دلشوره نفتی ایران در میدان‌های مشترک
بی‌بی‌سی: رستم قاسمی وزیر نفت ایران گفته است که تا پایان امسال هر هفته یک قرارداد برای تولید از میدان‌های مشترک ایران با کشورهای همسایه امضا می‌شود و همه میدان‌های مشترک با تفکری بسیجی تعیین تکلیف خواهند شد.
آقای قاسمی، همانند وزیران پیشین نفت ایران تاکید دارد که به جای توسعه میدان های مستقل، اولویت با توسعه میدان‌های نفت و گاز مشترک است. با این حال، او به جزئیات طرح‌های وزارت نفت برای تعیین تکلیف این میدان‌ها اشاره‌ای نکرده است.
بیش از دو دهه است که سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران، هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفته است، ولی در فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ (در دولت اصلاحات) ایران توانست با استفاده از قراردادهای نفتی جدید و در پیش گرفتن سیاست‌های تشویقی، شرکت‌های نفتی بین‌المللی از جمله توتال و شل را به حضور در صنعت نفت ایران ترغیب کند.
امضای قراردادهای طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی یکی از موفقیت‌های صنعت نفت ایران در به میدان آوردن شرکت‌های نفتی بین‌المللی در صنعت نفت ایران بود که هشت فاز آن در دولت اصلاحات به ثمر رسید.
اما با افزایش فشارهای بین‌المللی، اغلب شرکت‌های نفتی خارجی که در حال مذاکره با صنعت نفت ایران بودند، از روند گفت‌وگوها کنار کشیدند.
خروج شرکت های نفتی غربی از ایران باعث شد صنعت نفت این کشور به شرق رو آورد و مذاکره با شرکت‌هایی همچون شرکت دولتی نفت هند، ساینوپک چین و گازپروم روسیه برای جلب مشارکت آنها در بخش بالادستی صنعت نفت، از جمله توسعه میدان‌های نفتی مشترک ایران آغاز شد.
روند فعالیت این شرکت‌ها به دلیل کم‌تجربگی آنها بسیار کند بوده است، هر چند از تحریم‌ها و کمبود فناوری به عنوان دلایل این رکود یاد می‌شود.
تغییرات گسترده نفتی؛ قاتل مخازن نفت
در عین حال، تحلیلگران وضعیت بی‌ثبات در مجموعه مدیریت صنعت نفت را در بی‌اعتمادی شرکت‌های نفتی بین‌المللی موثر ارزیابی می‌کنند.
گفته می‌شود که حضور شش نفر به عنوان تصمیم‌گیر اصلی (وزیر یا سرپرست) در وزارت نفت در مدت نزدیک به ۷ سال، نشانگر نبود دید منسجم درباره صنعت نفت در دولت ایران است و به همین دلیل، شرکت‌های نفتی به نتیجه‌بخش بودن مذاکراتشان با ایران تردید دارند.
پیش از این، وزارت نفت ایران تشکیل شرکت‌های مادر تخصصی ایرانی و تقویت توان شرکت‌های داخلی فعال در صنعت نفت را دنبال می‌کرد، اما این سیاست در سال‌های اخیرا چندان مورد توجه نبوده است.
شرکت پتروایران از جمله شرکت‌های ایرانی فعال در بخش بالادستی صنعت نفت ایران بود که تصمیم‌گیران صنعت نفت ایران انتظار داشتند به تدریج، توانایی لازم را برای رقابت با شرکت‌های نفتی بین‌المللی در صنعت نفت ایران پیدا کند.
وزارت نفت در گذشته ایده تشکیل شرکت‌های مشترک با کشورهای همسایه برای توسعه میدان‌های هیدروکربوری مشترک را دنبال می‌کرد، ولی این موضوع تنها پس از امضای چند تفاهم‌نامه و در مرحله مذاکرات ابتدایی با کشورها متوقف ماند.
اما به منظور اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ایران، پتروایران در فهرست شرکت‌هایی قرار گرفت که باید سهامش به بخش خصوصی واگذار شود، ولی پس از برگزاری مزایده، روند واگذاری این شرکت با چالش‌هایی روبه‌رو شد.
