بی‌بی‌سی: مشکینی، از مراجع تقلید شیعه در قم و رئیس مجلس خبرگان رهبری ایران، امروز دوشنبه 8 مرداد، در سن 86 سالگی در بیمارستانی در تهران درگذشت.
وی از مدتها پیش دچار بیماری شدید بوده و در پی وخامت حالش از قم به بیمارستانی در تهران انتقال یافته بود.

چند روز پیش از درگذشت آیت الله مشکینی، آیت الله خامنه ای رهبر ایران بر بالین وی حاضر شده و از او عیادت کرده بود.

آیت الله مشکینی، با نام اصلی علی اکبر فیض آنی، زاده یکی از روستاهای شهر خیاو آذربایجان بود که بعدها نام آن به مشگین شهر تغییر یافت.

پدر وی نیز روحانی بود و او فراگیری علوم دینی را ابتدا نزد پدر خود آغاز کرد و پس از مرگ پدرش، تحصیلات حوزوی را مدتی در اردبیل و سپس در قم ادامه داد.

آیت الله مشکینی از شاگردان آیت الله بروجردی و آیت الله محقق داماد بود که برجسته ترین استادان فقه و اصول در حوزه علمیه قم به شمار می رفتند.

خود او نیز سالها در حوزه علمیه قم تدریس کرد و همزمان مؤسسه ای انتشاراتی با عنوان الهادی برای چاپ کتابهای اسلامی در این شهر بنیاد نهاد.

فعالیت سیاسی

آیت الله مشکینی در زمره هواداران حرکت اعتراضی آیت الله خمینی علیه سیاستهای حکومت وقت ایران درآمد، در نتیجه فعالیتهایش، تحت تعقیب دستگاه امنیتی وقت (ساواک) قرار گرفت و مجبور شد اقامتگاه خود را در قم ترک کند و پس از گذراندن چهار ماه به حالت مخفی در تهران به عراق بگریزد که در آن زمان، آیت الله خمینی به حالت تبعید در آن کشور زندگی می کرد.

وی بلافاصله پس از بازگشت به ایران، در شهر قم دستگیر شد و به دستور ساواک مجبور گردید محل اقامت خود را به مشهد تغییر دهد.

آیت الله مشکینی پانزده ماه در مشهد به تدریس در حوزه علمیه پرداخت و به قم بازگشت اما پس از مدتی بار دیگر ناچار شد قم را ترک کند و این بار به زادگاه خود برود.

او سپس به ماهان کرمان، گلپایگان و کاشمر تبعید شد تا آنکه سرانجام با پیروزی انقلاب در ایران خود در زمره روحانیان حاکم در ایران درآمد.

پس از انقلاب

آیت الله خمینی، رهبر ایران آیت الله مشکینی را مسئول انتخاب قضاتی از میان روحانیون کرد که این قضات در سالهای نخست روی کار آمدن حکومت جمهوری اسلامی عمدتاً محاکمه مخالفان سیاسی یا مقامات حکومت پیشین را عهده دار بودند.

از جمله این قضات، محمد محمدی ریشهری، داماد آیت الله مشکینی بود که بعدها نخستین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی شد.

وی با پیروزی در انتخابات نخستین مجلس خبرگان ایران به جمع تدوین کنندگان قانون اساسی ایران پیوست و در هیئتی که آیت الله خمینی مدت کوتاهی پیش از درگذشتش در بهار 1989 (1368) برای بازنگری و اصلاح قانون اساسی تشکیل داد نیز حضور داشت.

پس از آنکه مجلس خبرگان تازه ای با اختیارات عزل و نصب رهبر و نظارت بر عملکرد رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شد، آیت الله مشکینی از طریق انتخابات وارد این مجلس گردید و تا پایان عمر، ریاست هر سه دوره این مجلس را به عهده داشته است.

