کارگزاران: فقر یكی از مشكلات بزرگ در جوامع بشری است؛ مشكلی كه ظاهری اقتصادی دارد ولی به دنبال خود تبعات منفی اجتماعی را نیز به همراه می‌آورد و حتی می‌تواند امنیت كشور را نیز تحت تاثیر قرار دهد. اخیرا نیز سازمان بین‌المللی شفافیت در گزارشی اعلام كرد كه فقر و فساد اقتصادی رابطه مستقیم با یكدیگر دارند. طبق مطالعات انجام شده توسط این سازمان هر چه میزان فقر در كشوری بیشتر باشد، زمینه مساعدتری برای افزایش فساد اقتصادی در آن كشور وجود دارد و حتی می‌توان این رابطه را در جهت مخالف نیز بررسی كرد. به این معنا كه در كشورهایی كه فساد اقتصادی زیادی دارند زمینه برای افزایش فقر در این كشور فراهم می‌شود و شمار زیادی از مردم در مشكلات اقتصادی زندگی می‌كنند. هیوگت لیبلس رئیس سازمان بین‌المللی شفافیت در مورد این گزارش می‌گوید: «فقر و فساد اقتصادی رابطه مستقیم و تنگاتنگی با یكدیگر دارند. هر چه سطح فقر در كشوری بیشتر باشد میزان فساد اقتصادی در آن كشور بیشتر است. در چنین كشورهایی شاخص فساد تا اندازه زیادی تفاوت بین مرگ و زندگی را نشان می‌دهد زیرا مردم فقیر این كشورها حتی توان تامین هزینه لازم برای پرداخت هزینه‌های بیمارستان با خرید و استفاده از آب سالم را ندارند.» وی ادامه داد: «مطالعات سال‌های اخیر نشان داده است روند افزایش فساد در كشورهای مختلف جهان در سال‌های مختلف ادامه داشته و نكته با اهمیت این است كه در كشورهای فقیر این سیر فزاینده با شدت بیشتری انجام شد. هر چه میزان فساد اقتصادی در كشوری بیشتری باشد افراد ساكن در آن كشور با مشكلات بیشتری دست و پنجه نرم می‌كنند و فضای اقتصادی به‌گونه‌ای است كه فاصله مردن با بیماری‌های مهلك یا حتی مرگ بسیار كم می‌شود. «مخرب‌ترین آثار فقر زمانی آشكار می‌شود كه كودكان را گریبانگیر خود كند. مطالعات سازمان یونیسف نشان می‌دهد از مجموع كودكانی كه در كره زمین زندگی می‌كنند 27 تا 28 درصد به مشكل نارس بودن یا كمبود وزن دچار هستند كه اغلب این افراد در كشورهای جنوب قاره آسیا و جنوب صحرای آفریقا سكونت دارند. نكته با اهمیت این است كه ادامه این روند و عدم انجام كارهای مناسب برای ممانعت از بیشتر شدن این مشكل سبب می‌شود تا برنامه‌های سازمان‌ملل در مورد كاهش شمار فقرا به نتیجه مطلوب نرسد. این سازمان در نظر داشت تا با استفاده از برنامه‌ای شمار فقرای جهان را كاهش دهد ولی پیش‌بینی می‌شود با ادامه این طرح در چند ماه آینده شمار كودكانی كه با مشكل فقر دست و پنجه نرم می‌كنند به بیشتر از 30 میلیون نفر برسد. به گزارش یونیسف روزانه بین 26 هزار و 500 تا 30 هزار نفر از كودكان كره زمین در اثر فقر جان خود را از دست می‌دهند. یكی دیگر از عواملی كه می‌تواند نشانی از فقر جهانی باشد عدم دسترسی افراد به آب سالم یا برق یا سرپناه است. طبق گزارش‌های آخر تا آغاز سال 2007 میلادی 1/1 میلیارد نفر از ساكنان كره زمین به آب سالم و تصفیه شده دسترسی نداشتند و 6/2 میلیارد نفر حتی امكانات اولیه برای برخورداری از آب سالم را هم در اختیار نداشتند. این گروه باید از