شیراز – خبرگزاری مهر: نفوذ آب باران در قسمتهای مختلف تخت جمشید و ایجاد رطوبتهای شدید در بنا باعث شده که هر ساله سنگهای دو هزار و 500 ساله این بنا متلاشی شوند.

به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، عدم اجرای راهکارهای مناسب برای هدایت آب باران در تخت جمشید باعث شده که هر ساله با شروع بارندگیها، محوطه های مختلف این بنا به آب انبارهای بزرگی تبدیل که در نهایت منجر به متلاشی شدن سنگهای تاریخ تخت جمشید شود.

این امر باعث شده که کارشناسان بر این نکته تاکید کنند که به رغم اینکه تا به حال اقداماتی برای دفع رطوبت و جلوگیری تخریب بنا صورت پذیرفته اما خطر بزرگی بر اثر نفوذ رطوبت درصفه تخت جمشید، این بنای با ارزش را تهدید می کند که به مرور زمان و با گذشت سالهای متمادی و نفوذ رطوبت در سنگها و پی بناهای موجود روند اضمحلال سریعتر می شود.

آثار تورق و نمک در سطح نقوش و فساد آن

یک کارشناس میراث فرهنگی در خصوص وضعیت آب باران و ایجاد رطوبت در بنای تاریخی تخت جمشید در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح روند ایجاد این رطوبت و گلسنگها در این بنا پرداخت.

این کارشناس گفت: بارش باران در منطقه تخت جمشید زیاد است و آب در سطح حیاطها، داخل کاخ ها و در خیابانها و جای جای این صفه که حدود 125 هزار متر مربع است جمع می شود و چون این بناها شیب بندی مناسبی ندارند و انشعابهای فرعی راه آب در این بناها ایجاد نشده ، آب باران در مناطق پست جمع می شود و به دلیل اینکه پی بناها در اکثر نقاط صفه از خاک وشن و سنگهای دوریز پر شده به راحتی آب در آنها نفوذ کرده و به آب انبارهای زیرزمینی تبدیل می شود.

متلاشی شدن سنگ گل سر ستون در کاخ صد ستون بر اثر یخ بر شدن و دیگر عوامل رطوبتی

وی ادامه داد: این آب انبارها در تمام طول سال به خاطر اینکه راه خروجی ندارند، ماندگار هستند و از راههای مختلفی در سنگهای دیواره ها و بناهای موجود نفوذ می کنند و معمولاً اثرات رطوبت درتمام صفه در فصلهای مختلف حتی تابستان قابل مشاهده است.

این کارشناس ادامه داد: آب گردآمده از باران که از قسمت شمال شرقی صفه از کوه رحمت به پایین سرازیر می شود نیز به آب انبارهای زیرزمینی اضافه می شود، مقدار کمی از این آبها بخار و مقداری نیز از طریق کانالهای آبروهای زیرزمینی به تازگی به بیرون صفه هدایت می شوند اما قسمت اعظمی از آبها در پی بناها نفوذ کرده و در تمام طول سال اثرات مستقیمی بر سنگهای دو هزار و 500 ساله تخت جمشید می گذارند.

لایه سطحی نقش برجسته در اثر رطوبت از بین رفته است

وی با بیان اینکه در بعضی قسمتهای تخت جمشید در دیوارهای اصلی صفه شاهد رطوبت زیادی هستیم، افزود: آبروهای اصلی صفه در تمام طول سال رطوبت خاصی دارند و چنان بخار آب در آنها وجود دارد که نفس را تنگ می کند به طوریکه دیوارهای این آبروها همیشه خیس هستند و فقط قستهایی از این آبروها که در سطح بالاتری از صفه قرار می گیرند، رطوبت کمتری در آنها وجود دارد.

شنهای ریخته شده در محوطه باعث نفوذ آب می شود

این کارشناس اضافه کرد: شن و سنگ ریزه هایی که در محوطه صفه تخت جمشید ریخته شده تا از گل آلود شدن آثارجلوگیری کند و عبور و مرور بازدیدکنندگان در فصل زمستان راحت تر باشد یکی از عاملهای مهم جمع شدن آب و نفوذ در پی صفه به شمار می روند و اگر انشعابهای کوچکی از آبروها هم در سطح صفه تخت جمشید ساخته شود تا آب باران را جمع آوری کند، اگر درپوشهای مناسبی نداشته باشد به وسیله این شنها پر می شوند و راه جریان آب را می گیرند.

ته ستونی در کاخ صد ستون بر اثر یخ بر شدن به این صورت متلاشی شده است

وی ادامه داد: دیوارهای خشتی مجموعه تخت جمشید هم که در کنار آثار سنگی قرار دارند باعث نفوذ سریعتر رطوبت از پائین به این آثار می شوند و اضمحلال سنگها را سریعتر و تکمیل تر می کنند.

این کارشناس گفت: در بنای خزانه و قسمت جنوب شرقی کاخ حرمسرا که هیچگونه راه خروج آب وجود ندارد، چه در سطح و چه در پی بنا همچون آب انباری بزرگ است چنانکه در طول سال شاهد متلاشی شدن این آثار سنگی هستیم.

