ایرج میرزا چادر
بیا گویم برایت داستانی . . . . . . . . . . که تا تأثیر چادر را بدانی

در ایامی که صاف و ساده بودم . . . . . . . . . . دم کریاسِ در استاده بودم

زنی بگذشت از آنجا با خش و فش . . . . . مرا عرق النسا آمد به جنبش

ز زیر پیچه دیدم غبغبش را . . . . . . . . . . کمی از چانه قدری از لبش را

چنان کز گوشه ابر سیه فام . . . . . . . . . . کند یک قطعه از مّه عرض اندام

شدم نزد وی و کردم سلامی . . . . . . . . . . که دارم با تو از جایی پیامی

پری رو زین سخن قدری دو دل زیست . . . . . . . . . . که پیغام آور و پیغامده کیست

بدو گفتم که اندر شارع عام . . . . . . . . . . مناسب نیست شرح و بسط پیغام

تو دانی هر مقالی را مقامیست . . . . . . . . . . برای هر پیامی احترامیست

قدم بگذار در دالان خانه . . . . . . . . . . به رقص آر از شعف بنیان خانه

پریوش رفت تا گوید چه و چون . . . . . . . . . . منش بستم زبان با مکر و افسون

سماجت کردم و اصرار کردم . . . . . . . . . . بفرمایید را تکرار کردم

به دستاویز آن پیغام واهی . . . . . . . . . . به دالان بردمش خواهی نخواهی

چو در دالان هم آمد شد فزون بود . . . . . . . . . . اتاق جنب دالان بردمش زود

نشست آنجا به صد ناز و چم و خم . . . . . گرفته روی خود را سخت و محکم

شگفت افسانه ای آغاز کردم . . . . . . . . . . در صحبت به رویش باز کردم

گهی از زن سخن کردم، گه از مرد . . . . . . . . . . گهی کان زن به مرد خود چه‌ها کرد

سخن را گه ز خسرو دادم آیین . . . . . . . . . . گهی از بی‌وفایی‌های شیرین

گه از آلمان بر او خواندم، گه از روم . . . . . . . . . . ولی مطلب از اول بود معلوم

