اعتماد: در نشست فقر، نابرابري و کودکان عنوان شد
گروه اجتماعي، الناز محمدي؛ «فقر، نابرابري و کودکان» از جمله مسائلي بود که امسال در روز جهاني کودک و در کنار ديگر مسائلي چون کودک آزاري، تبعيض هاي حقوقي و کودکان کار، به آنها پرداخته شد. غروب چهارشنبه يي که گذشت، مراسمي با همين عنوان در حسينيه ارشاد برگزار شد که پژوهشگران اجتماعي و فعالان حقوق کودک در آن مشارکت داشتند. اين مراسم که از سوي انجمن حمايت از حقوق کودکان ترتيب داده شده بود، در حالي برگزار شد که در آستانه روز کودک، آمارهاي مختلفي مبني بر افزايش کودک آزاري و تعداد کودکان کار در ايران نسبت به سال هاي گذشته منتشر شد، به طوري که طبق آمارهاي منتشر شده از سوي مرکز آمار ايران، در سال 85، از مجموع 13 ميليون و 253 هزار کودک رده سني 10 تا 18 سال، سه ميليون و 600 هزار کودک، خارج از چرخه تحصيل و يک ميليون و 700 هزار کودک به صورت مستقيم درگير کار بوده اند و از اين تعداد يک ميليون و 670 هزار در گروه کودکان کار کشور بودند که 19/3 درصد آنها پسر (يک ميليون و 300 هزار نفر) و 5/8 درصد (370 هزار نفر) را دختران 10 تا 18 سال تشکيل داده اند. در کنار اين اعداد بايد آمار جهاني يونيسف را نيز مورد توجه قرار داد که طبق آن حدود 250 تا 260 ميليون کودک کار در سراسر جهان وجود دارد. هرچند آمارهايي که هر از چند گاه از سوي سازمان ها و انجمن هاي مربوط به کودکان در مورد به کار گماشتن آنان در خيابان ها وآزار و اذيت ارائه مي شود، به روز نيست و گاهي اوقات يافتن آمار دقيق چنين مسائلي به دليل وجود کار در منزل و کارگاه هاي مخفي زيرزميني در ايران مشکل به نظر مي رسد، ولي بيشتر فعالان حقوق کودکان بر اين مساله توافق دارند که در حال حاضر حدود يک ميليون و 800 هزار کودک کار در کشور وجود دارد که بايد هرچه سريع تر نسبت به کاهش اين رقم و رساندن کودکان به حق و حقوق شان اقدامات لازم انجام گيرد. اين در حالي است که با توجه به اينکه در پيمان نامه حقوق کودکان، به کارگيري کودکان در مشاغل سخت و همچنين استثمار آنان ممنوع است، اين پيمان نامه همه سازمان ها و ارگان هاي دولتي و غيردولتي را ملزم به رعايت حقوق کودکان، به ويژه کودکان آسيب ديده مانند کودکان کار و خيابان کرده است. اما تقريباً در تمامي جوامع حقوق کودکان که نبايد به چرخه کار و بهره کشي وارد شوند، ناديده گرفته مي شود. فقر کودکان و اثراتي که نابرابري اجتماعي بر اين مساله مي گذارد از جمله مسائلي است که اين روزها کارشناسان مختلف با انجام پژوهش هاي گوناگون به آن مي پردازند.