آب‌های روان در كوچه‌ها و غیره استفاده می‌كردند در حالی‌كه 1/1میلیارد نفری كه ذكر شد در ظاهر آب تصفیه‌شده مصرف می‌كردند ولی كیفیت تصفیه بسیار پایین بود و بسیاری از بیماری‌ها را منتقل می‌كرد. از طرف دیگر دو نفر از سه نفری كه به آب سالم دسترسی نداشتند با درآمدی كمتر از دو دلار در هر روز زندگی می‌كردند و یك نفر از سه نفری كه با مشكل آب روبه‌رو بودند، زیر خط فقر مطلق قرار داشتند. به تعبیر بهتر در سال مورد بررسی 660 میلیون نفر با درآمدی كمتر از دو دلار در روز و 385 میلیون نفر با درآمدی كمتر از یك دلار گذران زندگی می‌كردند. مطالعات نشان می‌دهد بیشتر از 85 درصد از20 درصد ثروتمندترین مردم جهان به آب تصفیه شده و لوله‌كشی دسترسی داشتند در حالی‌كه تنها 25 درصد از20درصد فقرا از این خدمت اجتماعی برخوردار بودند. در اثر استفاده از آب ناسالم سالانه 8/1 میلیون كودك در سراسر دنیا جان خود را به دلیل بیماری وبا از دست می‌دهند و 443 میلیون كودك به دلیل بیماری‌های مرتبط با استفاده از آب ناسالم نمی‌توانند برای چند روز در كلاس درس حضور یابند. شایان ذكر است تقریبا نیمی از مردم كشورهای در حال توسعه از مشكلات ناشی از استفاده آب ناسالم یا آب‌هایی كه به صورت غیر استاندارد تصفیه شده است دچار مشكل می‌شوند. یكی دیگر از عوامل سازنده فقر در جهان، بیكاری است. این مشكل هم‌اكنون در تمامی نقاط دنیا افزایش یافته ولی در سال گذشته میلادی كشورهای نایورا، لیبریا، زیمبابوه و تركمنستان ركورددار بیكاری در دنیا بودند. نرخ بیكاری در این كشورها بین 80 تا 90 درصد جمعیت فعال بالاتر از 20 سال بود. طبق این گزارش، نرخ بیكاری در ایران برابر با 15 درصد است و ایران جایگاه 47 را در جهان به خود اختصاص داده است. ایران در میان 181 كشور جهان و در طبقه‌بندی به ترتیب كاهش نرخ بیكاری رتبه 47 را به خود اختصاص داده است. نرخ بیكاری در كشورهای بحرین و عمان نیز مشابه ایران است و این كشورها هم جایگاه 47 را دارند. كمترین نرخ بیكاری در جهان به كشور آذربایجان اختصاص دارد. این كشور در سال گذشته با نرخ بیكاری 2/1 درصد ركورددار دنیا بود و توانست جایگاه خوبی را به خود اختصاص دهد. در سال گذشته میلادی كشور كویت در میان تمامی كشورهای خاورمیانه كمترین نرخ بیكاری را داشت. نرخ بیكاری در این كشور در سال 2007 میلادی براب
ر با 20/2 درصد بود و كشور امارات كه دومین جایگاه را در منطقه داشت با بیكاری 40/2 درصدی مواجه بود. در سال گذشته نرخ بیكاری در قطر20/3 درصد، در الجزایر 7/15 درصد، در عراق 25 درصد، در لیبی 30 درصد، در یمن 35 درصد و در آمریكا 8/4 درصد بوده است.
شایان ذكر است در ژانویه سال 2008 میلادی نرخ تورم اعلام شده برای ایران برابر با 8/15 درصد بود. در سال گذشته ایران در میان 181 كشور جهان رتبه هفتم دنیا را داشت. بالاترین تورم در جهان در سال گذشته برای كشور زیمبابوه بود و بعد از آن عراق رتبه دوم را داشت. كمترین تورم در دنیا در سال گذشته میلادی به كشور ژاپن اختصاص داشت. در این سال تورم در ژاپن كمتر از یك درصد بود.
