بی‌بی‌سی: مقامات جمهوری اسلامی ایران همیشه به برگزاری (به طور متوسط) سالی یک انتخابات در این کشور افتخار کرده‌اند و آن را نشانه مردمسالاری حکومت خود دانسته‌اند.

آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران پیش از انتخابات دو سال پیش ریاست جمهوری این کشور، انتخابات را “آبروی ملی”، “یکی از پایه های نظام” و “شاخص رشد ملی” ایران خوانده بود.

اما پس از آن انتخابات، وقایعی رخ داد که صحنه سیاسی ایران و جایگاه انتخابات در آن را تا حدود زیادی تغییر داد.

هنگامی که برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا که قرار بود سال گذشته برگزار شود تا انتخابات بعدی ریاست جمهوری به تعویق افتاد، گروهی از ناظران آن را نشانه نگرانی حکومت ایران از برگزاری انتخاباتی دیگر در فضای ملتهب آن سال دانستند.

اظهارات شهریورماه امسال آیت الله خامنه ای که در آن از انتخابات مجلس آینده به عنوان خطری امنیتی یاد شد، این نظر را تقویت کرد.

آقای خامنه ای در تعبیری کم سابقه گفت: “انتخابات همیشه در کشور ما تا حدودی یک حادثه چالش برانگیز است… مراقب باشید که این چالش به امنیت کشور صدمه نزند”.

حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات ایران هم اخیرا گفت که نهمین دوره انتخابات مجلس، “حساس ترین انتخابات” تاریخ جمهوری اسلامی است.

این در حالی است که سرنوشت نامزدهای انتخاباتی در دست شورای نگهبان است، سرشناس ترین چهره های جناح اصلاح طلب در زندان به سر می برند و بسیاری از منتقدان جمهوری اسلامی به واقعی بودن انتخابات مجلس عقیده‌ای ندارند و مجلس برآمده از چنین انتخاباتی را هم موثر نمی دانند.

پس اهمیت انتخابات مجلس آینده در چیست و چرا مقامات ارشد حکومت ایران آن را “حساس” و “چالش برانگیز” می دانند؟

کلیک * اولین آزمون انتخاباتی حکومت پس از اعتراضات دو سال پیش

کلیک * برخورد با احمدی نژاد و نزدیکانش

کلیک * صدای اقلیت و اهمیت آن در مجلس

کلیک * بحران های احتمالی که مجلس نهم با آن روبرو خواهد بود
نخستین انتخابات پس از بحران انتخابات ۸۸

آیت الله خامنه ای در اظهارات شهریورماه امسال خود، پس از آنکه نسبت به خطرات امنیتی برگزاری انتخابات مجلس هشدار داد، از انتخابات ریاست جمهوری دو سال پیش به عنوان نمونه ای از چالش های انتخاباتی یاد کرد.

حکومت ایران و مخالفان دولت این کشور در مورد آنچه در جریان برگزاری آن انتخابات و ماه های پس از آن گذشت روایت های کاملا متفاوتی ارائه می کنند، اما هر دو قبول دارند که آن وقایع شکاف میان حکومت ایران و منتقدان داخلی اش را به طرزی بی سابقه عمق بخشید.

مقامات حکومتی ایران می گویند که این منتقدان نفوذ چندانی در جامعه ندارند و حامیان آنها به گروهی از ساکنان محله های مرفه نشین در شهرهای بزرگ خلاصه می شوند.

حتی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ که در آن نامزدی که مورد حمایت حکومت شناخته می شد در برابر نامزد جناح اصلاح طلب به سختی شکست خورد، آیت الله خامنه ای گفت که مردم به دعوت رهبری و نظام به عرصه انتخابات آمدند و رأی آنها در تأیید حکومت بوده است.

میزان مشارکت در انتخابات مجلس در شهرهای کوچک و روستاهای ایران معمولا بیشتر به رقابت های محلی و گاه قومی بستگی دارد، اما در شهرهای بزرگ، به ویژه تهران، مسائل سیاسی تعیین کننده اصلی است.

یکی از نگرانی های حکومت ایران احتمالا این است که مشارکت در انتخابات مجلس نهم در شهرهای بزرگ کاهش معناداری پیدا کند و به این ترتیب سخن منتقدان که می گویند درصد قابل توجهی از ساکنان این شهرها منتقد عملکرد حکومت هستند به اثبات برسد.

جمهوری اسلامی معمولا در گذشته فضای سیاسی و رسانه ای را در ماه های منتهی به انتخابات باز می کرد و با میدان دادن به گروهی از منتقدان در جناح اصلاح طلب، به “داغ شدن تنور انتخابات” یاری می رساند.