«فرشيد يزداني» مديرعامل انجمن حمايت از حقوق کودکان در نشست فقر، نابرابري و کودکان در روز جهاني کودک، با بيان اينکه هدف اين نشست تبيين جنبه هاي مختلف فقر کودکان و تاثير آن در زندگي حال و آينده کودکان و جامعه است، گفت؛ «افزايش تعداد کودکان کار در سال هاي گذشته و به وجود آمدن پديده يي به نام کودک فقر، از مسائلي است که توجه و رسيدگي به آن از الزامات است و بايد توجه کنيم که وجود يک ميليون و 800 هزار کودک کار در کشور، يک پديده تاسف آ ور است.» در ادامه اين نشست، «فاطمه قاسم زاده» روانشناس و عضو کميته هماهنگي شبکه ياري کودکان، به بيان شباهت هاي فقر و نابرابري پرداخت؛ «در برخي موارد ريشه نابرابري را در فقر مي دانند، اما بايد گفت ويژگي هايي که فقر و نابرابري دارد تاثيرهاي زيانباري بر کودکان و جامعه مي گذارد و وظيفه ما مبارزه با فقر و از بين بردن ساختارهايي است که فقر را توليد و بازتوليد مي کنند.» قاسم زاده در ادامه گفت؛ «طبق تحقيقي که سازمان بهداشت جهاني انجام داده است، فقر و بي عدالتي تاثيرهاي زيانباري بر سلامت افراد مي گذارد و باعث مرگ زودرس افراد مي شود، به طوري که براساس آمار، احتمال مرگ زنان بارداري که در شرايط فقر وجود ندارند، يک در 17 هزار و 400 نفر است. در حالي که اين آمار در مورد زنان بارداري که فقير هستند يک در هشت نفر است. آمارها نشان مي دهد بين فقر و بي عدالتي با زنده بودن افراد و نه حتي سلامتي آنان رابطه مستقيمي وجود دارد.»

اين روانشناس رشد در ادامه به ارائه نتايج تحقيق هاي مختلفي که در حوزه کودکان کار در تهران صورت گرفته است، پرداخت؛ «در مورد وضعيت کودکان کار در تهران بايد گفت اين کودکان بار فقري بزرگ را بر دوش مي کشند و نتايج يک تحقيق در اين مورد نشان مي دهد اين افراد در تمامي زمينه ها از جمله رشد شناختي و رشد اجتماعي داراي مشکلات فراوانند و بايد به اين موارد بدرفتاري، پرخاشگري و محروميت از آموزش درست را نيز افزود.» دکتر «جباري» مدرس دانشگاه و عضو هيات علمي انجمن حمايت از کودکان در ادامه با بيان اينکه نگاه به فقر کودکان و بزرگسالان نبايد به صورت يکسان باشد، گفت؛ «کودکان داراي شرايط جسمي و روحي متفاوتي هستند و فردي که نيازمند به ديگران است و براي بقاي خود نمي تواند از خود دفاع کند، شرايطش با بزرگسالان متفاوت است، بعضي آسيب هايي که به کودکان وارد مي شود جبران ناپذير است و شرايط فقيرانه يي که کودک در آن بزرگ مي شود، پيامدهاي شديدي را بر او تحميل مي کند.»

جباري ادامه داد؛ «کودکان فقير، کودکاني هستند مملو از محروميت هاي اجتماعي که از آنها رنج مي برند و اين محروميت ها زيان هاي بسياري را به آنها و حقوق شان وارد مي کند که محروميت غذايي، امکانات بهداشتي، نداشتن سرپناه، آموزش و اطلاعات از جمله آنهاست.»