آثار شوره زدگی بر اثر نمکی که از سنگ خارج شده و مربوط به رطوبت است

وی با اشاره به اینکه هر سال تعداد زیادی از این آثار متلاشی می شود و از زمان خاکبرداری این بناها تاکنون هیچگونه راهکاری برای خارج کردن به موقع این آبها صورت نگرفته، عنوان کرد: مسئله مهم رطوبت است، رطوبتی که با خود آلاینده های شیمیایی مختلفی دارد، رطوبتی که آمدنش سفیر اضمحلال فساد تدریجی و متلاشی شدن سنگهای بجا مانده از تمدن بزرگ ایران است.

این کارشناس بیان کرد: راه حل هایی جهت حفاظت از بناها در مقابل رطوبت در تخت جشمید اجرا شده مانند سایبان فلزی بر روی پلکان شرقی کاخ آپادانا و پلکان شمالی کاخ شورا، ایجاد کانال هواکش پشت پلکان شرقی کاخ آپادانا، ایجاد سایبان فلزی بر روی نقش برجسته بار عام در بنای خزانه و ایجاد کانال هوا در پشت این اثر، لایروبی آبروهای اصلی صفه تخت جمشید در سالهای 1381 و 1384 که البته هنوز راه اصلی خروجی این آبروها باز شده و… که در دست اقدام قرار گرفته است.

آثار خوردگی سنگ بر اثر یخ بر شدن در زمستان

وی خاطرنشان کرد: در پی بررسیهای مکرر بر روی صفه تخت جمشید راهکارهایی که جهت جلوگیری و کم کردن اثرات رطوبت در آثار تاریخی مذکور می توان به کار گرفت در چند بخش می توان مورد توجه قرار داد که شامل ایجاد انشعابهای کوچک آبروهای سطحی در محوطه هایی که پست تر هستند به صورتی که آب جمع آوری شده را به کانالهای اصلی آبروهای زیرزمینی هدایت کنند، شیب بندی محوطه های بناها به صورتی که آب به داخل انشعابهای فرعی آبروها جمع شود، باز کردن و لایروبی راه اصلی خروجی آبروهای زیرزمینی تخت جمشید به خارج از صفه ، ایجاد راه آب مناسب جهت خروج آبهای جمع شده در بنای خزانه و کاخ دروازه ملل و قسمت جنوبی شرقی بنای حرمسرا و دیگر قسمتهای آبگیرصفه که تا به حال هیچگونه اقدامی برای خروج آبهای این قسمتها نشده، جداسازی و ایجاد درزهایی بین دیوارهای خشتی وسنگی بناها به طریقی که هیچگونه ارتباطی با یکدیگر نداشته باشند و… البته این روشها بسیار دشوار ولی ثمر بخش است.

این کارشناس میراث فرهنگی عنوان کرد: در تخت جمشید گروهی متشکل از چهار نفر کارشناس در رشته های مرمت، زمین شناس و کارشناس گروه حفاظت و مرمت را تشکیل می دهند اما متاسفانه از زمانی که این کارشناسان وارد فاز اجرایی کار شده اند آثار تاریخی تخت جمشید بیشتر در معرض خطر قرار گرفته زیرا این کارشناسان صرفا دروس تئوری را یاد گرفته اند و وقتی آنها را به کار می بندند متاسفانه نتیجه خوبی نمی دهد و این امر در موضوعاتی نظیر شکسته شدن سنگ جان پناه کاخ سه دروازه که به تعداد قطعات زیادی تبدیل شد و با چسب سنگ به هم وصل شد را می توان مشاهده کرد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه هنوز روشهای متداول و بین المللی در تخت جمشید مورد استفاده قرار نمی گیرد، ادامه داد: با از بین بردن و یا کم کردن رطوبت در آثار تاریخی تخت جمشید می توان اقدام بزرگی در جهت رفع اضمحلال این آثار برداشت به گونه ای که به جرأت می توان گفت اگر این امر صورت پذیرد، ریشه نابودی این آثار را خشکانده ایم.

این کارشناس بیان کرد: می توان گفت رطوبت منبع ایجاد گلسنگ است از این رو باید به صورت خاص به این امر توجه کرد و رطوبت را خشکاند چراکه تمام عوامل خاص و عموم فسادهای تدریجی در سنگهای تاریخی تخت جمشید از رطوبت نشأت می گیرد.

وی تصریح کرد: درست است که تمام این اتفاقات که در تخت جمشید بر روی سنگ های تاریخی بی مانند رخ می دهد اثرات ناشی از هوازدگی است اما عامل مهم آن نیز بی تجربگی یا به بیان بهتر کمبود اطلاعات لازم توسط کارشناسان امر در گروه حفاظت و مرمت بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد ومدیریت داخلی این آثار به شمار می رود که مانع می شود بهترین مرمتکاران که هر کدام بین 18 تا 10 سال سابقه کار در جای جای ایران اسلامی را دارند، وارد کار شده و از مسائلی چون دفع رطوبت آبهای سطحی که باعث یخ بر شدن، تورق سطوح سنگهایی که هر کدام نقوش برجسته های بی نظیری دارند، شوره زدن و جدا شدن لایه سطحی سنگ، تغییر رنگ سطوح بر اثر رشد انواع مختلف گلسنگ بر اثررطوبت و چندین و چند عامل مهم دیگر را پیشگیری کنند.