رادیوفردا: سازمان جهانی مبارزه با مواد مخدر در تازه‌ترین گزارش خود در بخش ایران می‌نویسد که ایران یکی از راه‌های اصلی قاچاق تریاک و مواد مخدر از افغانستان به پاکستان، کشورهای خلیج فارس و اروپاست. نزدیک به ۴۰ درصد مواد مخدر صادر شده از افغانستان یا در ایران به مصرف محلی می‌رسد یا به روسیه و اروپا صادر می‌شود.

بخش اصلی متا-آمفتامین جهان به نظر می‌رسد تولید محلی ایران باشد. بیش از ۱۰۰ نفر ایرانی در مالزی در ارتباط با قاچاق بیش از سه چهارم تن متا-آمفتامین دستگیر شده‌اند.

کشورهایی مانند تایلند، اندونزی، لائوس و کشورهای نزدیک به ایران مانند ازبکستان، آذربایجان و ترکیه نیز رد پای قاچاقچیان ایرانی را در کشور خود پیدا کرده‌اند. یک محموله ۱۳۰ کیلویی از هروئین خالص در لائوس کشف شد که مبداء آن تهران بود. ایران در سال ۲۰۰۹ خود نزدیک به ۲. ۵ تن متا-آمفتامین از قاچاقچیان ضبط کرد.

به گزارش سازمان مواد مخدر و جنایت وابسته به سازمان ملل، ایران با یکی از جدی‌ترین مشکلات اعتیاد در جهان دست به گریبان است. در سال ۲۰۰۷ جمعیت معتاد ایران به ۱. ۲ میلیون نفر یعنی ۲. ۴ درصد از کل جمعیت کشور رسید.

به گزارش این سازمان، ۷۰ درصد بیماران مبتلا به ایدز در ایران معتادان تزریقی هستند. دولت شمار بیماران ایدز را ۸۰ هزار تن گزارش کرده است.

اما همه مشتریان مواد مخدر در ایران معتاد نیستند. برخی از آن‌ها در میهمانی‌ها تریاک می‌کشند یا به صورت دارو از آن استفاده می‌کنند. با این همه ماده‌ای که ایرانی‌ها به آن شیشه می‌گویند هروئین خالصی است که در میان نسل جوان رواج یافته است. طی چند سال گذشته میزان شیشه توقیف شده در ایران به شدت افزایش یافته است. ایران می‌کوشد جلوی صادرات این گونه مواد مخدر را که عمدتاً از افغانستان می‌رسد بگیرد. برای این کار از اسکنر و سگ‌های مخصوص استفاده می‌کند. ایران همچنین پخش سرنگ‌های رایگان، کاندوم، متادون و بوپرنوفین را در برنامه خود قرار داده است.

ایران همچنین با سازمان ملل متحد در زمینه به‌روز کردن قوانین جزایی‌اش در مورد مواد مخدر همکاری می‌کند. افغانستان و پاکستان نیز با کمک سازمان ملل دست کم دو تیم مبارزه با مواد مخدر درست کرده‌اند.

در ایران، ستاد مبارزه با مواد مخدر متشکل است از رئیس و معاون آن که زیر نظر رئیس جمهور عمل می‌کنند. دیگر اعضای ستاد عبارتند از وزیران کشور، اطلاعات، بهداشت، آموزش و پرورش و وزارت ارشاد، رئیس کل پلیس، رئیس دادگاه‌های انقلاب، رئیس زندان‌ها و فرمانده بسیج. بودجه تخصیص شده برای این کار نزدیک به ۸۰ میلیون دلار بوده است.

ایران همواره افغانستان را عامل اصلی قاچاق مواد مخدر در مرزهای شرقی خود خوانده و بار‌ها از نیروهای ائتلاف در افغانستان به دلیل ناکامی در کنترل قاچاق انتقاد کرده است. ایران مدعی است که در مرز خود ۶۸۸ کیلومتر گودال، ۴۷۷ کیلومتر خاکریز، ۸۵ کیلومتر دیوار بتنی ساخته است و گذشته از آن ۱۲۰ کیلومتر از منطقه را با سیم خاردار پوشانده و سیستم ردیابی الکترونیکی دقیق در منطقه برپا داشته است. از مجموع مواد مخدر کشف شده در ایران ۸۲. ۱ درصد در منطقه مرزی به دست می‌آید.

