امرداد: نگار پاكدل : قنات‌های 2500 ساله گناباد در جنوب خراسان رضوي که عامل تولید و زندگي در این شهر کویری هستند با تدوام خشکسالی‌ها و كندن چاه‌های ژرف، دچار افت آبدهی شده و رو به خاموشی مي‌روند.
مردم گناباد برای زندگی در دشت‌های خشک این منطقه، نخست قنات وسپس زندگی را در آنجا ایجاد کرده‌اند و می‌توان گفت قنات جز جدايي‌ناپذير زندگی مردم گناباد بوده و هست.
قنات‌هاي گناباد ديرينگي زیادی داشته و در درازاي زندگي خود آسيب‌های ناشی از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله بسيار ديده است. خشکسالی در این شهرستان که از 12 سال پیش آغاز شده است شوند آن بوده كه افزون بر چشمه‌ها، 140 رشته قنات از 599 قنات گناباد کاملا خشک و دیگر قنات‌ها نیز با کاهش 10 تا 90 درصدی میزان آبدهی روبرو شوند. البته اعتبارات 300 میلیون توماني هر ساله به این امر ويژه می‌شود اما جوابگوی خسارت‌های وارد شده به قنات‌ها نیست و اگر این قنات‌ها خشک شوند زندگی مردم با مشکلات بسياري روبرو خواهد شد.
به گزارش مهر، «محمد باقر جاهدی»، مدیر جهاد‌ كشاورزي گناباد گفت: «گناباد از جمله شهرهایی است که شهروندان آن از روزگاران كهن با بهره‌برداری از سفره‌های آب‌زیرزمینی روزگار می‌گذراندند، اين شهرستان دارای 599 رشته قنات است که 107 رشته‌ي آن در بخش مرکزی و 492 رشته آن در بخش کاخک بهره‌برداری می‌شود و كندن چاه‌هاي ژرف شوند افت میزان آبدهی قنات‌ها مي‌شود.»
وی با بيان اين‌كه، سطح زیر کشت قنات‌هاي باغی و زراعی و آییش 9200 هکتار بوده است که شمار 23 هزار بهره‌بردار از آن استفاده می‌کنند، گفت: «خشکسالی‌های پیاپی در شهرستان گناباد، شوند خشکیدن بیش از 140 رشته قنات شده و زندگی ساکنان این منطقه را که بيشتر کشاورز و دامدار هستند، دشوار کرده است.»
«هادی رفیع»، نایب ريیس شورای شهر گناباد در این باره گفت: «قنات مظهر تمام و‌کمال پیشرفت علوم عملی و فناوری و تکنولوژی چندین هزارساله‌ي بشراست بنابراین می‌توانیم ادعا کنیم، تمام علومی‌ که امروزه به علوم زمین معروف شده‌اند، (زمین‌شناسی، توپوگرافی، آب شناسی، شناخت سفره‌های آب زیرزمینی، پوشش‌های گياهي)، در ساخت یک قنات به كارگرفته شده‌است.»
وی ادامه داد: «برای كندن قنات مهارت‌های ويژه‌ي، مهندسی، معماری، حفاری، مکانیک، آهنگری، نجاری، دباغی، ریسندگی و بافندگی به بهترین شکل لازم است.»
«رفيع»، همچنين افزود: « تمدن گناباد پيرامون قنات شکل می‌گیرد و كندن قنات‌ بزرگي مانند قنات «قصبه» نياز به نيروي انساني ماهر، منابع مالی و ساختار اجتماعی و سیاسی ويژه‌اي است.»
وی يادآور شد: «شکل‌گیری ديرينگي تمدن در گناباد با توجه به شرایط آب‌و‌هوايي این منطقه که از زمان‌هاي كهن خشک و نیمه‌خشک بوده و هیچ رودخانه‌ي دايمی در این منطقه وجود نداشته و ندارد و آب منطقه از قنات‌ها تامین می‌شود، به پيشينه‌گي كندن قنات در این شهرستان برمی گردد.»
وی با بيان اين‌كه، قنات «رهن» یکی از قنات‌های فعال شهرستان گناباد است و هم اكنون ۲۵ لیتر در ثانیه آب دارد و بیش از ۳۵۰ نفر مالک در آن سهم دارند، گفت: «قنات‌هاي گناباد به شوند توان مالی پايين مردم لایروبی نشده و همچنین خرده مالکی بودن آن‌ها دچار مشکلات زيادي شده که حمایت‌های دولت را می‌طلبد.»
«رفيع» همچنين افزود: «به جای این‌که با هزینه‌های سنگین‌تر آب را از جاهای دیگر منتقل کنیم می‌توان با هزینه‌ي کمتر و جاني دوباره در كالبد قنات‌ها اين كار را انجام داد.»
اين نایب ريیس شورای شهر گناباد ادامه داد: «ويژه كردن اعتبارات لازم برای طرح بزرگ و ملی آبخیزداری سیاه‌کوه درخواست مهم دیگری است که اگر انجام شود شوند افزایش میزان ذخیره‌ي آب‌های زیرزمینی و افزایش آبدهی قنات‌ها و جلوگیری از خسارت‌هاي ناشی از سیلاب‌ها می‌شود.»
«امان الله نوروزی»، ريیس اداره‌ي میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد نیز گفت: «قنات «قصبه» كه در اكنون میزان آبدهی این قنات 150 لیتر در ثانیه است به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساز انسان و نمادی از هم‌نوایی بشر با طبیعت، توجه بسیاری از رخدادنگاران و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. با دادن طرحي مناسب این پدیده را می‌توان به مکان توریستی بسیار جذاب و دیدنی تبدیل كرد و لازم است در این‌باره برنامه‌ریزی منسجمی صورت بگیرد.»
وی همچنين افزود: «تكه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه‌ي چاه حاکی از این است که رشته قنات «قصبه» نخستين کانال اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان كنده شده و در پی آن رشته‌های دیگر در زمان‌هاي خشکسالی ایجاد شده است.»
«نوروزی» در ادامه يادآور شد: «قنات قصبه‌ي گناباد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در حال حاضر کاندیدای ثبت جهانی است که كارهاي آن در حال انجام است.»
وی همچنين بیان داشت: «با توجه به این‌که قنات قصبه به عنوان منطقه‌ي نمونه‌ي گردشگری پذيرفته شده است طرح بازسازي و ایجاد مجتمع گردشگری قنات قصبه به كوشش سازمان میراث فرهنگی تهیه و فراخوان جذب سرمایه گذار نیز صورت گرفته است كه در صورت جذب سرمایه‌گذار و اجرای طرح گردشگری قنات قصبه تاثیرات بسیار چشمگیری در رونق اقتصادی منطقه و جذب گردشگر به شهرستان خواهد داشت.»