بی‌بی‌سی: بر اساس اظهارات اخیر آیت الله حسینعلی منتظری، بلندپایه ترین روحانی منتقد حکومت ایران، که بسرعت در سایتهای اینترنتی خبرساز شد، بر ضرورت رعایت “حقوق شهروندی بهائیان” در ایران تأکید شده است.

آیت الله منتظری اخیراً در پاسخ به استفتائی در خصوص بهائیان گفته است که بهائیان مشمول “حقوق شهروندی” می شوند.

از آنجایی که طی ماههای اخیر مواردی از بازداشت رهبران بهائیت در ایران اتفاق افتاده و واکنشهای زیادی از سوی مراکز مختلف به این اقدام مطرح شده، ابراز نظر آیت الله منتظری در خصوص “حقوق شهروندی بهائیان” از حساسیت دو چندانی برخوردار شده است.

اما به گفته مجتبی لطفی، مسئول امور اطلاع رسانی دفتر آیت الله منتظری در قم، نظرات آیت الله منتظری کامل و بدرستی منعکس نشده و این نکته مورد غفلت قرار گرفته که چه شرایطی منجر به این سخنان شده است.

نسخه رادیویی این گزارش

مسئول امور اطلاع رسانی دفتر آیت الله منتظری می گوید پرسشهای زیادی در مورد فعالیتهای بهائیان به دفتر آیت الله منتظری رسیده و آنچه آیت الله منتظری مطرح کرده در واقع پاسخی به این پرسشها بوده است.

آقای لطفی با تکیه بر نظریات آیت الله منتظری می گوید که آیت الله منتظری بهائیت را دین نمی داند و پیروان آن را جزو اقلیتهای مذهبی نیز نمی خواند.

به بیان آقای لطفی، آیت الله منتظری نظر خود را در خصوص بهائیان چنین منعکس کرده است که: “این فرقه جزو کفار محسوب می شوند اما کافر حربی نیستند و کافر ذمی هم نیستند چون کتاب آسمانی شان نه تورات است، نه انجیل است و نه زبور اما (بهائیان) کافر معاهد یا مستأمنند، به این معنی که در امان و عهد حاکمیت اسلامی اند و مادامی که فعالیتی علیه حاکمیت اسلامی انجام ندهند از حقوق شهروندی برخوردارند چون به هر حال حق آب و گل دارند، مالیات می پردازند و غیره”.

آقای لطفی نحوه انعکاس دیدگاه آیت الله منتظری را به نوعی “بزرگ کردن سه خط این فتوا و نادیده گرفتن بقیه ماجرا می داند و می گوید که در اصل نگاه آیت الله منتظری به بهائیت تغییری ایجاد نشده است.

به گفته مسئول امور اطلاع رسانی دفتر آیت الله منتظری درقم، “متأسفانه برخی از دوستان یا دشمنان ایشان (آیت الله منتظری) فقط همین سه خط را گرفته و پیشینه مخالفت ایشان با این فرقه (بهائیت) را فراموش کرده و فقط همین قسمت را گرفته اند”.

مجتبی لطفی می گوید: “آیت الله منتظری بر همان مواضع خودشان هستند، آنها را کافر می دانند و خودشان از مخالفان سرسخت بهائیت بوده اند”.

طرح دیدگاه آیت الله منتظری در مورد بهائیان، با توجه به شرایط موجود، مورد استقبال مقامات مسئول بهایی قرار گرفته است.

بانی دوگال، نماینده ارشد بهائیان در سازمان ملل که اظهارات آیت الله منتظری را تحول مثبتی می خواند، به بی بی سی گفت: “ما خوشحالیم که مقام روحانی بلند پایه ای چون آیت الله منتظری به احترام به حقوق شهروندی بهائیان در ایران اشاره کرده است، بهائیان هیچ قانونی را زیر پا نگذاشته و هرگز علیه منافع ایران اقدامی نکرده اند، بنیانگذار ما ایرانی بود و آیین ما در ایران پایه گذاری شد، از همین رو، تمام بهائیان عاشق ایرانند و بهترین آروزها را برای ایران دارند”.