بیشتر میدان‌هایی هم که کار توسعه آنها به عهده پتروایران گذاشته شده، میدان‌های مشترک ایران در خلیج فارس بوده‌اند و بلاتکلیفی در وضعیت این شرکت باعث شده است که توسعه این میدان‌ها با مشکل روبه‌رو شود.
همچنین پیش از این، وزارت نفت ایران همزمان با ترغیب شرکت‌های نفتی بین‌المللی برای مشارکت در توسعه صنعت نفت ایران، آنچه را که “دیپلماسی نفتی” خوانده می‌شد، در پیش گرفت و مخازن نفتی مشترک را به بهانه‌ای برای برقراری روابط دیپلماتیک نزدیک‌تر با کشورهای همسایه تبدیل کرد.
در همان زمان، ایده تشکیل شرکت‌های مشترک با کشورهای همسایه برای توسعه میدان‌های هیدروکربوری مشترک در وزارت نفت ایران در حال بررسی بود، ولی این موضوع تنها با امضای چند تفاهم‌نامه و در مرحله مذاکرات ابتدایی با کشورها متوقف ماند.
همسایه‌های پیشتاز
ایران با کشورهای عراق، عربستان سعودی، کویت، قطر، امارات متحده عربی، عمان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان دست کم ۲۰ میدان مشترک هیدروکربوری دارد. ۸ میدان از این تعداد، در خشکی با عراق مشترک است و ایران یک میدان گازی مشترک با ترکمنستان دارد. به جز یک میدان نفتی مشترک با جمهوری آذربایجان، بقیه میدان های هیدروکربوری مشترک در آب‌های ساحلی ایران در خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد.
کشورهای همسایه که در میدان‌های نفت و گاز با ایران شریکند، در سال‌های اخیر با جذب شرکت‌های بین‌المللی و سرمایه‌های خارجی توانسته‌اند برنامه توسعه این میدان‌ها را اجرا کنند.
برای مثال، رقابت ایران با قطر در برداشت از ذخایر میدان گازی پارس جنوبی، یازده سال دیرتر شروع شده و با وجود بهره‌برداری کامل از ۸ فاز طرح توسعه پارس جنوبی از سوی ایران، گفته می‌شود که قطر در مجموع بین دو تا سه برابر بیشتر از ایران از ذخایر این میدان برداشت کرده است.
این نظر وجود دارد که ایران در برداشت از بیشتر میدان‌های مشترک، عقب‌تر از کشورهای همسایه است و عراق تنها استثنا در این میان بود. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران هم اعلام کرده است که تولید نفت ایران در میدان‌های غرب کارون، بیشتر از عراق است.
عراق با قراردادهای جدیدی که برای توسعه میدان‌های نفتی خود نهایی کرده است، می‌تواند به ظرفیت تولید نفتی بیشتر از ایران دست یابد
با این حال، برنامه‌ریزان عراق، با پشت سر گذاشتن دوره رکود صنعت نفت به دلیل جنگ و ناآرامی‌های این کشور، توانسته‌اند قراردادهایی را برای توسعه میدان‌های نفتی خود با شرکت‌های نفتی بین‌المللی امضا کنند که در صورت به نتیجه رسیدن آنها، گفته می‌شود که ظرفیت تولید نفت عراق از ایران بیشتر خواهد شد.
قراردادی که در آذرماه امسال برای توسعه میدان نفتی یاران (مشترک با عراق) نهایی شد، آخرین قرارداد مربوط به توسعه یک میدان نفتی مشترک ایران بوده است. بر اساس این قرارداد، شرکت انرژی پرشیا، تحت مدیریت غلامحسین نوذری، وزیر پیشین نفت ایران، مسئولیت توسعه میدان یاران را به عهده گرفته است.
احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، پس از مراسم امضای این قرارداد اعلام کرد که تا پایان امسال بیش از ۲۰ قرارداد مربوط به میدان‌های مشترک نهایی می‌شود که ۳۰ درصد از این قراردادها مربوط به شرکت نفت فلات قاره ایران (در آب‌های ساحلی ایران در خلیج فارس و دریای عمان) است.
