استیو هانکه (استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جان هاپکینز و عضو ارشد موسسه کیتو در واشنگتن)

من برای ماه‌ها سقوط ریال ایران را از طریق تعقیب نرخ تبدیل ارز بازار سیاه (بازار آزاد) در صرافی‌های تهران دنبال کرده‌ام. با استفاده از آخرین اطلاعات، من اکنون تخمین می‌زنم که ایران در حال تجربه ابرتورم -افزایش بیش از ۵۰ درصدی قیمت‌ها در هر ماه- است.

در روزهای اخیر، ایرانیان نارضایتی خود از سقوط ریال را به خیابان‌ها کشانده‌اند. در پاسخ، دولت ایران تظاهرکنندگان را به شدت سرکوب کرده بازار سیاه ارز تهران را توقیف کرده است. به علاوه به طور موثری عرضهٔ اطلاعات اقتصادی قابل اطمینان را از دسترس خارج کرده است. در نتیجه نسبت نویز به سیگنال* که معمولا در سپهر اقتصادی ایران بسیار پایین است، اکنون از حد همیشگی نیز پایین‌تر است.

برای بررسی آن من یک فرم اطلاعات از ۱۰ موضوع مهمی که باید درباره ابرتورم ایران بدانید تهیه کرده‌ام.

۱- ایران در حال تجربه ضمنی یک نرخ تورم ماهانه ۶۹.۶ درصدی است.

برای مقایسه، در ماه پیش از فعال شدن تحریم‌ها (ژوئن ۲۰۱۰) نرخ تورم ماهانه ۰.۶۹۸% اعلام شده بود.

۲- ایران در حال تجربه ضمنی نرخ تورم سالانه ۱۹۶ درصدی است.

برای مقایسه، در ژوئن ۲۰۱۰ نرخ تورم سالانه ۸.۲۵% اعلام شده بود.

۳- نرخ کنونی تورم نشان دهنده دوبرابر شدن قیمت‌ها در هر ۳۹.۸ روز است.

برای برخی کالاهای خاص، مانند مرغ، دوبرابر شدن قیمت‌ها ممکن است سرعت بیشتری داشته باشد.

۴- نرخ کنونی تورم نشان دهنده نرخ تورم روزانه‌ای برابر با‌ ۱.۷۸% است.

آن را با ایالات متحده که نرخ تورم سالانه آن ۱.۶۹% است مقایسه کنید.

۵- از زمان آغاز ابر تورم، شاخص فلاکت** تخمین زده شده هانکه در ایران افزایش سرسام‌آوری داشته و از ۱۰۶ در ۱۰ سپتامبر به ۲۳۱ در دوم اکتبر رسیده است.

نمودار پایین را ببینید.

۶- ایران اولین کشور خاورمیانه است که ابرتورم را تجربه می‌کند. هفتمین کشور مسلمان که ابرتورم را تجربه کرده است.

۷- ابرتورم ایران سومین ابر تورم قرن ۲۱ است.

اولین آن‌ها زیمباوه در سال ۲۰۰۸ و دومین ابرتورم در کره شمالی بود که از ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ ادامه داشت.

۸- از زمان آغاز تحریم‌ها در جولای ۲۰۱۰ ارزش ریال ۷۱.۴% کاهش داشته است.

در جولای ۲۰۱۰ نرخ تبدیل ریال به دلار در بازار سیاه به نرخ دولتی آن یعنی ۱۰۰۰۰ ریال در برابر دلار بسیار نزدیک بود. آخرین گزارش از نرخ تبدیل بازار سیاه ۳۵۰۰۰ ریال در برابر دلار در دوم اکتبر بوده است.

۹- با نرخ تورم ماهانه کنونی، ابرتورم ایران در رده ۴۸ بد‌ترین ابرتورم‌های تاریخ قرار می‌گیرد.

ایران در حال حاضر به ارمنستان بسیار نزدیک است که در ژانویه ۱۹۹۲ نرخ تورم آن با ۷۳.۱% به اوج خود رسید.

۱۰- ریال ایران اکنون کم‌ارزش‌ترین ارز جهان است.

در سپتامبر ۲۰۱۲، ریال از شیلینگ سومالی که در حال حاضر نرخ تبدیلی برابر با ۲۲۰۰۰ در برابر دلار دارد پایین‌تر آمد.

* نسبت نویز به سیگنال: در اقتصاد قیمت‌ها در نقش سیگنال عمل می‌کنند تا ارزش منابع کمیاب و استفادهٔ کارا از این منابع را نشان دهند. معمولا از مالیات به عنوان نویز برای انحراف قیمت‌ها یاد می‌شود. از آنجایی که تورم به عنوان نوعی مالیات بر نگاهدارنده پول تحمیل می‌شود، هر چه مالیات تورمی بالا‌تر باشد قیمت‌ها از سیگنال صحیح خود دور‌تر می‌شوند و هر چه سیگنال‌ها منحرف‌تر شوند قیمت‌ها در تخصیص بهینهٔ منابع ناکارآمد‌تر می‌شوند.

** شاخص فلاکت، شاخصی اقتصادی است که از مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم تشکیل شده است. نرخ بالا‌تر بیکاری همراه با تورم فزآینده، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی برای یک کشور پدید می‌آورد. از این شاخص برای اهمیت سیاسی شرایط اقتصادی و همچنین اطمینان مصرف کننده استفاده می‌شود.