آیت الله مشکینی همچنین با حکم آیت الله خمینی، امام جمعه قم شد که این سمت نیز تا پایان عمر بر عهده او باقی ماند.

مرجعیت و موضعگیری سیاسی

پس از آنکه اغلب مراجع تقلید برجای مانده از نسل پیشین حوزه های علمیه به فاصله چند سال در سالهای آغازین دهه هفتاد خورشیدی از دنیا رفتند، آیت الله مشکینی و تنی چند از استادان بلندپایه حوزه علمیه قم با انتشار رساله عملیه در زمره مراجع تقلید درآمدند و نسل تازه ای از مراجع تقلید شیعه را پدید آوردند که برخلاف اکثر مراجع پیشین، پیوستگی نزدیک با حکومت جمهوری اسلامی داشتند.

آیت الله مشکینی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود که از مهمترین تشکلهای سیاسی جناح محافظه کار در ایران به شمار می رود.

تمایلات سیاسی خاص آیت الله مشکینی و مراجع دیگری همچون آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله مکارم شیرازی که در جامعه مدرسین عضویت داشتند باعث شد که مرجعیت تقلید شیعه به طرز بی سابقه ای وارد کشاکشهای جناحی شود.

از جمله مشهورترین نمونه های این نوع موضع گیریها، اظهارات آیت الله مشکینی در جانبداری از نمایندگان دور کنونی مجلس شورای اسلامی بود که اکثریت آنان به جناح محافظه کار منسوبند.

آیت الله مشکینی پس از آغاز به کار این دوره از مجلس، در خطبه های نمازجمعه قم گفت: “تشكر ويژه از حضرت بقية الله دارم كه وقتی هفت ماه پيش در شب قدر فرشتگان الهی ليست اسامی نمايندگان مجلس هفتم و نام و آدرس آنها را به حضرت دادند، حضرت هم همه‌ آنها را امضا كردند.”

در پی اعتراضات فراوانی که به این اظهارات ابراز شد، آیت الله مشکینی در خطبه های نمازجمعه هفته بعد قم گفت: “برخی حرفهاى من را بدرستی درک نکرده و تنها در مطبوعات و محافل خبرى ما را مورد حمله قرار دادند، در روایات آمده است از یک شب قدر تا شب قدر دیگر حوادث جامعه توسط فرشتگان به معصوم گزارش می شود و با توجه به اینکه در هر عصرى یک معصوم وجود دارد در عصر ما نیز امام زمان نظارت دارد، وقتی فرشتگان می گویند فلان سال در کجا جنگ می شود یا در خمین شخصی به نام روح الله به دنیا می آید، یا فلان شخص رئیس جمهور می شود حضرت امام زمان از برخی این گزارشها ناراحت و از برخی دیگر خوشحال می شود، اگر مسئله خوب باشد می فهمیم که امام زمان آن را امضا کرده ولی اگر خوب نباشد امضا نمی کند”.

از جمله دیگر اظهارات او که اعتراض برانگیز شد، سخنانی در دفاع از عملکرد شورای نگهبان در رد صلاحیت بسیاری از داوطلبان اصلاح طلب برای ورود به مجلس بود: “در زمانهای قديم آرد را الک می کردند تا فضله موش را از آن جدا کنند، شورای نگهبان هم بايد کانديداها را الک کند”.

از آیت الله مشکینی کتابهایی تخصصی در زمینه فقه و اصول و حدیث و همچنین کتابهایی اسلامی برای عموم همچون ازدواج در اسلام،بحث‌ تکامل‌ از نظر قرآن ، ‌زمین‌ و آنچه‌ در آن‌ است، تقلید چیست‌؟ و تفسیر روان‌ برای‌ نسل‌ جوان‌ باقی مانده است.

مقالاتی از او نیز در نشریات‌ نورعلم‌، پاسدار اسلام‌، روزنامه‌ جمهوری‌ اسلامی‌ و برخی از دیگر مطبوعات ایران به چاپ رسیده است.