او ارزش قراردادهای آتی برای توسعه میدان‌های مشترک ایران را بیش از ۲۰ میلیارد دلار اعلام کرده است.
تصمیم‌گیران صنعت نفت ایران امیدوارند که روش‌های جدیدی را برای شتاب دادن به روند اجرای طرح‌های توسعه میدان‌های مشترک ایران به کار بگیرند.
در یکی از آخرین قراردادهای مربوط به توسعه یک میدان مشترک، قرار شده است عملیات اکتشاف و توسعه میدان فرزاد A (میدان مشترک با عربستان) همزمان با هم انجام شود.
همچنین به تازگی اولین بخش از اوراق مشارکت پارس جنوبی به ارزش ۵۰۰ میلیارد تومان در ایران عرضه شده است و وزارت نفت ایران امیدوار است که با فروش اوراق قرضه نفتی، بخشی از منابع مالی مورد نیازش را تامین کند.
مقامات رسمی وزارت نفت ایران از احتمال واگذاری عملیات بهره‌برداری و تولید از میدان‌های هیدروکربوری به بخش خصوصی خبر داده‌اند و بحث‌هایی درباره فروش نفت خام به مردم در ایران مطرح است که می‌توان این اقدامات را هم نوعی تلاش برای جذب سرمایه بیشتر به صنعت نفت و جبران عقب‌ماندگی‌ها در توسعه میدان‌های هیدروکربوری مشترک ارزیابی کرد.
میدان‌های مشترک
ایران با کشورهای عراق، عربستان سعودی، کویت، قطر، امارات متحده عربی، عمان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان دست کم ۲۰ میدان مشترک هیدروکربوری دارد. ۸ میدان از این تعداد، در خشکی با عراق مشترک است و ایران یک میدان گازی مشترک با ترکمنستان دارد. به جز یک میدان نفتی مشترک با جمهوری آذربایجان، بقیه میدان های هیدروکربوری مشترک در آب‌های ساحلی ایران در خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد.
به دلایل استراتژیک و رقابت کشورهای همسایه در برداشت از مخازن مشترک، آمار مربوط به تولید از این میدان‌های نفتی به طور دقیق منتشر نمی‌شود. در این بخش اطلاعات مربوط به میدان‌های مشترک نفت و گاز ایران و کشورهای همسایه را می‌خوانید.
ایران و عراق
میدان نفت‌شهر با میدان نفتخانه عراق مخزن مشترک دارد. این میدان در شمال غرب ایلام در سال ۱۹۲۳ میلادی کشف شد و به طور میانگین روزانه ۱۵ هزار بشکه نفت خام از این میدان تولید می‌شود.
میدان دهلران با میدان ابوغریب عراق مخزن مشترک دارد. این میدان در جنوب غرب دهلران در سال ۱۳۵۱ کشف شد و تولید نفت از آن در طول جنگ ایران و عراق متوقف شده بود. میانگین تولید کنونی این میدان ۷ هزار بشکه در روز اعلام شده است.
مکان تقریبی میدان‌های مشترک ایران با عراق
میدان پایدار غرب در سال ۱۳۵۹ کشف شد و با میدان فکه عراق مخزن مشترک دارد. بر اساس آخرین گزارش‌ها، روزانه هفت هزار بشکه از این میدان تولید می‌شود.
میدان آذر با میدان بدری در عراق مخزن مشترک دارد. عراق قرارداد توسعه این میدان را به کنسرسیومی با حضور شرکت گازپروم روسیه و پتروناس مالزی سپرده است. ایران هم مذاکره برای امضای قرارداد توسعه این میدان را با شرکت‌های نروژی و روسی آغاز کرده بود، ولی در نهایت، توسعه این میدان به شرکت‌های ایرانی واگذار شد.
میدان یاران از میدان‌های تازه کشف شده در غرب کارون است که در محدوده مرزی ایران و عراق قرار دارد. عملیات توسعه این میدان در آذرماه امسال به شرکت ایرانی انرژی پرشیا واگذار شد.
میدان آزادگان بزرگترین میدان نفتی ایران و از بزرگترین میدان‌های نفتی دنیا است که در سال ۱۳۷۶ کشف شد. بخش شمالی این میدان در نزدیکی میدان مجنون عراق قرار دارد.
