خبرگزاری میراث فرهنگی :

معاونت ميراث فرهنگي سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري اميدوار است كه در سالجاري ميلادي(تيرماه سال 1387)، نهمين اثر ايران را در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت برساند.
قره كليسا

خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گردشگري ـ در حالي كه ايران جزو نخستين كشورهايي است كه به كنوانسيون ميراث جهاني پيوسته است، اما تا كنون تنها موفق به ثبت 8 اثر شده است. اين در حالي است كه ايتاليا 3 سال پس از ايران به كنوانسيون جهاني يونسكو پيوسته و 41 اثر را تا كنون به ثبت رسانده است. بر اين اساس ايران تا كنون در ثبت آثار جهاني سهل انگاري داشته است.
هم اكنون بسياري از دوستداران ميراث فرهنگي كشورمان منتظرند تا نهمين اثر از ايران در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت برسد، به همين منظور اطلاعاتي از اين فهرست را در اين نوشتار ارائه مي‌دهيم.
آن‌چه كه در فهرست ميراث جهاني يونسكو به عنوان ميراث جهاني لحاظ شده شامل ميراث فرهنگي (تاريخي)، ميراث طبيعي و ميراث فرهنگي ـ طبيعي (ادغامي از يك اثر طبيعي و فرهنگي) است. همچنين فهرست ميراث در خطر را هم مي‌توان به اين فهرست اضافه كرد. ميراث درخطر شامل ميراث جهاني (فرهنگي، طبيعي، فرهنگي ـ طبيعي) است كه در شرايط مساعدي قرار ندارند و توجه به اين آثار بسيار الزامي است.
لازم به ذكر است كه به غير از اين‌ها “ميراث معنوي” هم داريم كه در اين فهرست جاي ندارد، همين‌طور آن‌چه به نام “حافظه جهاني” ناميده مي‌شود در اين فهرست جاي نمي‌گيرد. و ديگر اين‌كه ايران تاكنون هيچ اثر ميراث معنوي را به ثبت نرسانده و تاكنون تنها دو اثر (شاهنامه بايسنقري و وقف‌نامه ربع رشيدي) از ايران در فهرست حافظه جهاني به چشم مي‌خورد.
اما فهرست ميراث جهاني يونسكو در كل و تا به امروز (آثار ثبت شده تا سال 2007) داراي 660 ميراث فرهنگي، 166 ميراث طبيعي و 25 ميراث فرهنگي ـ طبيعي است. از اين ميان 31 اثر در فهرست “ميراث جهاني درخطر” قرار دارند.
ايران هم تاكنون 7 اثر ميراث فرهنگي و 1 اثر ميراث جهاني درخطر را در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسانده كه به قرار زير هستند: چغازنبيل، تخت جمشيد و ميدان امام در سال 1979، تخت سليمان در سال 2003 (بعد از 24 سال كه هيچ اثري را براي ثبت نفرستاديم و يا ثبت نكرديم)، پاسارگاد در سال 2004، بم و منظر فرهنگي آن به عنوان ميراث فرهنگي در خطر در سال 2004، گنبد سلطانيه در سال 2005 و بيستون در سال 2006. به ياد داريم كه فرصت ايران در سال 2007 براي ثبت نهمين اثر از دست رفت تا براي سال 2008 منتظر ثبت اثر بعدي باشيم.
به غير از آماري كه ذكر شد و با نگاه دقيق‌تر به فهرست ميراث جهاني يونسكو، مطالب جالب و جدي‌تري برايمان روشن مي‌شود. اول اين‌كه ايتاليا و اسپانيا با 41 و 40 اثر ثبتي، به ترتيب بيشترين آثار را فهرست جهاني ثبت كرده‌اند. سپس اين‌كه اگر به آثار ثبت شده كشورهايي كه داراي تمدن‌هاي بزرگ بوده‌اند، نگاهي بيندازيم متوجه مي‌شويم به غير از ايتاليا (روم) با 41 اثر، چين با 35 اثر، هند با 28 اثر و يونان با 17 اثر در رتبه بالاتر از ايران قرار گرفته‌اند و تنها مصر با 7 اثر در رتبه بعد از ايران قرار دارد.
بد نيست بدانيم كه در ميان كشورهايي كه در صنعت گردشگري ميزان گردشگر و درآمد قابل توجهي دارند، فهرست آثار ميراث جهاني قابل توجه است: اسپانيا 40 اثر، چين 35 اثر، فرانسه 32 اثر، آلمان 32 اثر، انگليس 27 اثر، آمريكا 20 اثر، كانادا 14 اثر.
ايران تاكنون هيچ ميراث طبيعي جهاني را به ثبت نرسانده و كلا نسبت آثار ثبت شده طبيعي در فهرست يونسكو نسبت به آثار ثبت شده فرهنگي، تقريبا يك به چهار است.

