دویچه‌وله: بانک‌ مرکزی ایران می‌گوید قیمت مواد غذایی مانند کدو، تخم‌مرغ و… با اجرای طرح هدمندسازی یارانه‌ها تغییر قیمت جزئی داشته است. محمدرضا بهزادیان عضو پیشین اتاق بازرگانی و کامران دادخواه اقتصاددان از تغییر قیمت‌ها می‌گویند.

«به غیر از قیمت کره پاستوریزه که “افزایش قیمت اندک” داشته، قیمت تمام لبنیات ثابت مانده است. تمام میوه‌ها به‌غیر از هندوانه “کاهش قیمت” داشته، گوشت مرغ “کاهش قیمت” و قیمت گوشت قرمز “ثابت” مانده است.» این افزایش و کاهش قیمت‌ها را بانک مرکزی ایران در آخرین لیست قیمت برخی مواد خوراکی منتشر کرده است. به نقل از خبرگزاری دولتی ایرانا، سه‌شنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۳۸۹،این تغییر قیمت‌ها در هفته دوم دی‌ماه انجام گرفته است.

در گزارش بانک مرکزی ایران ‌غیر از قیمت تخم ‌مرغ که شانه‌ای ۲۷۰۰ تا ۳۷۰۰ تومان اعلام شده، قیمت دیگر اقلام خوراکی عنوان نشده و فقط به کاهش یا افزایش این قیمت آن‌ها بسنده شده است. برای نمونه در این گزارش از “افزایش قیمت اندک” حبوبات مانند عدس، لوبیاچیتی و لوبیا چشم‌بلبلی نام برده شده که همزمان و در اظهارنظری جداگانه قاسمعلی حسنی، رئیس بنکداران مواد غذایی ایران هم اعلام کرده است که: “مهم‌ترین نوسانات قیمت مواد غذایی مربوط به حبوبات است که صلاح نمی‌دانم رسانه‌ای شود. صلاح نیست نوع مواد غذایی گران‌شده را بگویم.”

مقامات دولتی ایران در یک‌ ماه گذشته و بعد از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها ادعا می‌کنند که توانسته‌اند جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرند. اگر این ادعا درست باشد، کنترل قیمت‌ها در بازار با این ادعا که با اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، تمام قیمت‌ها در بازار واقعی می‌شود چقدر تناقض دارد؟ محمدرضا بهزادیان، عضو پیشین اتاق بازرگانی ایران در گفت‌و‌گو با “دویچه وله” به این سؤال چنین پاسخ می‌دهد: «قیمتها واقعی نشده و نخواهد شد. امروز یا به‌دلیل عرق ملی یا به دلیل همکاری بخش اقتصادی با دولت یا از ترس و بر اثر فشاری که داغ و درفش “سازمان حمایت از مصرف‌کننده” و امثالهم، پشت سر تولیدکنندگان گذاشتهاند، تولیدکنندگان کالا تولید میکنند و حتی برخلاف فلسفهی یک فعالیت اقتصادی، با ضرر آن را میفروشند.»

محمدرضا بهزادیان، عضو پیشین اتاق بازرگانی ایران Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: محمدرضا بهزادیان، عضو پیشین اتاق بازرگانی ایران زندگی واقعی یا آمار “بانک مرکزی ایران”

اما چرا تولیدکنندگان ایرانی این‌روزها باید “باضرر” کالای خود را بفروشند؟ محمدرضا بهزادیان عقیده دارد: «بهخاطر اینکه اگر بخواهند با سود بفروشند، یا قیمتشان را افزایش بدهند، از ناحیهی سازمان حمایت از مصرف‌کننده و کنترل قیمتها مورد مجازات قرار میگیرند. راه دیگرشان این است که اصلاً تولید نکنند. آنهایی که کارگر دارند و مجبورند حقوق کارگر را بدهند، به دلیل اینکه کارگرشان بیکار نماند و امکان اخراج را هم با توجه به ضوابط قانون کار ندارند، کار را ادامه میدهند.»