گزارش سازمان بین‌المللی شفافیت
سازمان بین‌المللی شفافیت برای تعیین شاخص فساد اقتصادی، فاكتورهای مختلف اقتصادی و اجتماعی را مورد ارزیابی قرار داده و برآیند این شاخص‌ها موجب ایجاد شاخص فساد شده است. شاخص فساد ارائه شده توسط سازمان بین‌المللی شفافیت عددی بین یك تا 10 است. كشورهایی كه شاخص كمتری دارند، سطح فساد اقتصادی در آنها بیشتر است و كشورهایی كه میزان شاخص آنها به عدد 10 نزدیك‌تر است، كمترین میزان فساد اقتصادی را دارند. مطالعه نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی میزان شاخص فساد در كشورهای اروپایی كاهش یافته است. به این معنا كه وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی كشورهای اروپایی به دنبال مشكلات اقتصادی آمریكا سبب شد تا میزان فساد اقتصادی در این كشورها افزایش یابد. طبق گزارش ارائه شده توسط این سازمان شاخص فساد اقتصادی در ایران معادل 3/2 است و این كشور در میان 180 كشور مورد بررسی رتبه 141 را به خود اختصاص داده است. طبق این گزارش، شاخص فساد اقتصادی در كشورهای یمن، كامرون، ایران و فیلیپین با یكدیگر مساوی است و تمامی این كشورها در جایگاه 141 جدول جای گرفته‌اند. شاخص فساد اقتصادی در كشورهای قزاقستان و تیمو لسته برابر با 2/2 است و این كشورها بعد از ایران قرار گرفته‌اند. جایگاه كشور سوریه در جدول بعد از تیمور لسته است و شاخص فساد اقتصادی در این كشور برابربا 1/2 اعلام شده است. همانطور كه پیش‌تر گفته شد كمتر شدن شاخص و نزدیك‌تر شدن به عدد یك نشان‌دهنده بیشتر شدن میزان فساد در كشور است. شاخص فساد در كشور سومالی كه آخرین كشور فهرست است معادل یك برآورد شده است. شاخص فساد در كشورهای میانمار و عراق برابر با3/1 است و این دو كشور جایگاه قبلی سومالی را دارند. شاخص فساد در هائیتی 4/1، در افغانستان 5/1 و در سودان، چاد و گینه برابر با 6/1 است. شاخص فساد در كشورهای گینه اكوریتال و جمهوری دموكراتیك كنگو كه هر دو جایگاه 171 جدول را به خود اختصاص داده‌اند برابر با 7/1 است. شاخص فساد اقتصادی در كشورهای دانمارك، سوئد و نیوزیلند كه هر سه رتبه اول را در جدول به خود اختصاص داده‌اند برابر با 3/9 برآورد شده است. در جدول شماره یك جایگاه برخی از كشورها از نظر فساد اقتصادی و شاخص فساد آنها را می بینید:
گزارش صندوق بین‌المللی پول
صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود آماری در مورد درصد افراد زیر خط فقر ارائه داده است. در مرحله اول برای تعیین این آمار تعریفی برای فقر مطلق در نظر گرفته شده است كه با تعاریف قبلی یعنی كسب یك دلار در هر روز متفاوت است. تاكنون شنیده‌اید خط فقر معادل كسب درآمد كمتر از یك دلار(كمتر از یك هزار تومان) در هر روز است اما با توجه به شرایط كنونی اقتصاد جهانی این تعریف نادرستی است زیرا با كسب این درآمد حتی نیمی از نیازهای حیاتی یك فرد نیز تامین نمی‌شود و در فاصله زمانی كوتاهی فرد در آستانه مرگ قرار می‌گیرد. نادرست است. ضمن اینكه معیار خط فقر در كشورهای