سرمایه :
الهه کولایی*: زنان ایرانی در آستانه انقلاب اسلامی ایران و پس از شکل گیری جمهوری اسلامی با تفاسیر و برداشت های جدیدی از اسلام روبه رو شدند که پیش از آن تنها در میان گروه های کوچکی از دین باوران مطرح شده بود. رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) با تاکید بر حضورهمه جانبه زنان در حیات اجتماعی کشور، برضرورت ارتقای آن پای فشردند. هرچند مخالفت های برخی سنت گرایان گاه وبیگاه ظاهر شد ولی در عزم واراده استوار ایشان تبیین ضرورت حضور اجتماعی همه جانبه زنان خللی وارد نکرد. تصویر جدیدی از زن مسلمان در ایران برای بسیاری از دختران ایرانی راهگشا بود. آنان با باور به توانایی های انسانی خود، بهره گیری از آن را دربهبود جایگاه خود و رفع نیازهای جامعه هدف قرار دادند. یکی از مهم ترین تحولات در سال های پس از انقلاب اسلامی در ایران حضور روبه افزایش دختران در عرصه های علمی- آموزشی- فرهنگی بوده است. در این زمینه الگوهای برجسته افتخارآفرینی از زنان فعال و پرکارایرانی به جامعه داخلی و عرصه جهانی ارائه شده است. تحولات دهه اخیر در کشور برروند تلاش های دختران برای ورود به دانشگاه ها نیز تاثیر مثبت خود را بر جای گذاشت. در سال های گذشته روند رو به افزایش ورود دختران به دانشگاه ها به یکی از شاخص های مهم نویدبخش در تایید فرآیند دگرگونی های مثبت در ایران تبدیل شد. این واقعیت انکارناپذیر است که در همه تلاش هایی که امروز در سطح جهان برای کاهش و رفع محرومیت وستم های گوناگون تاریخی زنان انجام می شود مساله آموزش و ارتقای دانش و آگاهی زنان و در اصل توانمند سازی آنها از جایگاه مهم وبرجسته ای برخوردار بوده است. این هدف در پرتو اندیشه های انقلاب اسلامی در کشور ما رو به تحقق گذاشته بود. ولی دربرابر افزایش حضور دختران در دانشگاه ها، نگرانی ها از بروز عدم تعادل و پیامدهای ناشی از آن نیز مورد بحث قرار گرفت. بی تردید افزایش حضور دختران در دانشگاه ها پدیده ای است که عوامل گوناگون در شکل گیری آن نقش داشته است. درمیان این عوامل به طورقطع، تلاش و پشتکار دختران جایگاه مهمی را به خود اختصاص می دهد.عوامل دیگر مانند فرصت های وسیع در رشته های فنی- حرفه ای و کاردانش برای پسران در مقاطع دبیرستانی و انقطاع در ارتباط دانشگاه و مدارک دانشگاهی با بازار کار وکسب امتیازهای گوناگون اجتماعی در عمل پسران ناامید از کسب مزایای مدارک دانشگاهی را به سوی بازار کار سوق داده است. این روند دگرگونی های عمیقی در روابط اجتماعی در ایران به دنبال خواهد داشت.
برای برنامه ریزان و تصمیم گیرانی که مسائل اجتماعی را به طور ساده و سطحی مورد توجه قرار می دهند، بهترین وسریع ترین روش برای رویارویی با بر هم خوردن موازنه جنسیتی در دانشگاه ها به نفع دختران است، تقریباً تنها حوزه ای که به گونه ای امکان رقابت کم وبیش برابر برای دختران وجود داشت، اعمال سهمیه بندی جنسیتی علیه دختران برای محدودسازی ورود آنها به دانشگاه بوده است. در نخستین سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این سیاست مورد اجرا قرار گرفته بود ولی برخلاف تجارب ناموفق پیشین که در دهه گذشته به تدریج اصلاح شد، برخی ساده اندیشان ضدتوسعه و الزامات آن، اعمال تبعیض سازمان یافته علیه دختران را راه حل برخورد با این دشواری یافته اند.
درحالی که شمار بسیاری از دختران ایرانی با بهره گیری از استعداد و تلاش خستگی ناپذیر خود توانسته اند با کسب مدارج عالیه علمی- آموزشی به جایگاه های مهمی دست یابند اخیراً یک دختر جوان ایرانی به عنوان استاد تمام در دانشگاه استانفورد آمریکا پذیرفته شد، اجرای سیاست کاهش و محدودساختن حضور دختران دردانشگاه ها دوباره مورد اجرا قرار می گیرد. کسانی که این سیاست را ترویج و اجرا می کنند، باید به این سوال پاسخ دهند که چرا باید استعدادهای دختران ایرانی و اساساً جوانان ایرانی در خدمت منافع کشورهای دیگر قرار گیرد، آیا آنها به حکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظیفه ندارند امکانات تحصیل را برای همه افراد ایرانی از جمله دختران ایرانی فراهم کنند؟
با اینکه مقامات سازمان سنجش آموزش کشور امسال اعلام کردند، تعداد دختران داوطلب در آزمون سراسری کاهش یافته و نسبت دختران و پسران به 51 و 49 رسیده و آن را دستاوردی برای خود قلمداد کرده اند اما بازهم دختران ایرانی با تلاش خستگی ناپذیر خود در میان داوطلبان کنکور بالاترین درصدها را به خود اختصاص داده اند. با اینکه به لحاظ کمی تعداد آنها کاهش یافته، ولی دختران ایرانی با تلاش پیگیر خود 20 داوطلب برتر، 53 درصد برترین ها را به خود اختصاص داده اند. در حالی که در سال گذشته این آمار به نفع پسران بود آنها 54 درصد برترین ها را به خود اختصاص داده بودند.
با پیروزی انقلاب اسلامی و با کسب تجارب ارزشمند برای تامین حقوق انسان ها انتظار می رود در پرتو عدالت گستری دولت مهرورز دختران بیشتر مورد توجه قرار گیرند. بی تردید آنها با استعدادهایی که خداوند دراختیارشان نهاده، برای عبور از همه موانع و سدبندی ها همانند گذشته به تلاش خود ادامه خواهند داد. زنان و دختران ایرانی بارها و بارها اثبات کرده اند، در برابر رفتارهای ناعادلانه و اعمال تبعیض ها تسلیم نخواهند شد و از تلاش خود نخواهند کاست. آنها به یاری خداوند برای دستیابی به حقوق انسانی خود که حق ادامه تحصیل در دانشگاه ها در شرایط عادلانه و برابر تنها یکی از آنها است، بی تردید هواداران تبعیض و بی عدالتی را به حاشیه خواهند راند.
* استاد دانشگاه