وي در ادامه، کودکاني که در شرايط بد بهداشتي، آموزشي و اطلاعاتي گرفتار هستند را کودکان فقير دانست؛ «ما نيازمند نگاه جامعه به مساله فقر کودکان هستيم و نابرابري و فقر را مبناي سياستگذاري ها قرار مي دهيم تا فقر توليد نکنيم بلکه از به وجود آمدن آن جلوگيري کنيم و اين وظيفه دولت ها و البته سازمان هاي غيردولتي است که هرچه بيشتر زمينه هاي ريشه کن کردن فقر و نابرابري کودکان را از بين ببرند.» ميزگردي با رويکرد حقوقي فقر کودکان، از ديگر مراسمي بود که در اين نشست و با حضور «سعيد مدني» پژوهشگر مسائل اجتماعي و دکتر «قراچورلو» وکيل و دکتر «دادخواه» حقوقدان برگزارشد. مدني در اين ميزگرد گفت؛ «رفاه افراد جامعه شامل کار، مراقبت هاي پزشکي، مسکن و خدمات اجتماعي است. در اصل سوم قانون اساسي هم به صراحت تاکيد شده براي رسيدن به جامعه ايده آل بايد ستادي تشکيل شده و هرگونه فقري را از بين ببرد و اين تعهدي است که حدود 30 سال پيش در مسير کار نظام قرار گرفته است. اما گزارش هايي که در سال هاي اخير منتشر شده، نشان مي دهد سمت و سويي که در اين سال ها طي شده با آنچه که در قانون اساسي آمده، هماهنگي نداشته است، بلکه بنا بر آمار، تعداد افراد زير خط فقر مطلق نيز افزايش پيدا کرده است، به طوري که بنا بر گزارش بانک مرکزي حدود 15 درصد از جمعيت جامعه زير خط فقر مطلق قرار دارند.» مدني با ابراز نگراني از وضعيت تورم در کشور افزود؛ «وضعيت نابرابري و فاصله طبقاتي در ايران تاسف آور است، به طوري که از يک سو جمعيتي وجود دارد که درآمد کافي براي برطرف کردن نيازهاي اساسي خود ندارد و از سوي ديگر جمعيتي وجود دارد که کاملاً در وضعيت ايده آلي به سر مي برند.» وي ادامه داد؛ «بنا بر تحقيقي که به تازگي انجام شده است، 10 درصد جمعيت ثروتمند جامعه،بارها بيشتر از بقيه جامعه هزينه مي کنند و وضعيت کودکان خانواده هاي فقير تاسف آور است، به طوري که اين کودکان در حوزه هاي آموزش، تغذيه و بهداشت، وضعيت بسيار بدي دارند.»

دکتر رزا قراچورلو در ادامه با بيان اينکه بين فقر و خشونت در کودکان رابطه مستقيمي وجود دارد، گفت؛ «فقر عامل بسياري از ناهنجاري ها مانند تجاوز است، هنگامي که کودک حق شکايت از فردي که به او تجاوز کرده را ندارد و تنها ولي يا قيم او مي تواند اعتراض کند، چطور مي توانيم توقع داشته باشيم مشکلات ديگري براي او به وجود نيايد، چرا که در برخي از شرايط هم، ولي يا قيم کودکان هستند که به آنها تجاوز مي کنند.» قراچورلو تاکيد کرد؛ «اگرچه طبق قانون کار مصوب سال 69 و در مواد 79 تا 86 بر ممنوعيت به کارگماشتن کودکان زير 15 سال تاکيد شده است ولي ما همچنان شاهد کار کردن کودکان در خيابان ها و کارگاه هاي زيرزميني هستيم که اين مساله گاه تقصير کارفرما است و گاه خود کودکان به خاطر امرار معاش مجبور به انجام دادن کارهاي سخت و زيانبار هستند.»

دادخواه وکيل دادگستري در ادامه اين ميزگرد گفت؛ «به استناد ماده 27 کنوانسيون وين، هيچ دولتي نمي تواند به تعهدات بين المللي و به استناد قوانين داخلي خود عمل نکند. در حالي که ما شاهديم ايران با پذيرش کنوانسيون حقوق کودک نتوانسته چندان در عمل، عدالت را در مورد کودکان رعايت کند. به طور مثال ما 50 سال پيش دادگاه ويژه اطفال داشته ايم ولي امروز جاي اين دادگاه در نظام قضايي ما بسيار خالي است، به طوري که يک کودک دختر 5/8 ساله همانند يک زن 50ساله در دادگاه ها محاکمه مي شود چون مبناي اين حکم را سن بلوغ شرعي مي داند، به طوري که در پيمان نامه حقوق کودک، اين سن صراحتاً 15 سال اعلام شده است.» دادخواه در ادامه تاکيد کرد؛ «جامعه يي مي تواند مهربان باشد که دچار فقر و شکاف فاحش طبقاتي نباشد، تکليف حکومتگران ايجاد امنيت است و تا زماني که امنيت وجود نداشته باشد فرهنگ امکان رشد و تعالي نخواهد داشت.»