دویچه‌وله: بیست سال پیش، در۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ چهار فعال سیاسی ایرانی در رستوران میکونوس برلین به قتل رسیدند. دادگاه رسیدگی به پرونده این ترور شماری از مسئولان ارشد جمهوری اسلامی را به عنوان آمران این جنایت مجرم شناخت.

در میان پرونده‌های ترور مخالفان که رهبران جمهوری اسلامی متهمان اصلی آنها محسوب می‌شوند، ماجرای رسیدگی به قتل چهار فعال سیاسی ایرانی در رستوران میکونوس برلین جایگاهی خاص دارد.

دادگاه میکونوس سران حکومت ایران را به عنوان آمران ترور مخالفان در رستوران میکونوس برلین معرفی کرده است. در حکم دادگاه مشخصا علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و اکبر هاشمی رفسنجانی و علی اکبر ولایتی رئیس جمهور و وزیر خارجه وقت ایران به عنوان دستوردهندگان ترور میکونوس معرفی می‌شوند.

علی فلاحیان، وزیر اطلاعات وقت نیز مسئول مستقیم اجرای فرمان رهبران ایران شناخته شده است. فلاحیان در جریان دادگاه رسیدگی به انفجار مرکز یهودیان در بوئنوس‌آیرس نیز محکوم شده و حکم جلبش در اختیار پلیس بین‌المللی (اینترپول) قرار گرفته است.

سوءتفاهم نجات‌بخش

دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران، صادق شرفکندی همراه با نمایندگان این تشکل در اروپا و آلمان، فلاح عبدلی و همایون اردلان هفته‌ی آخر شهریور ماه ۱۳۷۱ برای شرکت در کنگره بین‌المللی احزاب سوسیالیست و سوسیال دموکرات به برلین سفر کردند.
دکتر صادق شرفکندی، دبیرکل پیشین و مقتول حزب دمکرات کردستان ایران

این کنگره در روزهای ۱۴ تا ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ برگزار شد و نوری دهکردی، از فعالان سیاسی سرشناس برلین که با رهبران کرد رابطه‌ای دیرینه داشت نقش مترجم و راهنمای هیأت حزب دموکرات را بر عهده گرفته بود.

قرار بود شماری از فعالان سیاسی ایرانی ساکن آلمان پس از پایان کار کنگره با شرفکندی و همراهانش دیدار و گفتگو کنند. محل این نشست رستوران یونانی میکونوس در خیابان پراگ برلین تعیین شد که به یک ایرانی تعلق داشت. ظاهرا بر اثر سوءتفاهمی که بر سر تاریخ برگزاری این دیدار (بین جمعه‌شب و شب جمعه) پیش آمده اکثر دعوت‌شدگان موفق به ملاقات با هیات حزب دموکرات کردستان نشدند.

تیرخلاص پس از به رگبار بستن قربانیان

پنج‌شنبه شب، ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ شرفکندی و همراهانش به رستوران میکونوس رفتند و از میان دعوت‌شدگان تنها پرویز دستمالچی و مجتبی ابراهیم‌زاده که از تغییر تاریخ اطلاع پیدا کرده بودند به آنها ملحق شدند. به گفته‌ی دستمالچی دو ایرانی دیگری که اتفاقی در رستوران حضور داشتند نیز به دعوت دهکردی به این جمع پیوستند.
نوری دهکردی، از شخصیت‌های سیاسی اپوزیسیون ایران ساکن برلین که در ترور میکونوس کشته شد.

مطابق اظهارات بازماندگان این حادثه و گزارش‌های پلیس، اندکی پیش از ساعت یازده شب دو مرد مسلح لبنانی وارد رستوران شدند و یکی از آنها با مسلسل به سوی حاضران تیراندازی کرد. دبیرکل حزب دموکرات و دو همراه کردش در همان محل جان سپردند و نوری دهکردی که ۷ گلوله به او اصابت کرده بود پس از انتقال به بیمارستان درگذشت.

تروریست‌ها برای اطمینان از کشته شدن هدف اصلی پیش از رفتن تیرخلاص را نیز به سر شرفکندی و همایون اردلان که هنوز زنده بود شلیک می‌کنند.

کشیده شدن پای رهبران ایران به ماجرا

اندکی پس از رویداد میکونوس پلیس آلمان، و به گفته‌ی برخی منابع از طریق ماموران سرویس اطلاعاتی بریتانیا، از مخفیگاه دو سوء قصدکننده باخبر شدند و آنها را دستگیر کردند. این دو نفر عباس رایل و یوسف امین، شهروندان لبنان بودند که در خانه‌ی احمد، برادر یوسف در ایالت نوردراین وستفالن مخفی شده بودند.