مختلف با یكدیگر فرق دارد. بر طبق مطالعات انجام شده خط فقر حداقل درآمدی است كه با داشتن آن نیازهای اولیه زندگی تامین می‌شود. با توجه به این تعریف حداقل درآمدی كه برای تامین نیازهای اولیه در كشورهای مختلف مورد نیاز است با یكدیگر تفاوت دارد و شرایط حاكم بر اقتصاد آن كشور می‌تواند تعیین‌كننده حداقل درآمد لازم برای ادامه بقا باشد. برای محاسبه خط فقر از روش زیر استفاده می‌كنیم: در مرحله اول هزینه‌ای كه هر فرد برای تامین نیازهای اولیه زندگی خود از جمله خوراك و پوشاك و مسكن نیاز دارد را محاسبه می‌كنیم. این مبلغ را به روزهای یك ماه یعنی عدد30 تقسیم كنیم حداقل درآمد مورد نیاز برای زندگی محاسبه می‌شود و این مبلغ به عنوان خط فقر معرفی می‌شود. بدون شك این مبلغ تعیین شده برای خط فقر به نرخ تورم در كشور مورد بررسی ارتباط زیادی دارد. هر چه تورم در كشوری بیشتر باشد، مبلغ لازم برای تامین حداقل نیازها بیشتر است و خط فقر عدد بزرگ‌تری خواهد داشت. افرادی كه درآمدشان كمتر از این مبلغ باشد در فقر مطلق زندگی می‌كنند و با انواع بیماری‌ها و مشكلات اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌كنند. به گزارش صندوق بین‌المللی پول بیشترین شمار فقرای جهان در قاره آفریقا ساكن هستند و قاره آسیا در رده بعدی قرار دارد. اگرچه به دلیل وجود نظام دقیق ارزیابی و شمارش فقرا به آمارهای ارائه شده توسط كشورهای توسعه یافته و صنعتی بیشتر از كشورهای در حال توسعه یا فقیر می‌توان اطمینان داشت. در برخی از كشورهای فقیر یا در حال توسعه به این دلیل كه نظام دقیقی برای تعیین شمار فقرا وجود ندارد نرخ فقر پایین‌تر از میزان واقعی اعلام می‌شود. بر طبق گزارش ارائه شده توسط صندوق بین‌المللی پول در سال جاری میلادی بیشتر سن شمار فقرا در كشورهای زامبیا و زیمبابوه وجود داشته است. در این دو كشور بیشتر از 80 درصد از مردم زیر خط فقر مطلق زندگی می‌كنند. در كشور افغانستان بیشتر از 53 درصد از مردم، در كشور عراق، در كشور ایران 40 درصد از مردم، در مالزی 8 درصد مردم و در فرانسه 5/6 درصد از مردم زیر خط فقر زندگی می‌كنند. شایان ذكر است در این آمارگیری تنها 80 كشور از مجموع 180 كشور جهان مورد ارزیابی قرار گرفتند و كشورهایی كه آمارهای خود را به این سازمان اعلام نكرده‌اند كشورهایی هستند كه یا به دلیل بی‌ثباتی سیاسی یا به دلیل مشكلات داخلی آمارهای دقیق نداشتند. یكی از این كشورها عراق است كه در جدول ارائه شده توسط صندوق بین‌المللی پول آمار آن ارائه نشده است. كشور سومالی هم در این دسته جای گرفته است. كشورهایی كه كمترین شمار فقرا را در خود جای داده‌اند عبارتند از: بلژیك، بلغارستان و تایوان. نرخ فقر در تایوان معادل 9/0 درصد است و این كشور ركورددار جهان است. كشورهایی از قبیل نروژ، سوئیس و سوئد كه در جهان از نظر میزان رفاه و یكپارچگی اقتصادی معروف هستند، هر یك كمتر از 10 درصد فقیر را در خود جای داده‌اند. در جدول شماره دو، درصد فقر در برخی از كشورهای جهان را می‌بینید: