد رسیده است. یعنی با توجه به شرایطی که در چند سال گذشته حاکم بوده، سطح تولید بسیاری از واحدهای صنعتی بسیار پایین آمده است و با همین مشکل روبرو هستند.

بسیار از دست‏اندازی سپاه پاسداران در بخش اقتصاد صحبت‏ می‏شود. شما تا چه تصویب قانونی که خصوصی‏سازی را از سال ۲۰۰۷ آزاد کرده است، در گسترش اختیارات سپاه در زمینه‏ی اقتصادی مؤثر می‏دانید؟

در زمانی که اصل ۴۴ برای خصوصی‏سازی مطرح شد، با این قانون عملاً مسئولیت دولت را کم کردند و خواستند این مسئولیت را به نهادهایی بدهند که بتواند هرگونه فشاری که می‏خواهند به کارگران و نیروی کار وارد کنند و هر برخوردی که می‏خواهند با این نیروها داشته باشند.

به‏ویژه از سال ۸۷ تا به‏ امروز، شاهد هستیم بزرگ‏ترین کارفرما در بسیاری از نهادهای پایه‏ای، از بخش تولیدات پتروشیمی گرفته تا مخابرات و بخش خدمات و بانک‏ها، سپاه پاسداران است و انتقال کار و مسئولیت دولت به سپاه هر روز گسترده‏تر شده است.

از سوی دیگر، شاهد افت بسیار بالای همین واحدهای تولیدی و خدماتی هستیم که به این قضیه برمی‏گردد که سپاه در ۲۰ سال گذشته، از یک نهاد نظامی به یک نهاد اقتصادی در ایران تبدیل شده است و در یک سال گذشته، عملاً کارفرما بوده است.

آیا مواردی از اعتراض از سوی کارگران وجود داشته؟ و در این صورت، نوع اعتراض کارگران چگونه بوده است؟

در هر اعتراضی که در چند سال گذشته از سوی کارگران در بخش‏های مختلف صورت گرفته، از بدترین نوع سرکوب استفاده کرده‏اند. یعنی به‏هیچ‏وجه، هیچ‏گونه برخورد انسانی نداشته‏اند که نشان از کمی کنار آمدن با کارگران باشد.

در بخش پتروشیمی، در عسلویه، کارگران ذوب‏آهن و… حتی در همین بویین زهرا، بدترین نوع برخورد را با اعتراضات کارگران داشته‏اند. اگر نتوانند آن‏ها متفرق کنند، اول می‏زنند و بازهم اگر نتوانند آنان را تحت تسلط دربیاورند، هرکاری که بتوانند انجام می‏دهند. حتی از این‏که بعداً به خانه‏های این کارگران بریزند، دستگیرشان کنند و به آن‏ها اذیت و آزار برسانند، کوتاهی نکرده‏اند.

با توجه به این‏که الان به‏خصوص تشکل‏های مستقل کارگری زیر فشارند، کارگران با چه شرایطی می‏توانند تلاش‏های خود را پیش ببرند؟

کارگران با همین وضعیتی که در جامعه‏ی کارگری ما وجود دارد، توانسته‏اند از لحاظ رشد و آگاهی، سطح خود را بسیار بالا ببرند. یعنی در بخش ایمنی کار، تشکل‏یابی و طرح و به‏دست آوردن خواسته‏های‏شان در چهارچوب همین قوانین موجود کوتاهی نکرده‏اند. آن‏ها تلاش کرده‏اند که در همین شرایط هم بتوانند مبارزات خودشان را پیش ببرند. طوری که حتی سپاه علی‏رغم فشاری هم که می‏آورد، می‏داند به راحتی نمی‏تواند این شرایط را به نفع خود تثبیت کند.

این مسئله را از روی چه شواهدی می‏گویید؟

کل اخبار، نوشته‏ها و گزارش‏هایی که از وضعیت کارگران می‏آید، نشان از آن دارد که کارگران در همین شرایط هم مغلوب این وضعیت نمی‏شوند. خود را متشکل می‏کنند و مبارزه‏شان را پیش می‏برند. اگر این تشکل‏یابی‏شان در چند سال گذشته در نهادهایی بود که می‏توانستند اعتراضات خود را ادامه بدهند، امروز در سطح دیگری که سطح آموزش و رفتن به سوی کار جمعی است، دارند حرکت می‏کنند.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری

تحریریه: مصطفی ملکان