یوسف امین اندکی پس از دستگیری به جرمش اعتراف کرد و محل مخفی‌کردن اسلحه‌ها و خودرویی را که با آن فرار کرده بودند فاش کرد. او همچنین مشخصات کاظم دارابی را که در دادگاه مشخص شد کار سرپرستی و تدارکات تیم ترور را بر عهده داشته در اختیار ماموران پلیس گذاشت.

دارابی سه روز بعد دستگیر شد و با مشخص شدن ارتباطش با دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی و واحد برون‌مرزی سپاه پاسداران پای حکومت ایران را به یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های قضایی تاریخ آلمان کشاند.
همایون اردلان (راست) و فتاح عبدلی، از رهبران حزب دمکرات کردستان ایران که در ترور میکونوس به قتل رسیدند.

خلاف‌گویی موسویان در مورد دارابی

حسین موسویان سفیر وقت ایران در بن تلاش فراوانی کرد تا هرگونه ارتباط دولت جمهوری اسلامی با دارابی را منکر شود. موسویان چند سال پیش در کتابی به نام “بررسی روابط ایران و آلمان” فصلی را به ماجرای میکونوس اختصاص داده است.

موسویان که خود بعدها در ایران به جاسوسی متهم شده حکم دادگاه در مورد محکومیت مسئولان ارشد ایران و ارتباط دارابی با دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی را بی‌اساس عنوان می‌کند. او در بخشی از این کتاب می‌نویسد «دارابی در سال ۱۹۸۳ در آستانه اخراج از آلمان بود که دولت ایران نزد مقامات اداره مهاجرت پادرمیانی کرده و وی را قادر ساخت در آلمان بماند.»

به نظر می‌رسد سفیر سابق ایران برای رد گم‌کردن تاریخ این ماجرا را تحریف کرده و در مورد نقش سفارت جمهوری اسلامی در جلوگیری از اخراج دارابی واقعیت را وارونه جلوه می‌دهد. مطابق اسنادی که در اختیار دادستان کل آلمان قرار گرفته دارابی که از رهبران قدیمی و فعال گروه‌های فشار جمهوری اسلامی در اروپا محسوب می‌شود به عنوان یکی از رهبران حمله به تجمع‌های اعتراضی و تظاهرکنندگان مخالف حکومت ایران برای پلیس چهره‌ای شناخته شده بود. او در پی حمله به خوابگاه دانشجویان ایرانی در شهر ماینز بازداشت و مدتی زندانی شده است.

دارابی ۱۷ شهریور ۱۳۸۹ در گفتگویی با تلویزیون دولتی ایران به فعالیت‌های خود در آلمان اشاره می‌کند و می‌گوید «به همراه ۸۶ نفر از بچه مسلمان‌ها به علت برخورد با ضد انقلاب ۶ ماه زندانی بودم.» بر اساس اسناد موجود در پرونده، دارابی قرار بود پس از این درگیری از آلمان اخراج شود که با تلاش فراوان سفارت جمهوری اسلامی در بن از این کار جلوگیری شد.
سه عضو کمیته ترور جمهوری اسلامی در برلین که عملیات ترور را اجرا کردند. کاظم دارابی (سمت راست)

احضار وزیر اطلاعات به دادگاه

در جریان دادگاه میکونوس دارابی به عنوان سازمانده عملیات ترور، و عباس رایل، شهروند لبنانی که نقش اصلی در این جنایت را بر عهده داشته به حبس‌ابد و دو لبنانی دیگر، یوسف امین و محمد اتریس به ترتیب به ۱۱ و ۵ سال زندان محکوم شدند.

دادستان کل آلمان وزیر وقت اطلاعات، فلاحیان را نیز به عنوان مظنون به عامل اجرای احکام تروریسم دولتی جمهوری اسلامی بودن به دادگاه احضار کرد. این احضاریه بعدا به درخواست وزیر دادگستری آلمان مسکوت گذاشته شد.

مطابق برخی گزارش‌های رسانه‌ای، یکی دیگر از اعضای گروه ترور فردی به نام فضل‌الله حیدر (معروف به ابوجعفر) بوده که موفق شده به لبنان بگریزد. گفته‌ی می‌شود همکاران دارابی در جریان ترور میکونوس شیعیان لبنان و از اعضای حزب‌الله بوده‌اند.
علی فلاحیان (از چپ نفر دوم)، وزیر وقت اطلاعات و امنیت جمهوری اسلامی ایران در مراسم نماز جمعه تهران به تاریخ ۱۱ آوریل ۱۹۹۷. اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت پیش از اعلام رأی نهایی دادگاه میکونوس دولت آلمان را تهدید کرده بود. وی گفت در صورتی که حکمی علیه ایران صادر شود، آلمان باید بداند که چه “امتیازاتی را در ایران از دست می‌دهد”.

مسئولان جمهوری اسلامی بارها به صراحت گفته‌اند با اسلام‌گرایان افراطی حزب‌الله رابطه‌ای تنگاتنگ دارند و با کمک‌های مالی و ارسال تجهیزات از آنها حمایت می‌کنند. رهبران حزب‌الله نیز تاکید می‌کنند حاضرند به خاطر حفاظت از منافع جمهوری اسلامی در هر نقطه‌ی جهان دست به عملیات نظامی بزنند.

تروریسم دولتی سابقه‌دار

ماجرای میکونوس نخستین عملیات تروریستی ماموران جمهوری اسلامی در خارج از کشور نبوده است. چنین عملیاتی دو ماه پس از برپایی این حکومت و به دستور مستقیم حاکم وقت شرع صادق خلخالی با ترور شهریار شفیق، خواهرزاده‌ی آخرین شاه سلسله پهلوی در پاریس آغاز شد.

در میان قربانیان تروریسم دولتی در خارج از کشور شخصیت‌های سرشناسی مانند شاپور بختیار، آخرین نخست وزیر حکومت سلطنتی و فریدون فرخزاد خواننده و شومن معروف نیز دیده می‌شوند.

عبدالرحمان قاسملو دبیرکل پیشین حزب دموکرات کردستان نیز سه سال پیش از ماجرای میکونوس در وین به قتل رسید. در مورد عملیات تروریستی حکومت جمهوری اسلامی کتاب‌ها، گزارش‌ها و فیلم‌های مستند فراوانی تهیه و منتشر شده است.

دست داشتن ماموران جمهوری اسلامی در بسیاری از ترورهایی که در خارج از ایران اتفاق افتاده اثبات شده است. با این همه پیگیری هیچ یک از این ترورها به اندازه‌ی پرونده میکونوس سر و صدا و جنجال به پا نکرد و هزینه‌ای به این گزافی برای حکومت ایران در بر نداشت.

“کمیته ویژه‌” سران حکومت برای ترور مخالفان

پافشاری قاضی دادگاه برلین و دادستان کل آلمان، تلاش گسترده فعالان و نهادهای سیاسی و حقوق بشری ایرانی و بین‌المللی، و پیگیری رسانه‌ها دخالت‌های بیرونی در بررسی ماجرای میکونوس را به حداقل رساند. در دادگاه بیش از ۱۷۰ نفر به عنوان شاهد و مطلع حضور یافتند.

یکی از شاهدان دادگاه ابوالحسن بنی‌صدر، رئیس جمهور سابق ایران بود که به دلیل حضور در ساختار قدرت، اطلاعات مهمی از جزییات و نحوه‌ی تصمیم‌گیری در مورد ترور مخالفان در اختیار دادگاه گذاشت. همراه بنی‌صدر یکی از ماموران سابق اطلاعاتی جمهوری اسلامی که بعدا ابوالقاسم مصباحی معرفی شد نیز در دادگاه شهادت داد و به تشریح جزییات فعالیت‌های تروریستی ماموران حکومتی در خارج از کشور پرداخت.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در میان نظامیان سپاه پاسداران.

مطابق اظهارات دادستان مدارکی که به دادگاه ارائه شده اثبات می‌کند که رهبر جمهوری اسلامی شخصا ترور مخالفان را طرح می‌کرده و کمیته‌ی ویژه‌ای که سران ارشد حکومت، از حمله رئیس دولت و وزیر خارجه در آن عضو هستند، در مورد آنها تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند. بر این اساس نظارت و اجرای تصمیم‌های این کمیته بر عهده وزیر اطلاعات علی فلاحیان بوده است.

“جمهوری اسلامی بزرگترین حامی تروریسم”

دادگاه میکونوس پاییز سال ۱۹۹۳ کار خود را آغاز، و حدود سه سال و نیم بعد در بهار ۱۹۹۶ (۲۱ فروردین ۱۳۷۵) رای نهایی را صادر کرد. صدور رای دادگاه، به ویژه‌ی معرفی رهبران جمهوری اسلامی به عنوان آمران ترور مخالفان و احضار وزیر اطلاعات روابط دیپلماتیک تهران و بن را به شدت تیره کرد و به ترک موقت ایران از سوی شماری از سفیران کشورهای اروپایی انجامید.

تهران حکم دادگاه میکونوس را “سیاسی و مغرضانه” خواند و مدعی شد این حکم تحت تاثیر آمریکا و اسرائیل صادر شده است. به رغم این ادعا، ناظران معتقدند تاثیر حکم دادگاه میکونوس و ضربه‌ای که به حیثیت مخدوش رهبران جمهوری اسلامی وارد شد، این کشور را در اقدام‌های تروریستی علیه مخالفان در خارج بسیار محتاط کرد.

