وبلاگ ابطحی: کاسترویی که همچنان فکر می کند محبوبترین است

هفته­ی گذشته خانم مریم شبانی که اخیراًَ با آقای رضا خجسته رحیمی ازدواج کردند و هر دو از ارکان مجله­ی خواندنی شهروندند و به همین بهانه به هردوشان تبریک می­گویم، تلفن زدند و گفتند یک عکسی را می­خواهیم در مجله کار کنیم؛ به چند کلمه زیرنویس عکس احتیاج داریم. با لحنی حرف زدند که معلوم بود کسی گیرشان نیامده که به من مراجعه کرده­اند. چند ساعته هم می­خواستند. نوشتم و آن­ها هم در این شماره­ی مجله کار کرده­اند. این عکس ارسالی آن­ها است:

خلاصه­ی یادداشت من هم این بود: این­که در جوانی فیدل بچه­های کوبائی علاقه­مند بودند مثل کاسترو باشند خیلی مصنوعی و عجیب نبوده­است. در آن دوره­ها که کمونیست رقیب اصلی امپریالیسم آمریکا بود و برای اولین بار در دنیای پررقابت آن روزها در کنار گوش آمریکا فیدل با گروه چریکی­اش توانسته بود کمونیزم را در همسایگی آمریکا به قدرت برساند؛ با توجه به فضای آن روزهای جهان، فیدل کاسترو چهره­ی کاریزماتیک و محبوب خیلی­ها بود. روشنفکری در تعبیر آن روزها حتماً جزئی از کمونیزم بود. حتی ایدئولوژی مداران آن روزها هم همه­ی مبانی خود را بر اساس مارکسیسم یا سوسیالیزم تفسیر می­کردند. بعد از پیروزی کاسترو در کوبا، شخصیتی محبوب­تر از او در جامعه­ی جهانی روشنفکری وجود نداشت. این بچه­ها در آن سال­ها از خوشبخت­ترین آدم­ها بوده­اند که با رفیق فیدل به عنوان محبوب آن سال­های مردم جهان عکس گرفته­اند. علاوه بر آن که کمونیزم و بقیه­ی حکومت­های ایدئولوژی­مدار اساساً بر این باورند که رهبرانشان حتی در بین مردم کشور خودشان محبوب­ترین هستند. نکته­ی مهم­تر از این عکس بخش نادیدنی این تصویر است. این بچه­ها بزرگ شده­اند؛ تحولات دنیا را دیده­اند؛ در دنیایی که آن­ها بزرگ شدند، کمونیزم با همه­ی هیبتش سقوط کرده است. بخش­های اتحاد جماهیر شوروی سابق تبدیل به چند کشور نسبتاً غیر مؤثر جهانی شده­اند. اقمار کمونیست اتحاد جماهیر شوروی هم از قید کشور مادر رها شده­اند و هر کدام دنبال دایه­ای می­گردند که به آنان پناه بدهد. امپریالیزم دیگر برای آنان دشمن که نبود، بلکه ناز می­کرد و این کشورها را نمی­پذیرفت. نسلی که سال­ها رنج دربدری و تبعید و بی­خانمانی و بدبختی در راه کمونیزم را با اعتقاد به جان خریده بودند یا در همان رنج­ها مردند و یا از درد به پایان رسیدن آرمان ایدئولوژیک خود خودکشی کردند و یا حیران و پشیمان بر عمر از دست داده­ی خود افسوس می­خورند. در این میان فیدل هم پیر شده است؛ اما همچنان به شکل فاجعه باری نمی­فهمد که دنیای اطرافش تغییر کرده­اند. بعد از رفیق از روزی که تصمیم گرفت در برابر این موج جهانی مقاومت کند و بر کمونیزم پافشاری کند، دیگر آن چهره­ی محبوب نبود. در داخل کشورش مردم و مسئولان همراهش ترجیح دادند که فیدل همچنان دلش با آرمان­هایش خوش باشد. کم کم او بود و کاخش و آرمان­هایش و مردم کشورش به خاطر فقر و رنج ناداری، هر روز با حسرت کنار دریا می­نشینند و به آن سوی نزذیک، میامی امپریالیسمت نگاه می­کنند و نمی­توانند فقط از اینکه روزی کاستروشان این همه افتخار آفریده خوشحال باشند؛ و آرزو می­کنند که کاش زودتر زندگی بهتری داشته باشند. فاجعه آنجا نبود که این بچه­ها خود را به شکل کاسترو در آن روزها درآورده بودند؛ فاجعه اما اینجاست که هنوز هم کاسترو گمان می­کند که آن قدر محبوب است که فرزندان این بچه­های دیروز هم مثل پدران خود دوست دارند مثل او باشند. اینجا لحظه­ای است که یک چهره­ی کاریزماتیک و محبوب به یک دیکتاتور نامحبوب تبدیل می­شود؛ بی آنکه کاسترو خودش بفهمد.