شرکت چینی سی‌ان‌پی‌سی توسعه بخش شمالی این میدان را در دست اجرا دارد.
توسعه بخش جنوبی میدان آزادگان در سال ۲۰۰۴ میلادی به شرکت اینپکس ژاپن واگذار شده بود، ولی به دنبال فشارهای دیپلماتیک، تحریم‌ها و محدودیت‌های این شرکت، در اکتبر سال ۲۰۱۰ میلادی، اینپکس کاملا از این پروژه کنار کشید و ایران تفاهم‌نامه‌ای را برای توسعه بخش جنوبی آزادگان با یکی از شرکت‌های زیرمجموعه سی‌ان‌پی‌سی چین (سی‌ان‌پی‌سی‌آی) امضا کرد. عراق در طرف مقابل، قرارداد توسعه میدان مجنون را به شرکت‌های شل و پتروناس مالزی سپرده است.
ایسنا گزارش داده است که روزانه ۵۰ هزار بشکه نفت خام از آزادگان جنوبی تولید می‌شود.
میدان یادآوران در جنوب غربی اهواز قرار دارد و با میدان نهرعمر در عراق مخزن مشترک دارد.
شرکت چینی ساینوپک در سال ۲۰۰۷ میلادی قرارداد توسعه این میدان را امضا کرد و عملیات توسعه آن در جریان است. شرکت توتال رقیب احتمالی چینی‌ها در برداشت از این میدان در خاک عراق است.
میدان اروند از میدان‌های کوچک نفتی در غرب ایران خوانده می‌شود. کشف این میدان در جنوب آبادان، در سال ۱۳۸۷ اعلام شد.
ایران و عربستان سعودی
موقعیت تقریبی میدان‌های مشترک ایران در خلیج فارس و دریای عمان
میدان اسفندیار در جنوب غرب جزیره خارگ قرار دارد و مخزنش با میدان لولو عربستان سعودی مشترک است. ایران تاکنون تولیدی از این میدان نداشته است و احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، به ایسنا گفته است که به دلیل تامین نشدن منابع مالی مورد نیاز، توسعه این میدان از برنامه پیش‌بینی‌شده بسیار عقب است.
طرح توسعه این میدان نفتی به همراه میدان نفتی فروزان در سال ۱۳۸۱ به شرکت پتروایران واگذار شده بود، ولی به دنبال ناتوانی این شرکت در اجرای پروژه، توسعه آن به صورت فاینانس به یک شرکت مالزیایی واگذار شد که پس از مدتی، این شرکت هم از توسعه این میدان انصراف داد.
در آخرین خبرها از پیشرفت عملیات توسعه میدان اسفندیار گفته شده است که بانک خصوصی پاسارگاد تامین مالی اجرای این پروژه را به عهده خواهد داشت.
میدان فروزان با میدان مرجان عربستان سعودی مخزن مشترک دارد. هر دو کشور در حال تولید از این میدان هستند، ولی ایسنا گزارش داده است که تولید عربستان سعودی از این میدان ده برابر ایران است.
میدان‌های فرزاد A و B که فارس یک و دو هم خوانده میشوند، با میدان حصبه عربستان سعودی، مخزن مشترک دارند و ایران از آنها تولیدی ندارد. تنها پیشرفت ایران در تلاش برای توسعه این میدان‌ها، امضای تفاهم‌نامه‌ای با شرکت پتروپارس برای توسعه میدان فرزاد A در آذر ماه امسال بود.
ایران و قطر
ایران توانسته‌است ده فاز طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی را به بهره‌برداری برساند
میدان پارس جنوبی از بزرگترین میدان‌های مستقل گازی دنیا است. با وجود سرمایه‌گذاری ایران برای برداشت از ذخایر این میدان، برآورد می‌شود که قطر در مجموع، بیش از دو برابر ایران از ذخایر پارس جنوبی برداشت کرده است.
سرعت قابل توجه صنعت نفت ایران برای نهایی کردن قرارداد فازهای مختلف طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی، بهره‌برداری کامل از ۱۰ فاز پارس جنوبی را به دنبال داشت، هرچند روند اجرای فازهای بعدی این طرح کند شده است.