آیا اعلام ریز قیمت مواد خوراکی همچون قیمت کره پاستوریزه، کدو، لوبیا چشم بلبلی و… وظیفه بانک مرکزی است؟ تا چه حد وظیفهی بانک مرکزی است که ریز قیمت کالاها را اعلام کند؟ محمدرضا بهزادیان این کار را امری مرسوم در ایران می‌داند و ادامه می‌دهد: «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سالهای گذشته هم برای تعیین نرخ تورم، سبد کالا یا مصرف خانوار، تا جایی که به یاد دارم هرسه ماه یکبار، لیست ارقام ریز، مانند همین مواردی که نام بردید را منتشر میکرده است، کار تازهای نیست.»

به گفته رئیس بنکداران مواد غذایی ایران “صلاح نیست قیمت مواد غذایی گران‌شده اعلام شود”. این کار تاثیر مثبت یا منفی هم دارد؟ کامران دادخواه، استاد اقتصاد دانشگاه “نورث استرن” در ایالت بوستون آمریکا چنین می‌گوید: «این از آن حرف‌های خنده‌داری است که متاسفانه در ایران سال‌ها گفته‌اند. مردم تغییر قیمت‌ها را با گوشت و پوستشان احساس می‌کنند. وقتی در بازار لوبیا، هویج یا یک اتوموبیل می‌خرند، احتیاجی ندارد که بانک مرکزی اعلام کند که قیمت‌ها بالا رفته است. مثلا یک خانم خانه‌دار دیروز رفته خربزه خریده، امروز هم رفته خربزه خریده است. دیده که قیمت آن بالا رفته است. آن خانم خانه‌دار که به متخصصان بانک مرکزی احتیاج ندارد تا به او بگویند قیمت خربزه بالا رفته است.»

بانک‌مرکزی تغییر قیمت لوبیا را اندک اما رئیس‌بنکداران مواد غذایی تغییر قیمت آن را زیاد می‌خواند.Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: بانک‌مرکزی تغییر قیمت لوبیا را اندک اما رئیس‌بنکداران مواد غذایی تغییر قیمت آن را زیاد می‌خواند.زمینه‌ای برای تشکیل “بازار سیاه”

“بانک مرکزی ایران” از تغییر جزئی قیمت مواد خوراکی با شروع طرح هدفمندسازی یارانه‌ها خبر می‌دهد. گفته بانک مرکزی ایران تا چه حد معتبر است؟ کامران دادخواه می‌گوید: «حرف بانک مرکزی درست است. چون اولا مدت زمانی که از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها گذشته بسیار کوتاه بوده است. دوم این‌که دولت یک‌مقدار ذخیره‌سازی کالا برای اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها کرده بود. سوم این که وقتی قیمت‌ها بالا رفت یک نوع رکود هم در بازار ایجاد شده است. این ۳ عامل باعث شده که قیمت‌ها بالا نرود. این امر به این معنی نخواهد بود که بعدا قیمت‌ها بالا نرود. همان‌طور که در مورد حبوبات و… در گزارش بانک مرکزی گفته شده، افزایش قیمت‌ها شروع خواهد شد. نه بانک مرکزی و نه هیچ‌کس دیگری نخواهد توانست با دستور قیمت‌ها را کنترل کند. اگر خیلی موفق باشند آخر کار باعث ایجاد بازارسیاه خواهد شد.»

بانک مرکزی ایران در آخرین گزارش خود از رصد قیمت مواد خوراکی تنها به قیمت تخم مرغ در تهران اشاره کرده است. تخم‌ مرغ شانه‌ای ۲۷۰۰ تا ۳۷۰۰ تومان. دو فروشنده سوپر مارکت هم در گفت و گو با “دویچه وله” ارقام بانک مرکزی ایران را تایید می‌کنند با این تفاوت که قیمت شانه تخم مرغ امروز سه‌شنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۳۸۹ از ۳۲۰۰ تومان شروع می‌شود و نه از ۲۷۰۰ تومان. یکی از فروشندگان سوپر مارکت در منطقه ۷ تهران می‌گوید: «تخم‌ مرغ را شانه‌ای ۳۲۰۰ تومان می‌فروشیم، یعنی همه به این قیمت می‌فروشند.» یکی دیگر از فروشندگان سوپر مارکت هم در منطقه ۲ تهران درباره قیمت تخم مرغ می‌گوید: « تخم‌ مرغ را شانه‌ای ۳۲۰۰ تومان می‌فروشیم، نهایتا آن‌هایی که گران می‌فروشند شانه تخم‌مرغ را ۳۵۰۰ تومان می‌فروشند.»

حسین کرمانی
تحریریه: علی امینی