مرا دل در هوای جستن کام . . . . . . . . . . پریرو در خیال شرح پیغام

به نرمی گفتمش کای یار دمساز . . . . . . . . . . بیا این پیچه را از رخ برانداز

چرا باید تو رخ از من بپوشی . . . . . . . . . . مگر من گربه می باشم تو موشی؟

من و تو هر دو انسانیم آخر . . . . . . . . . . به خلقت هر دو یکسانیم آخر

بگو، بشنو، ببین، برخیز، بنشین . . . . . . . . . . تو هم مثل منی ای جان شیرین

ترا کان روی زیبا آفریدند . . . . . . . . . . برای دیده‌ی ما آفریدند

به باغ جان ریاحینند نسوان . . . . . . . . . . به جای ورد و نسرینند نسوان

چه کم گردد ز لطف عارض گل . . . . . . . . . . که بر وی بنگرد بیچاره بلبل

کجا شیرینی از شکر شود دور . . . . . . . . . . پرد گر دور او صد بار زنبور

چه بیش و کم شود از پرتو شمع . . . . . . . . . . که بر یک شخص تابد یا به یک جمع

اگر پروانه‌ای بر گل نشیند . . . . . . . . . . گل از پروانه آسیبی نبیند

پریرو زین سخن بی حد برآشفت . . . . . . . . . . زجا برجست و با تندی به من گفت

که من صورت به نامحرم کنم باز؟ . . . . . . . . . . برو این حرف ها را دور انداز

چه لوطی ها در این شهرند، واه واه . . . . . . . . . . خدایا دور کن، الله الله

به من گوید که چادر واکن از سر . . . . . . . . . . چه پرروییست این، الله اکبر

جهنم شو مگر من جنده باشم . . . . . . . . . . که پیش غیر بی روبنده باشم

از ین بازی همین بود آرزویت . . . . . . . . . . که روی من ببینی؟ تف به رویت

الهی من نبینم خیر شوهر . . . . . . . . . . اگر رو واکنم بر غیر شوهر

برو گم شو عجب بی‌‌چشم و رویی . . . . . . . . . . چه رو داری که با من همچو گویی

برادر شوهر من آرزو داشت . . . . . . . . . . که رویم را ببیند، شوم نگذاشت

من از زنهای تهرانی نباشم . . . . . . . . . . از آنهایی که می‌دانی نباشم

برو این دام بر مرغ دگر نه . . . . . . . . . . نصیحت را به مادر خواهرت ده

چو عنقا را بلند است آشیانه . . . . . . . . . . قناعت کن به تخم مرغ خانه

کنی گر قطعه قطعه بندم از بند . . . . . . . . . . نیفتد روی من بیرون ز روبند

چرا یک ذره در چشمت حیا نیست؟ . . . . . . . . . . به سختی مثل رویت سنگ پا نیست؟

چه می‌گویی مگر دیوانه هستی؟ . . . . . . . . . . گمان دارم عرق خوردی و مستی

عجب گیر خری افتادم امروز . . . . . . . . . . به چنگ الپری افتادم امروز

عجب برگشته اوضاع زمانه . . . . . . . . . . نمانده از مسلمانی نشانه

نمی‌دانی نظر بازی گناهست . . . . . . . . . . ز ما تا قبر چار انگشت راه است؟

تو می‌گویی قیامت هم شلوغ است؟ . . . . . . . . . . تمام حرف ملاها دروغ است؟

تمام مجتهد‌ها حرف مفتند؟ . . . . . . . . . . همه بی‌غیرت و گردن کلفتند؟

برو یک روز بنشین پای منبر . . . . . . . . . . مسائل بشنو از ملای منبر

شب اول که ماتحتت درآید . . . . . . . . . . سر قبرت نکیر و منکر آید

چنان کوبد به مغزت توی مرقد . . . . . . . . . . که می‌رینی به سنگ روی مرقد

غرض، آنقدر گفت از دین و ایمان . . . . . . . . . . که از گُه خوردنم گشتم پشیمان

چو این دیدم لب از گفتار بستم . . . . . . . . . . نشاندم باز و پهلویش نشستم

گشودم لب به عرض بی‌گناهی . . . . . . . . . . نمودم از خطاها عذر خواهی

مکرر گفتمش با مد و تشدید . . . . . . . . . . که گه خوردم، غلط کردم، ببخشید

دو ظرف آجیل آوردم ز تالار . . . . . . . . . . خوراندم یک دو بادامش به اصرار

دوباره آهنش را نرم کردم . . . . . . . . . . . . . . . سرش را رفته رفته گرم کردم

دگر اسم حجاب اصلاَ نبردم . . . . . . . . . . ولی آهسته بازویش فشردم

یقینم بود کز رفتارم اینبار . . . . . . . . . . . . . . . بغرد همچو شیر ماده در غار

جهد بر روی و منکوبم نماید . . . . . . . . . . به زیر خویش کُس کوبم نماید

بگیرد سخت و پیچد خایه‌ام را . . . . . . . . . . لب بام آورد همسایه‌ام را

سر و کارم دگر با لنگه کفش است . . . . . . . . . . تنم از لنگه کفش اینک بنفش است

ولی دیدم به عکس آن ماه رخسار . . . . . . . . . . تحاشی می‌کند، اما نه بسیار

تغییر می‌کند اما به گرمی . . . . . . . . . . . . . . . تشدد می‌کند لیکن به نرمی

از آن جوش و تغییر‌ها که دیدم . . . . . . . . . . به «عاقل باش» و «آدم شو» رسیدم

شد آن دشنام‌های سخت و سنگین . . . . . . . . . . مبدل بر « جوان آرام بنشین»

چو دیدم خیر، بند لیفه سست است . . . . . . . . . . به دل گفتم که کار ما درست است

گشادم دست بر آن یار زیبا . . . . . . . . . . . . . . . چو ملا بر پلو مومن به حلوا

چو گل افکندمش بر روی قالی . . . . . . . . . . دویدم زی اسافل از اعالی

چنان از حول گشتم دستپاچه . . . . . . . . . . که دستم رفت از پاجین به پاچه

ازو جفتک زدن از من تپیدن . . . . . . . . . . . . . . . ازو پُر گفتن از من کم شنیدن

دو دست او همه بر پیچه اش بود . . . . . . . . . . دو دست بنده در ماهیچه اش بود

بدو گفتم تو صورت را نکو گیر . . . . . . . . . . که من صورت دهم کار خود از زیر

به زحمت جوف لنگش جا نمودم . . . . . . . . . . در رحمت بروی خود گشودم

کُسی چون غنچه دیدم نوشکفته . . . . . . . . . . گلی چون نرگس اما نیمه خفته

برونش لیموی خوش بوی شیراز . . . . . . . . . . درون خرمای شهد آلود اهواز

کُسی بشاش تر از روی مؤمن . . . . . . . . . . . . . . . منزه تر ز خلق و خوی مؤمن

کُسی هرگز ندیده روی نوره . . . . . . . . . . . . . . . دهن پر آب کن مانند غوره

کُسی برعکس کُس های دگر تنگ . . . . . . . . . . که با کیرم ز تنگی می کند جنگ

به ضرب و زور بر وی بند کردم . . . . . . . . . . . . . . . جماعی چون نبات و قند کردم

