رادیوفرانسه: تازه ترین تحقیقات مرکز بین المللی مطالعات استراتژیک لندن پیرامون فعالیتهای جمهوری اسلامی در زمینه تولید سلاحهای کشتار جمعی، که به صورت کتاب مستقلی دراین هفته انتشار یافته، زمان دست یافتن ایران به بمب اتمی را در فاصله دو سال و مابین پیشبینی کوتاه ترین و طولانی ترین زمان ممکن که به ترتیب توسط مقامات بریتانیا و اسرائیل ارائه شده، قرار میدهد.

درابتدای هفته جاری لیام فاکس وزیر دفاع بریتانیا، ضمن رد برآورد شخصی مئیر داگان رییس پیشین سازمان جاسوسی اسرائیل ( موساد ) دایر بر اینکه ایران تا سال 2015 قادر به تولید بمب اتمی نیست، در پارلمان آن کشور مدعی شد که ایران قادر است در فاصله یک سال به بمب اتمی دست یابد.

بنا برگزارش نشریه اسرائیلی هاارتص که در روز 7 ژانویه سال جاری انتشار یافت، مئیر داگان در آستانه ترک پست خود پس از 8 سال اشتغال، مدعی شده بود که خطر دسترسی ایران به بمب اتمی فوری نیست و ایران تا پیش از سال 2015 به بمب اتمی دست نخواهد یافت.

دقت این نظر را متعاقباً نتان یاهو نخست وزیر اسرائیل نیز مورد تردید قرار داده و آنرا ( همسو با سخنان بعدی وزیر دفاع بریتانیا ) خوشبینانه و غیر واقعی قلمداد کرده بود.

خود ستایی داگان

اگرچه نظرداگان درمورد فوری نبودن زمان دستیابی ایران به بمب اتمی را، علیرغم ابراز مخالفت او با مبادرت به جنگ علیه ایران، به هیچ وجه نمیتوان به دست کم گرفتن خطر های بالقوه برنامه های اتمی جمهوری اسلامی نسبت داد، ولی میتوان این اظهارات را تلاشی در جهت بزرگ نمایی موفقیتهای شخصی او در عقب انداختن برنامه های اتمی ایران قلمداد کرد.

مئیر داگان پیش از ترک پست ریاست موساد، در جلسه پارلمان اسرائیل اظهار داشت که برنامه های اتمی ایران به دلایل گوناگون با تعویق و تاخیر روبرو شده است. همزمان، ترور مجید شهریاری و فریدون عباسی دوانی، دو کارشناس هسته ایران که در آخرین ماه سال گذشته مسیحی در تهران مورد سوء قصد قرار گرفته بودند، از سوی روزنامه هاآرتص، و بصورت تلویحی توسط سایت وزارت خارجه اسرائیل، بحساب موفقیتهای موساد و مئیر داگان نوشته شده بود.

از این لحاظ، پیشبینی مئیر داگان و ارائه طولانی تر زمان دست یافتن ایران به بمب اتمی را میتوان بنوعی بزرگ قلمداد کردن موفقیتهای موساد در مقابله با برنامه های اتمی جمهوری اسلامی قلمداد کرد.

نظریه مستقل

نظر مرکز بین المللی مطالعات استراتژیک برخلاف رییس سابق سازمان جاسوسی اسرائیل و یا وزیر دفاع بریتانیا، کمتر دارای رنگ سیاسی و بیشتر متکی بر مطالعات مستقل و داده های علمی است، اگرچه نتیجه این گزارش و مطالعات مربوط را نیز نمیتوان وحی منزل قلمداد کرد و قطعی شمرد، چنانکه در کتاب منتشر شده به ابهامها و نداشتن داده های روشن و اما و اگرهایی پرداخته شده است.

برخلاف تخمینهای دولتی و نظریات چهره های سیاسی پیرامون برنامه های اتمی ایران، کتاب مرکز تحقیقات استراتژیکی، بر اساس اطلاعات طبقه بندی شده و منظم و شواهد قابل استناد تنظیم شده و از این لحاظ بمراتب به واقعیت نسبی، نزدیکتر است.

در این تحقیق جامع وعمیق، علاوه برجزئیات برنامه های اتمی، به برنامه های ایران در زمینه ایجاد ظرفیت تولید سلاحهای میکربی و شیمیایی نیز پرداخته شده است. پیش از انتشار این گزارش، تعدادی از کارشناسان شناخته شده جهانی نیز مفاد آنرا بررسی و مورد تائید قرار داده اند.

زمان ساختن بمب

شاید مهمترین عامل در ارزیابی میزان پیشرفت شاخه نظامی برنامه های اتمی ایران، زمان دست یافتن به بمب اتمی است. دست یافتن به حدود دقیقتر این زمان، تکلیف امکان و یا عدم امکان متوقف ساختن آنرا از راه انجام مذاکرات سیاسی روشن میسازد.