این میدان لایه نفتی نیز دارد که بر اساس داده‌ها، قطر تولید نفت از این لایه را آغاز کرده است، ولی ایران هنوز در مرحله توسعه است.
ایران و کویت
میدان آرش با میدان الدوره کویت مخزن مشترک دارد. فعالیت کشتی‌های لرزه نگار ایران در محدوده این میدان در گذشته اعتراضات دیپلماتیک عربستان سعودی و کویت را به دنبال داشته است.
بر اساس گزارش‌ها، عربستان سعودی و کویت برای برداشت از این میدان مشترک با ایران به توافق رسیده‌اند. پیش از این توافق، کویت به ایران پیشنهاد تشکیل یک شرکت مشترک و توسعه این میدان را ارائه کرده بود، ولی تفاهم کویت با یک شرکت دیگر برای توسعه این میدان مانع فعالیت مشترک دو کشور شد.
ایران و امارات عربی متحده
میدان نصرت با مخزن میدان فاتح در امارات مشترک است. دو کشور تولید از این میدان را به طور جداگانه آغاز کرده‌اند و برداشت ایران حدود دو هزار بشکه در روز اعلام شده است.
میدان فرزام با مخزن میدان فلاح در امارات مشترک است و گزارش شده است که شرایطی مشابه میدان نصرت دارد.
میدان سلمان با میدان ابولبخوش در امارات مخزن مشترک دارد. ایران به طور میانگین روزانه ۵۱ هزار بشکه نفت خام از سلمان تولید می‌کند.
یکی از چاه‌های بهره‌برداری از میدان سلمان. در پس زمینه دکل حفاری امارات دیده می‌شود
ایسنا گزارش داده است که سه‌چهارم مخزن سلمان متعلق به ایران است و امارات روزانه ۶۴۰ میلیون فوت مکعب گاز طبیعی از این مخزن تولید می‌کند، در حالی که ایران هیچ برداشتی از مخازن گاز سلمان نداشته است.
قرار بود شرکت پتروایران توسعه این میدان را در سال ۱۳۷۹ به پایان برساند، ولی با وجود تامین منابع مالی، این شرکت پیشرفتی در توسعه نداشت و در نهایت، پروژه توسعه سلمان از پتروایران گرفته شد.
این میدان در قرارداد کرسنت هم مورد توجه بود و بنا بود از شهریور سال ۸۴ صادرات گاز سلمان به امارات آغاز شود، ولی قرارداد به دلیل اختلافات قیمتی متوقف شد و صادرات منوط به تغییر قیمت گاز شد.
میدان مبارک با شارجه مشترک است و کشور همسایه در حال برداشت از ذخایر این میدان است.
ایران و عمان
میدان هنگام با میدان البخاء در عمان مخزن مشترک دارد. سهم ایران از این میدان ۸۰ درصد اعلام شده است. در دوره‌ای، مذاکره با عمان برای توسعه مشترک این میدان به جریان افتاد، ولی به نتیجه‌ای نرسید. با این حال، عمان تولید از هنگام در حدود مرزی خود را آغاز کرده است.
ایران هم به تازگی تولید ۴ هزار بشکه در روز از میدان هنگام را آغاز کرد.
ایران و جمهوری آذربایجان
میدان البرز بین ایران و جمهوری آذربایجان مشترک است. ایران اولین فعالیت‌های اکتشافاتی در دریای خزر را با همکاری مشترک با یک شرکت انگلیسی و همراهی شل انجام داد، ولی عملیات حفاری، نیازمند داشتن سکوی مناسب برای حفاری در عمق زیاد آب بود. با وجود پایان یافتن ساخت سکوی نیمه شناور البرز، این سکو هنوز عملیات اجرایی خود را آغاز نکرده است.
اختلاف نظر با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان بر سر محدوده‌های مرزی کشورها در دریای خزر از موانع فعالیت‌های نفتی ایران در این منطقه است.
ایران و ترکمنستان
میدان گنبدلی بین ایران وترکمنستان مشترک است و ایران تولید از این میدان را در سال ۱۳۶۴ شروع کرد.
پیام برای این مطلب مسدود شده.