دویچه وله :
قرار است در اواخر ماه جاری نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای در تاجیکستان برگزار گردد. روسیه، چین، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان ۶ کشور عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای هستند. ایران، مغولستان، پاکستان و هند نیز به عنوان ناظر به این سازمان ملحق شدند.

در نشست سال قبل این سازمان در قرقیزستان، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران نیز شرکت کرد. جمهوری اسلامی رسما درخواست عضويت در سازمان همکاری‌های شانگهای را ارائه کرده است. الکساندر راهر، کارشناس شورای روابط خارجی آلمان در مصاحبه با دویچه وله گفت که در حال حاضر ایران شانس عضویت در این سازمان را ندارد.

سازمان شانگهای جایگزین پیمان ورشو

در آستانه برگزاری آخرین اجلاسیه سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای در سال گذشته، مانور مشترک نظامی این سازمان که عمدتا نیروهای نظامی روسیه و چین در آن شرکت داشتند برگزار شد. این مانور در محافل غربی بسیار سر وصدا کرد. چین و روسیه از طریق سازمان شانگهای تلاش دارند با نفوذ آمریکا در آسیای مرکزی مقابله کنند. این سازمان پیش از این خواستار تعیین ضرب الاجلی برای خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های نظامی در قلمرو کشورهای آسیای مرکزی شده بود. شکل گیری یک سازمان سیاسی- نظامی فرا منطقه‌ای هم اکنون بسیار مورد توجه پیمان نظامی ناتو و آمریکا قرار گرفته است.

آیا سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای می‌تواند جایگزینی برای پیمان نظامی سابق ورشو گردد؟ الکساندر راهر کارشناس شورای روابط خارجی آلمان در پاسخ به این سئوال می‌گوید: “سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای می تواند در ۱۰ – ۱۵ سال آینده به قطب مخالف ناتو تبدیل شود. روسیه، چین ، هند و همچنین کشورهای نوبنیاد آسیای مرکزی تلاش دارند اتحادیه‌ای را در این منطقه تاسیس کنند و در خصوص امنیت انرژی، مبارزه با تروریسم و بویژه در حوزه مسائل اقتصادی، همکاری و مواضع مشترکی داشته باشند.

این کارشناس آلمانی تاکید می‌کند که مسئله انرژی و احتمال تاسیس “اوپک گازی” اهمیت این سازمان را دو چندان می‌کند. ولی راهر در ادامه مصاحبه به مخالفت اتحادیه اروپا با این سازمان هم اشاره کرد: “همکاری غرب با این سازمان بسیار مهم هست و با توجه به اهمیت دولت‌های عضو، اتحادیه اروپا سالهاست قصد دارد در اجلاسیه سازمان شانگهای به عنوان ناظر شرکت کند ولی در حال حاضر با مخالفت اعضای این اتحادیه روبروست.”

مخالفین و موافقین عضویت ایران

مطرح شدن عضویت ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای، با توجه به تحریم‌ها و فشارهائی که علیه ایران انجام گرفته، بنا به تحلیل برخی از ناظران مورد خوشایند کشورهای اروپائی و آمریکا نیست. کارشناس شورای روابط خارجی آلمان، الکساندر راهر، در خصوص شانس عضویت کامل جمهوری اسلامی در سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: ” ۲-۳ سال است که ایران تلاش دارد عضو کامل این سازمان گردد. تابحال به عنوان ناظر در اجلاسیه این سازمان شرکت کرده، ولی روسیه و چین وضعیت کنونی را بهتر درک می کنند و حاضر نیستند منافع استراتژیک خود را به خطر بیاندازند.”

پیش‌بینی می‌شود که در نشست شورای سران همکاری‌های شانگهای در شهر دوشنبه، تاجیکستان به عنوان کشور میزبان عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای را مطرح کند، ولی ناظران می‌گویند قزاقستان با عضویت ایران مخالفت خواهد کرد. قزاقستان سعی می‌کند که رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا را در دوره بعدی بدست گیرد و اگر قزاقستان از موضع جمهوری اسلامی برای عضویت در سازمان شانگهای حمایت کند، ممکن است وجهه سیاسی‌اش آسیب ببیند.

در خصوص موضع روسیه و چین در قبال عضویت ایران در سازمان شانگهای، الکساندر راهر، کارشناس شورای روابط خارجی آلمان گفت: “هم برای چین و هم برای روسیه روابط با آمریکا اهمیت استراتژیک دارد و در حال حاضر هر دو کشور حاضر نیستند آن را بخطر بیاندازند.” این کارشناس با توجه به ادامه برنامه هسته‌ای ایران و اعمال تحریم‌های غرب و امریکا علیه ایران، معتقد است که در حال حاضر ایران از شانس چندانی برای عضویت در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای برخوردار نیست.

طاهر شیرمحمدی / دویچه وله