برعکس، درصورت نزدیک بودن زمان دست یافتن ایران به بمب اتمی، و در صورت فراهم بودن شرایط و ابزار لازم، خطر توسل به نیروی نظامی و جنگ در جهت متوقف ساختن این برنامه افزایش مییابد.

بر اساس نظریه ای ای اس اس *، زمان مورد نیاز ایران برای ساختن بمب اتمی در حال حاظر 2 سال در نظر گرفته شده. بر این اساس، مرکز یاد شده معتقد است که متوقف ساختن این طرح همچنان ممکن، و اتمی شدن ایران امری غیر قابل اجتناب نیست.

براساس این نظریه، ایران پس ازدست یافتن به اولین بمب، در صورت حفظ ظرفیت اعلام شده غنی سازی کنونی در نطنز، هر 7 ماه قادر به تولید یک بمب اتمی تازه است، مگر اینکه ایران مراکز اعلام نشده ای را به این منظور ایجاد و بتواند تولید گاز اوانیوم و متعاقبا، غنی سازی را با ظرفیت بیشتری ادامه دهد.

امکان دیگری که پیش روی ایران قرار دارد، دسترسی به قطعات بیشتر برای تولید تعداد بیشتری سانتریفیوژ و یا بهبود کیفیت کار سانتریفیوژ های تازه، از راه تولید سانتریفیوژ های پیشرفته تر از نوع پی-1 است.

وسیله پرتاب

نیروگاه اتمی بوشهر
AFP / Atta Kenare
مشکل دیگری که ایران با آن روبرو است در اختیار گرفتن سیستم حمل و پرتاب بمب اتمی است. بر اساس این مطالعه، موشک سجیل-2 با برد 2200 کیلومتر، تا زمان عملیاتی شدن و تحویل به نیروهای مسلح نیازمند 2 تا 3 سال زمان بیشتر است. دماغه این موشک برای قرار دادن بمب اتمی در آن در نظر گرفته شده و به این منظور ایران بجای بمب به نصب یک ماهواره کوچک آزمایشگاهی تا کنون مبادرت ورزیده.

گزارش یاد شده تاکید دارد که ایران مصمم به ایجاد ظرفیت تولید بمب اتمی است ولی اصرار دارد که پیگیری این هدف را در ابهام قرار دهد.

از جمله نتایج دیگری که در گزارش مورد اشاره قرار گرفته، مسیر دست یابی ایران به بمب اتمی است. بر این اساس ایران در صورت آغاز حرکت نهایی برای ساختن بمب اتمی، ایران ناگزیر است که غنی سازی تا میزان نظامی را در مراکز اتمی اعلام نشده و مخفی انجام داده و مواد مورد نیاز را نیز در محلهای اعلام نشده نگاهداری کند.

عدم توانایی تولید سوخت اتمی

نکته با اهمیت دیگری که در گزارش مورد بررسی قرار گرفته، تاکید بر عدم توانایی ایران در تولید سوخت اتمی برای راکتور آزمایشگاهی تهران، علیرغم انجام غنی سازی اورانیوم با خلوص 20 در صد است.

راکتور آزمایشگاهی تهران که 8 سال پیش میباید بازنشسته میشد، در صورت تاکید بر ادامه کار آن و تغذیه با سوخت تولید داخلی، میتواند خطرناک بوده و بروز مخاطرات حفاظتی و ریست محیطی را موجب شود. ایران پیشتر اعلام داشته که تا شهریور ماه آینده سوخت 20 در صد غنی سازی شده را در اصفهان تولید خواهد کرد.

با وجود عدم توانایی در تولید سوخت بدون خطر، افزایش غلظت اورانیوم تا 20 در صد، میتواند زمان دست لازم برای افزایش غلظت تا 90 درصد را به نصف تقلیل دهد ( افزایش میزان غلظت اورانیوم با زمان لازم برای ادامه غنی سازی متناسب مستقیم نیست و بصورت معکوس و کاهشی عمل میکند) .

راکتور اراک

درگزارش مرکز مطالعات لندن، به موضوع راکتور آب سنگین اراک نیز به عنوان مسیر بالقوه دیگر ساختن بمب اتمی پرداخته شده است. گزارش حاکی است که بازماندن ایران از خرید قطعات بزرگ فلزی، به دلیل اعمال تحریمها، زمان راه اندازی این راکتور را با تاخیر روبرو ساخته است.

گزارش مدعی است که بمنظور جایگزین ساختن قطعات مطمئن تر خارجی، ایران به استفاده از قطعات ریخته گری داخلی برای تکمیل راکتور اراک رو کرده که از نظر حفاظتی قابل اعتماد نیستند. از این لحاظ راکتور آب سنگین اراک یک خطر محیط زیستی است.

گزارش تازه مرکز بین المللی مطالعات استراتژیکی لندن، گزارش پیشین این مرکزرا که دو سال پیش تهیه شده و مورد استقبال قرار گرفته بود، به روز ساخته است. این مرکز سال گذشته گزارش مستقل و جامعی پیرامون فعالیتهای موشکی ایران انتشار داده بود.

* Institute of the international strategique studies – IISS