هاشمی رفسنجانی با انکار نقش خود در ترور مخالفان، همصدا با دیگر رهبران ایران بارها مدعی شده که کشورش با تروریسم در هر شکل آن مخالف است. با این همه کشورهای غربی، و در راس آنها آمریکا و بریتانیا حکومت جمهوری اسلامی را بزرگترین حامی تروریسم در جهان معرفی می‌کنند.
رأی نهایی دادگاه در ۱۰ آوریل ۱۹۹۷ در برلین با استقبال و شادی شاکیان قربانیان دادگاه میکونوس روبه‌رو شد. خانم شهره بدیعی (نفر دوم از راست)، همسر نوری دهکردی، قربانی ترور میکونوس در میان حاضران در دادگاه. هانس یوآخیم اریگ، وکیل مدافع (نفر جلو)

پیامدهای ادامه‌دار ماجرای میکونوس

ماجرای میکونوس با صدور حکم دادگاه به پایان نرسید. حدود هشت سال بعد (آوریل ۲۰۰۴) شهردار منطقه شارلوتن‌بورگ برلین، مونیکا تیمن به رغم اعتراض شدید مقام‌های جمهوری اسلامی از لوح یادبود قربانیان میکونوس پرده‌برداری کرد. بر این لوح با ذکر نام قربانیان آمده است که آنها در این مکان “توسط صاحب‌قدرتان وقت ایران به قتل رسیدند”.

متن این لوح به درخواست برخی مقام‌های محلی اندکی تعدیل یافته است. در متنی که پیشتر بر سر آن توافق شده بود عامل ترور میکونوس وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی معرفی شده بود. در متن حکم قاضی دادگاه میکونوس نیز تصریح شده که قتل چهار فعال سیاسی ایرانی “از سوی رهبران ایران به اجرا گذاشته شده است.” مونیکا تیمن در این مراسم گفت “میهمانان شهر ما توسط فرستادگان حکومت ایران ترور شدند”.
مراسم پرده‌بردای از لوح یادبود قربانیان میکونوس در برلین در سال ۲۰۰۴. بر روی این لوح آمده: “به قتل رسیده به دست حاکمان وقت ایران”.

لوح یادبود قربانیان تروریسم دولتی در برلین

شهرداری تهران در اقدامی شتابزده تهدید کرد که برای مقابله با این اقدام شهرداری شارلوتن‌بورگ برلین لوح یادبودی برای قربانیان شیمیایی جنگ ایران و عراق مقابل سفارت آلمان نصب می‌کند. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز شماری از شرکت‌های آلمانی را متهم کرد که “از مهمترين کشورهای تامين کننده سلاح‌های شيميايی” حکومت عراق در جریان جنگی هشت ساله با ایران بوده‌اند.

در هفده‌سالی که تا آن زمان از پایان جنگ ایران و عراق می‌گذشت مقام‌های جمهوری اسلامی نه تنها رسما ادعایی علیه آلمان مطرح نکرده بودند که شمار زیادی از مجروحان شیمیایی را برای مداوا به این کشور فرستاده‌اند. شاید به همین علت باشد که چمران بدون ارائه هیچ توضیحی نصب لوح یاد شده را موقتی عنوان کرد.
میکونوس و رسوایی ادامه‌دار

در سال‌های اخیر نیز رویدادهای مختلفی بار دیگر ماجرای میکونوس را در خاطره‌ها زنده کرده است. آزادی کاظم دارابی پس از تحمل ۱۵ سال حبس، که با اعتراض شدید فعالان حقوق بشری و بازماندگان قربانیان روبرو شد، یکی از این رویدادهاست. دارابی آذر ماه ۱۳۸۶ آزاد و در میان استقبال مقام‌های دولتی وارد تهران شد.

دو سال پیش نیز نمایش مستند جدیدی درباره واقعه میکونوس با عنوان “ترور در برلین” بار دیگر بحث تروریسم دولتی حکومت جمهوری اسلامی را به رسانه‌های غربی کشاند. در بیستمین سالروز عملیات تروریستی ماموران جمهوری اسلامی علیه مخالفان در آلمان بار دیگر برنامه‌های مختلفی، به ویژه در برلین، برگزار می‌شود که محور اغلب آنها محکوم کردن تروریسم دولتی است.

اندکی پس از ترور چهار ایرانی مخالف حکومت در رستوران میکونوس نام این مکان تغییر کرد. اکنون نزدیک به دو دهه می‌شود که محلی به این نام در برلین وجود ندارد؛ برای عده‌ای کمی میکونوس جزیره‌ی کوچکی توریستی در یونان است، اما برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان این واژه تداعی‌کننده ترورهایی است که بلندپایه‌ترین مقام‌های حکومت جمهوری اسلامی آمران آن تلقی می‌شوند.