کاهش تقاضا

گرچه چین در مقام نخست مصرف‌کنندگان تریاک در جهان قرار دارد، ایران بیشترین مقدار را بر حسب جمعیت دارد. آمار نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۷ نزدیک به ۲. ۴ درصد جمعیت ایران میان سن ۱۵ تا ۶۴ سال از مواد مخدر استفاده کرده‌اند.

بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که رقم واقعی معتادان ایران امروز بسیار بالا‌تر است. ۹۳ درصد معتادان مرد هستند با میانگین سنی ۳۳. ۶، و نزدیک به ۱. ۴ درصد معتادان (حدود ۲۱ هزار نفر) مبتلا به ایدز هستند. وزارت بهداشت و درمان اعلام کرده است که هم اکنون چیزی نزدیک به ۸۰ هزار بیمار مبتلا به ایدز در ایران وجود دارد.

میزان ضبط تریاک در ایران نشان می‌دهد که ایرانی‌ها به این ماده مخدر بیشتر از دیگر مواد مخدر علاقه دارند. تریاک به صورت سنتی در ایران کشیده می‌شود. برخی آن را به صورت محلول در چای می‌نوشند یا می‌خورند. با توجه به این که بیش از دو سوم جمعیت ایران را جوانان کمتر از سی سال تشکیل می‌دهد، برخی تحلیل‌گران گرایش جوانان به هروئین را راهی برای گریز از سختی‌های اقتصادی و اجتماعی می‌دانند. در طی سال‌های گذشته ایرانی‌ها بیش از پیش به هروئین روی آورده‌اند.

ایران مدعی است که راهکارهای تازه‌ای برای مبارزه با اعتیاد به کار گرفته است. در سال ۲۰۰۹، ۱۵۶۹ مرکز درمانی مبارزه با اعتیاد وجود داشت که ۷۰ درصد آن‌ها به وسیله بخش خصوصی اداره می‌شد. بیش از ۶۵۰ هزار نفر از این مراکز استفاده کرده‌اند. ایران دست به سازمان‌دهی گروه‌های سیار برای دسترسی به معتادان زده است و همچنین در شهرهای بزرگ مراکز کمک‌رسانی برای معتادان به صورت شبانه‌روزی وجود دارد. دولت مدعی است با پخش متادون رایگان و آموزش درباره استفاده از سرنگ برای جلوگیری از شیوع ایدز و تلاش برای پیدا کردن معتادان و تشویق آن‌ها به درمان توانسته است در سال ۲۰۰۹ گام‌های مهمی در این راه بردارد.

فساد

روشن نیست که ماموران در ایران تا چه اندازه مانند دیگر کشورهای همسایه با گرفتن رشوه چشم‌شان را به روی جرم می‌بندند. غالباً سخن از همکاری مقام‌های برجسته دولتی با قاچاقچیان می‌رود. با توجه به میزان قاچاق در ایران، محتمل است که ایران نیز با دیگر کشورهای منطقه در این مورد تفاوت نداشته باشد. با این همه ایران با پیروی از سیاست خود با قاچاقچی‌ها در توزیع مواد مخدر یا پول‌شویی همکاری ندارد.

در همین حال دولت ایالات متحده آمریکا با مقام‌های ایرانی در کمیته‌های جهانی مبارزه با مواد مخدر همکاری کرده و حتی به سازمان‌های غیردولتی آمریکا اجازه داده است در مسائل مربوط به مواد مخدر با ایرانی‌ها همکاری کنند.

ایران گام‌های موثری در راه مبارزه با قاچاق مواد مخدر برداشته است. ظهور ناگهانی یک تولیدکننده داخلی متا-آمفتامین در ایران که به کشورهای جنوب آسیا و آسیای میانه صادر می‌کند، خطر هشداردهنده تازه‌ای است. ایران یکی از تلاشگران مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر از افغانستان است و در عین حال یکی از قربانیان اصلی این تجارت در منطقه. دو مورد تازه‌ای که در این زمینه در پیوند با کشف مواد مخدر ارسال شده از ایران و تولید متا-آمفتامین در ایران، خطر تازه‌ای، هم برای ایران و هم جهان، به شمار می‌رود.