آمريكا با 12 اثر و استراليا با 11 اثر بيشترين آثار ميراث طبيعي جهاني را ثبت كرده‌اند. استراليا كلا 17 اثر را ثبت كرده كه تنها دو تا از آن‌ها فرهنگي هستند و سه پنجم آثار ثبتي آمريكا در فهرست ميراث جهاني، ميراث طبيعي است. اين طور به نظر مي‌رسد در بيشتر كشورهايي كه تاريخ و فرهنگ ديرينه‌اي ندارند، آثار طبيعي، براي ثبت در فهرست ميراث جهاني، بيشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
شايد هم اين موضوع نشانگر اين باشد كه تاريخ كشورها، به نوعي طبيعت آن كشورها را خسته و فرسوده كرده‌ است. براي تاييد اين گفته ذكر مي‌كنيم كه در تمدن‌هاي باستاني همچون چين كه تنها 6 اثر طبيعي ثبت شده و در هند 4، در ايتاليا 1 و در مصر 1 اثر طبيعي به ثبت رسيده‌اند. و همين‌طور در يونان و كشورهاي همسايه ايران كه به نوعي با تاريخ و فرهنگ ايران پيوند دارند، هيچ اثر طبيعي به ثبت نرسيده است. به عبارت ديگر در تمام كشورهاي ايران، پاكستان، افغانستان، تاجيكستان، ازبكستان، تركمنستان، عراق و سوريه هيچ اثر طبيعي به ثبت نرسيده و تنها تركيه دو اثر تركيبي فرهنگي ـ طبيعي را به ثبت جهاني رسانده است.
با نگاهي ديگر به كشورهاي همسايه ايران به تعداد اثرات ثبتي جهاني توسط آنان پي مي‌بريم: افغانستان 2 اثر، پاكستان 6 اثر، عراق 3 اثر، ارمنستان 3 اثر، تركيه 9 اثر، ازبكستان 4 اثر، تركمنستان 3 اثر و سوريه به عنوان كشوري اسلامي در نزديكي ايران 5 اثر ثبت كرده است.
بنابراين ايران بعد از تركيه بيشترين ميراث جهاني را در كشورهاي همسايه دارد و تاجيكستان و امارات متحده عربي تاكنون هيچ اثري به ثبت نرسانده اند.
جالب اين است كه كشورهاي همسايه ايران ميراث جهاني در خطرشان قابل توجه است. عراق 2 اثر از 3 اثرش در خطر است، افغانستان تنها 2 اثر درخطر دارد و پاكستان همچون ايران 1 اثر درخطر دارد.
شگفت اين‌كه “ميراث جهاني درخطر” كشورها به نوعي با رتبه‌بندي كشورها بر اساس پيشرفت و عقب‌ماندگي‌اشان در جهان امروز در ارتباط است. ايتاليا و يونان با وجود تمدن ديرينه هيچ ميراث در خطري ندارند. تنها كشور صنعتي و پيشرفته كه يك ميراث جهاني درخطر دارد، آلمان است. برخي از كشورهايي كه ميراث جهاني درخطر دارند، به غير از آنهايي كه ذكر شد عبارتند از: كنگو با 5 اثر ميراث جهاني كه همه‌اشان در خطرند، آذربايجان، اتيوپي، اكوادور، هند، سنگال، يمن، فيليپين، تانزانيا، شيلي، مصر، گينه، نيجريه، پرو، ونزوئلا.
نكته آخر اين‌كه ايران از اولين كشورهايي بود كه به عنوان عضو در كنوانسيون ثبت آثار ميراث جهاني حضور يافت و در آن پذيرفته شد.
ايران در سال 1975 ميلادي به اين كنوانسيون پيوست، اين در حالي است كه ايتاليا كه بيشترين آثار ثبتي ميراث جهاني را دارد در سال 1978 به عضويت درآمد. اما رخوت و فراموشي 24 ساله‌ي ما، اختلاف زيادي را در ميزان ثبت آثار و به تبع آن، رونق گردشگري‌امان برايمان رقم زد. اگر ساده‌لوح نباشيم، قبول مي‌كنيم كه اين سهل‌انگاري به طرز غيرقابل جبراني به ضرر ما تمام شد.
آرش نورآقايي