بی‌بی‌سی: با گذشت پنج ماه از سال جاری خورشیدی، وزارت آموزش و پرورش و شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده اند که با حجم هنگفتی کسری بودجه برای امور جاری و عمرانی رو به رو شده اند.

کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش بیشتر از شش هزار میلیارد تومان ( معادل شش میلیارد و 600 میلیون دلار) برآورد شده و شرکت گاز ایران نیز با کمبود دستکم دو میلیارد دلار کسری بودجه عمرانی برای ساخت و تکمیل پروژه های عمرانی مواجه است.

زکریا یازرلو معاون حقوقی و مجلس وزارت آموزش و پرورش گفته است : “رایزنی های دولت و مجلس برای تامین کسری شش هزار میلیارد تومانی آموزش و پرورش آغاز شده است.”

این حجم کسری بودجه برای وزارت آموزش و پرورش که بودجه سال جاری اش حدود هشت هزار و سیصد میلیارد تومان (معادل 9 میلیارد دلار) بوده، کارشناسان را شگفت زده کرده است.

به خصوص که تنها پنج ماه از سال جدید گذشته و این احتمال وجود دارد که رقم کسری بودجه در ماه های باقی مانده افزایش یابد.

وزارت آموزش و پرورش بیشتر از 15 میلیون دانش آموز و بیشتر از یک میلیون معلم را تحت پوشش دارد.

در کنار آموزش و پرورش، پروژه های عمرانی نیز با کسری اعتبار مواجه شده و شرکت ملی گاز ایران با کسری دو میلیارد دلاری برای اجرای طرح های عمرانی خود در سال جاری روبه روست.

اصغر سهیلی پور مدیر برنامه ریزی شرکت ملی گاز ایران گفته است که پروژه های گاز با کسری اعتبار دو میلیارد دلاری مواجه هستند و به دلیل کمبود منابع مالی، ساخت و تکمیل پروژه های زیربنایی گاز کند پیش می رود.

به گفته آقای سهیلی پور، هم اکنون شرکت ملی گاز مبالغ زیادی به پیمانکاران و به خصوص کارخانجات لوله ساز بدهکار است به طوری که آنها لوله مورد نیاز را تحویل داده اند اما پولی به آنها پرداخت نشده است.

گزارش ها حکایت از آن دارد که پروژه های نفت و گاز با کمبود منابع مالی مواجهند و بخشی از پروژه های بزرگ نفت و گاز با کندی پیش می رود.

دلایل کسری بودجه

کسری بودجه وقتی پیش می آید که هزینه های (پرداخت های) دولت از درآمدهایش (دریافتی هایش) بیشتر شود.

برخی کارشناسان این سئوال را مطرح می کنند که چرا دولت در هنگام ارائه لایحه بودجه نیاز واقعی دستگاه های دولتی را در نظر نمی گیرد و ناچار در کمتر از پنج ماه مجبور می شود تا نمایندگان مجلس را متقاعد کند که از حساب ذخیره ارزی یا جابه جایی بودجه عمرانی، منابع مالی تازه ای در اختیار آموزش و پرورش قرار دهند.

به عقیده برخی کارشناسان اقتصادی، بخشی از مشکلات البته به ساختار ضعیف بودجه ریزی بر می گردد اما این همه مشکل نیست و در سال های اخیر همواره هزینه های دولت از بودجه مصوب بیشتر شده است. زیرا بخشی از درآمدهای پیش بینی شده مالیاتی و واگذاری شرکت های دولتی محقق نشده و به طور میانگین نیز سالانه حدود 20 درصد بودجه عمرانی محقق نمی شود.

پیش بینی ها حکایت از آن دارد که دولت در سال جاری دستکم با بیشتر از ده هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه شود.

نحوه تامین کسری بودجه

دولت برای غلبه بر کسری بودجه سالانه و جبران آن چند راه پيش رو دارد: صرفه جويی در هزينه ها، انتشار اوراق مشارکت، برداشت از حساب ذخيره ارزی و استقراض از بانک مرکزی که از نه سال پيش به دليل افزايش نقدينگی و تورم متوقف شده است.

در سال های گذشته همواره بخش یارانه ها و پرداخت حقوق کارکنان دولت با کسری مواجه بوده است.

به عقيده کارشناسان، امکان صرفه جويی در هزينه های جاری وجود ندارد چون بخش عمده ای از آن حقوق و مزايای کارکنان دولت است بنابر اين دولت ناگزير است همانند سال های گذشته از هزينه های عمرانی کسر کند.

انتشار اوراق مشارکت نیز به دلیل بالاترین بودن نرخ تورم از سود اوراق مشارکت و عدم استقبال مردم از خرید اوراق، چندان مورد توجه نیست.

در این شرایط آسانترین راه استفاده از حساب ذخیره ارزی است که به واسطه درآمدهای سرشار نفتی همواره پر بوده است. در چند سال اخیر دولت به حساب ذخیره ارزی که درآمدهای مازاد نفتی در آن نگهداری می شود به چشم تنها منبع تامین کننده کسری بودجه نگاه کرده است.

پیش از این، دولت یک لایحه متمم پنج میلیارد دلاری برای جبران خسارات خشکسالی و واردات کالاهای اساسی به مجلس فرستاد که به تصویب رسید.

این بودجه از محل حساب ذخیره ارزی تامین خواهد شد و پیش بینی می شودکه در ماه های آینده نیز منابع دیگری از این حساب برای تامین کسری بودجه بنزین، آموزش و پرورش و موارد دیگر اختصاص داده شود.

استفاده از منابع حساب ذخیره ارزی و تبدیل دلارهای نفتی به ریال مشکلات جدی به همراه دارد که مهمترین آن افزایش نرخ تورم است که هم اکنون اقتصاد ایران به شدت گرفتار آن است.

به عقيده کارشناسان، دولت تا زمانی که در سياست های مالی خود تجديد نظر نکند و نتواند در زمان تدوين بودجه به ارزيابی دقيقی از درآمدها و هزينه ها برسد، در سال های آينده نيز با مشکل کسری بودجه دست به گريبان خواهد بود.