اما به نظر می رسد که این بار این روش را به کار نگرفته است. نه تنها نشانه ای از نرمش حکومت در مقابل احزاب، چهره ها یا رسانه های اصلاح طلب دیده نمی شود، بلکه فشارها علیه آنها در مواردی افزایش یافته و یک روزنامه منتقد دولت هم اخیرا توقیف شده است.
محمود احمدی‌نژاد و آیت‌الله خامنه‌ای

بروز اختلاف میان رهبر و رئیس جمهوری ایران از ابتدای امسال صحنه سیاست ایران را تغییر داد

این احتمال وجود دارد که امسال وظیفه گرم کردن تنور انتخابات به عهده دو گروه از اصولگرایان که تحت نام های “جبهه متحد اصولگرایان” و “جبهه پایداری” فعالیت می کنند گذاشته شده باشد.

جبهه پایداری از حامیان و نزدیکان پیشین دولت محمود احمدی نژاد تشکیل شده است که در جریان اختلافات ماه های اخیر از او قدری فاصله گرفته اند و تحت حمایت محمدتقی مصباح یزدی، روحانی پرنفوذ فعالیت می کنند.

در حالی که چهره های شاخص جبهه متحد، از جمله غلامعلی حداد عادل، مدام از اختلافات ایجاد شده میان اصولگرایان ابراز نگرانی می کنند، روح الله حسینیان، از موسسان جبهه پایداری، گفته است که اگر اصلاح طلبان فهرست انتخاباتی ارائه نکنند، دو گروه اصولگرا باید با هم رقابت کنند.

اما جبهه متحد و جبهه پایداری در نهمین دوره انتخابات مجلس رقیب مهم دیگری هم دارند: حلقه یاران آقای احمدی نژاد.

کلیک بازگشت
رویارویی با احمدی نژاد

منتقدان دولت در جناح اصولگرا می گویند که نزدیکان آقای احمدی نژاد قصد تسخیر سهم قابل توجهی از کرسی های مجلس آینده را دارند تا با استفاده از آن زمینه حفظ جایگاه ریاست جمهوری در دور بعدی را برای خود فراهم کنند.

رویارویی این منتقدان با آقای احمدی نژاد از اوایل امسال و پس از تلاش ناکام رئیس جمهور برای کنار گذاشتن آقای مصلحی از وزارت اطلاعات به اوج رسید.

به عقیده آنها نزدیکان رئیس جمهور ایران قصد داشتند با در اختیار گرفتن وزارت اطلاعات، زمینه “فتح مجلس” را برای خود فراهم کنند.

گروهی از ناظران، مخالفت شدید آقای خامنه ای با برکناری آقای مصلحی و دستور او بر ابقای وزیر اطلاعات را نشانه نگرانی از این تغییر در عالی ترین سطح حکومت ایران قلمداد کردند.

آقای مصلحی خود توضیح داده است، “جریانات و ائتلاف های متعددی برای ورود به انتخابات تشکیل شده اند و از جمله نکات بارز و قابل توجه این است که جریانات فتنه (معترضان انتخاباتی)، انحرافیون (نزدیکان آقای احمدی نژاد) و اصلاح طلبان آمریکایی که با رهبری و نظام غیر همسو هستند، با وجود آنکه خاستگاه های غیر مشترک دارند، اهداف مشترکی را برای مقابله با نظام و رهبری دنبال می کنند”.

به این ترتیب به نظر می رسد که نزدیکان آیت الله خامنه ای، از جمله آقای مصلحی، حلقه نزدیکان آقای احمدی نژاد را چالشی برای انتخابات مجلس آینده می دانند و چه بسا عقیده دارند که این حلقه برای انتخابات بعدی ریاست جمهوری هم نقشه هایی دارد که باید خنثی شود.
انتخابات بعدی ریاست جمهوری

بعضی چهره های سیاسی بانفوذ در سیاست و مجلس ایران با اشاره به یکی از سخنان آیت الله خامنه ای در مورد انعطاف پذیر بودن نظام حکومتی ایران و توانایی تغییرش به یک نظام پارلمانی، این احتمال را مطرح کرده اند که انتخابات بعدی ریاست جمهوری برگزار نشود و رئیس جمهور بعدی را مجلس نهم انتخاب کند.

اطرافیان رهبر ایران بعدا کوشیدند که این برداشت از سخنان او را کمرنگ و اظهارنظر او را معطوف به امور کلی تر و درازمدت تر معرفی کنند.

با این نگاه، مجلس نهم مجلسی است که حتی اگر انتخاب کننده رئیس بعدی قوه مجریه نباشد، دست کم وظیفه رویارویی با نقشه های حلقه یاران آقای احمدی نژاد را به عهده خواهد داشت و باید او و نزدیکانش را تا پایان دوره ریاست جمهوری فعلی مهار کند.