اینکه آیت الله منتظری قائل به ضرورت رعایت حقوق شهروندی بهائیان است، به گفته احمد قابل، پژوهشگر امور دینی در ایران، مورد تأیید بسیاری از اهالی حوزه و مراجع دیگر هم هست.

آقای قابل که خود سالها در حوزه های علمیه از نزدیک با دیدگاههای مراجع مذهبی سروکار داشته معتقد است که رعایت حقوق شهروندی برای بهائیان از منظر عقل و با استناد به احکام فقهی و تاریخ اسلام، نکته قابل دفاعی است.

با این وجود آقای قابل تأکید دارد که برخی مسائل به خاطر حساسیتهایی که عرف جامعه دارد، ممکن است خیلی مطرح نشوند که یکی از آن موارد به بهائیت و بهائیان بازمی گردد.

آقای قابل می گوید: “علما در این موارد حساس سکوت می کنند و این سکوت بدان معنا نیست که قبول نداشته باشند، من با اطمینان می توانم بگویم که برخی از فقها و صاحبان رساله کنونی هم دیدگاه آیت الله منتظری را قبول دارند منتها این موافقتشان شاید خیلی علنی نشود”.

احمد قابل تأکید می کند که نگاه موجود در جامعه ایران به بهائیت و بهائیان به گونه ای است که جنبه های سیاسی و وجود عامل خارجی در آن باعث شده تا بسیاری ترجیح دهند وارد این مسئله نشوند.

این پژوهشگر دینی می گوید در جامعه ایران به بهائیان به دید منفی نگاه می شود که ریشه های مختلف مذهبی و تاریخی دارد و این نگاه قدرتمند در جامعه ایران وجود دارد که بهائیت ساخته دست استعمار بود تا در اسلام خلل ایجاد کند.

اما پرسش اینجاست که سایر فتاوای مهم در مورد بهائیان در ایران کدامها بوده اند؟ نگاه به این فتاوا می تواند در درک شرایط موجود کمک کند.

مجتبی لطفی از مسئولان دفتر آیت الله منتظری در قم به دو مورد از فتاوای موجود اشاره می کند.

به گفته آقای لطفی یک فتوا به آیت الله بروجردی، بزرگترین مرجع شیعه در دهه پنجاه میلادی و استاد آیت الله منتظری تعلق دارد که در فتوای خود اعلام کرد: “لازم است مسلمین با این فرقه معاشرت، مخالطه و معامله را ترک کنند، فقط از مسلمین تقاضا دارم آرامش و حفظ انتظام را از دست ندهند”.

آقای لطفی می گوید منظور آیت الله بروجردی نوعی مبارزه منفی با بهائیان بوده و تاکید ایشان به حفظ آرامش آن بوده که با بهائیان برخورد فیزیکی صورت نگیرد.

فتوای دیگری که مسئول امور اطلاع رسانی دفتر آیت الله منتظری بدان اشاره می کند، به آیت الله گلپایگانی تعلق دارد که در فتوای خود اعلام کرده “مخالطه با این طایفه ضالّه مضلّه حرام است”.

دستگاه حاکمه ایران با توجه به فراز و نشیبهایی که در خصوص برخورد حاکمیت با آیت الله منتظری وجود داشته، خود را ملزم به احترام گذاشتن به دیدگاه این مرجع تقلید نمی داند.

از طرفی هنوز رسانه ها و محافل سیاسی به نقطه نظر آیت الله منتظری در خصوص بهائیان واکنش نشان نداده اند.

برخی ممکن است بر این نظر باشند که دیدگاه آیت الله منتظری حاوی نکته جدیدی نیست چراکه بهائیان در ایران زندگی می کنند و از برخی حقوق شهروندی هم برخوردارند، برخی دیگر ممکن است دیدگاه آیت الله منتظری را فرصتی بدانند که غنیمت شمردن آن لازم است.