سرش چون رفت، خانم نیز واداد . . . . . . . . . . تمامش را چو دل در سینه جا داد

بلی کیر است و چیز خوش خوراکست . . . . . . . . . . ز عشق اوست کاین کُس سینه چاکست

ولی چون عصمت اندر چهره‌اش بود . . . . . . . . . . از اول ته به آخر چهره نگشود

دو دستی پیچه بر رخ داشت محکم . . . . . . . . . . که چیزی ناید از مستوریش کم

چو خوردم سیر از آن شیرین کلوچه . . . . . . . . . . « حرامت باد» گفت و زد به کوچه

حجاب زن که نادان شد چنین است . . . . . . . . . . زن مستوره‌ی محجوبه این است

به کُس دادن همانا وقع نگذاشت . . . . . . . . . . که با روگیری الفت بیشتر داشت

بلی شرم و حیا در چشم باشد . . . . . . . . . . چو بستی چشم باقی پشم باشد

اگر زن را بیاموزند ناموس . . . . . . . . . . زند بی‌پرده بر بام فلک کوس

به مستوری اگر بی‌پرده باشد . . . . . . . . . . همان بهتر که خود بی‌پرده باشد

برون آیند و با مردان بجوشند . . . . . . . . . . به تهذیب خصال خود بکوشند

چو زن تعلیم دید و دانش آموخت . . . . . . . . . . رواق جان به نور بینش افروخت

به هیچ افسون ز عصمت برنگردد . . . . . . . . . . به دریا گر بیفتد تر نگردد

چو خور بر عالمی پرتو فشاند . . . . . . . . . . ولی خود از تعرض دور ماند

زن رفته « کولژ» دیده « فاکولته» . . . . . . . . . . اگر آید به پیش تو « دکولته »

چو در وی عفت و آزرم بینی . . . . . . . . . . تو هم در وی به چشم شرم بینی

تمنای غلط از وی محال است . . . . . . . . . . خیال بد در او کردن خیال است

برو ای مرد فکر زندگی کن . . . . . . . . . . نه ای خر، ترک این خربندگی کن

برون کن از سر نحست خرافات . . . . . . . . . . بجنب از جا، فی التأخیر آفات

گرفتم من که این دنیا بهشت است . . . . . . . . . . بهشتی حور در لفافه زشت است

اگر زن نیست عشق اندر میان نیست . . . . . . . . . . جهان بی عشق اگر باشد جهان نیست

به قربانت مگر سیری؟ پیازی؟ . . . . . . . . . . که توی بقچه و چادر نمازی؟

تو مرآت جمال ذوالجلالی . . . . . . . . . . چرا مانند شلغم در جوالی؟

سر و ته بسته چون در کوچه آیی . . . . . . . . . . تو خانم جان نه، بادمجان مایی

بدان خوبی در این چادر کریهی . . . . . . . . . . به هر چیزی بجز انسان شبیهی

کجا فرمود پیغمبر به قرآن . . . . . . . . . . که باید زن شود غول بیابان

کدامست آن حدیث و آن خبر کو . . . . . . . . . . که باید زن کند خود را چو لولو

تو باید زینت از مردان بپوشی . . . . . . . . . . نه بر مردان کنی زینت فروشی

چنین کز پای تا سر در حریری . . . . . . . . . . زنی آتش به جان، آتش نگیری

به پا پوتین و در سر چادر فاق . . . . . . . . . . نمایی طاقت بی‌طاقتان تاق

بیندازی گل و گلزار بیرون . . . . . . . . . . ز کیف و دستکش دل ها کنی خون

شود محشر که خانم رو گرفته . . . . . . . . . . تعالی الله از آن رو کو گرفته

پیمبر آنچه فرمودست آن کن . . . . . . . . . . نه زینت فاش و نه صورت نهان کن

حجاب دست و صورت خود یقین است . . . . . . . . . . که ضد نص قرآن مبین است

به عصمت نیست مربوط این طریقه . . . . . . . . . . چه ربطی گوز دارد با شقیقه

مگر نه در دهات و بین ایلات . . . . . . . . . . همه روباز باشند این جمیلات

چرا بی عصمتی در کارشان نیست؟ . . . . . . . . . . رواج عشوه در بازارشان نیست؟

زنان در شهر‌ها چادر نشینند . . . . . . . . . . ولی چادر نشینان غیر اینند

در اقطار دگر زن یار مرد است . . . . . . . . . . در این محنت سرا سربار مرد است

به هر جا زن بود هم پیشه با مرد . . . . . . . . . . در اینجا مرد باید جان کند فرد

تو ای با مشک و گل همسنگ و همرنگ . . . . . . . . . . نمی‌گردد در این چادر دلت تنگ؟

نه آخر غنچه در سیر تکامل . . . . . . . . . . شود از پرده بیرون تا شود گل

تو هم دستی بزن این پرده بردار . . . . . . . . . . کمال خود به عالم کن نمودار

تو هم این پرده از رخ دور می‌کن . . . . . . . . . . در و دیوار را پر نور می کن

فدای آن سر و آن سینه باز . . . . . . . . . . که هم عصمت درو جمعست هم ناز