کلیک بازگشت
اهمیت اقلیت در مجلس آینده

به گفته منتقدان اصولگرای دولت ایران، نزدیکان آقای احمدی نژاد قصد دارند تعدادی از نامزدهای حامی خود را به صورت ناشناس و “با چراغ خاموش” به صحنه بفرستند تا پس از تأیید صلاحیت آنها توسط شورای نگهبان، با حمایت مالی و تبلیغاتی از آنها اهداف خود را دنبال کنند.

حال اگر آن دسته از حامیان دولت هم که از حلقه یاران نزدیک رئیس جمهور فاصله گرفته اند، تحت نام جبهه پایداری به رقابت با جبهه متحد اصولگرایان (اکثریت فعلی مجلس) برخیزند، ممکن است که هیچ کدام از این سه گروه نتوانند اکثریت کرسی های مجلس را به دست آورند.

در چنین شرایطی، نقش اقلیت در مجلس آینده می تواند از همیشه پررنگ تر شود؛ بنابراین انتخابات مجلس نهم از این جهت که تا چه اندازه مجال فعالیت نامزدهای اقلیت در آن فراهم می شود هم می تواند اهمیت ویژه داشته باشد.

تجربه حضور معدود نمایندگان اقلیت های مذهبی و قومی در مجلس ایران و عملکرد فراکسیون کوچک اصلاح طلبان در مجلس فعلی نشان داده است که حضور نمایندگان اقلیت در مجلس، به ویژه در برهه های حساس، بازتاب دهنده صداهایی است که تریبون دیگری درون حکومت ندارند.
مجلس شورای اسلامی

از جمله نگرانی‌هایی که بعضی از چهره‌های اصولگرای حاکمیت ایران دارند، تشکیل مجلسی غیر منسجم است

بخش عمده اعتراضات محدودی که از درون نهادهای حکومتی ایران علیه تبعیض های قومی، مذهبی و جنسیتی انجام می شود، به همین نمایندگان تعلق دارند.

حال اگر مجلس آینده یک اکثریت منسجم و یکپارچه نداشته باشد، نقش اقلیتی منعطف که بتواند بر اساس مصلحت سنجی های موردی به ائتلاف های گوناگون بپیوندد، ممکن است در مواردی حتی تعیین کننده شود.

کلیک بازگشت
مجلس چهل تکه در مقابل بحران های احتمالی آینده

مجلسی بدون اکثریت منسجم ممکن است برای تمرین دموکراسی و افزایش سهم اقلیت در تصمیم گیری ها مفید باشد، اما احتمالا چندان به کار حکومتی اقتدارگرا که خود را با بحران های متعدد رو به رو می بیند، نخواهد آمد.

جمهوری اسلامی در حال حاضر با بحران های پیچیده اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک دست به گریبان است و نشانه ای از فروکش کردن این بحران ها در سال های پیش رو، سال هایی که مجلس نهم در آن فعالیت خواهد کرد، دیده نمی شود.

به عکس، نهادهای نظامی و چهره های اقتدارگرای سیاسی که به نظر می رسد حکومت را در ایران قبضه کرده اند، خود را برای نوعی رویارویی نهایی با دشمنان خارجی قدرتمند خود آماده می کنند.

رویارویی با چنین شرایطی، نیازمند مجلسی است که به گفته وزیر اطلاعات ایران، نمایندگانش از نظر فکری، گفتمانی و عملی با طرز تفکر و دستورات آیت الله خامنه ای، سکاندار اصلی حکومت، منطبق باشند.

این در حالی است که به گفته آقای مصلحی، وزارت اطلاعات دریافته است که در پی اعتراضات انتخاباتی سال ۱۳۸۸، حکومت ایران با “تعداد قابل توجهی از گروه های انحرافی” روبرو است که با رهبر ایران همسو نیستند.

اگر حکومت بخواهد اکثریتی منسجم برای مجلس آینده ایجاد کند، دست کم باید گروه بزرگتری از نامزدهای انتخاباتی را کنار بگذارد و در نتیجه احتمال کاهش مشارکت در شهرهای بزرگ را به جان بخرد. هر گونه دخالت احتمالی در روند انتخابات هم احتمال بروز “چالش امنیتی” مورد اشاره رهبر ایران را در بر دارد.

مجموعه این واقعیت ها و نیازها، وضعیتی پیچیده را پیش روی مقامات جمهوری اسلامی ایران قرار داده است و احتمالا به همین دلیل آنها این انتخابات را “حساس ترین” انتخابات سی سال اخیر لقب داده اند.