دویچه‌وله: بازار ارز در ایران همچنان آشفته است. معاون وزیر اقتصاد گفته است که نرخ دلار درآينده به ۱۰۳۰ تومان می رسد. اما کارشناسان معتقدند کاهش قیمت موقتی است و دلار بار دیگر گران خواهد شد.

اصغر ابوالحسنی، معاون وزير اقتصاد جمهوری اسلامی گفته است که عرضه ارز مقطعی نيست و به‌صورت نامحدود تداوم خواهد داشت. او وعده داده که نرخ هر دلار در هفته آينده تا ۱۰۳۰ تومان هم کاهش يابد. به گفته معاون وزارت اقتصاد، علت افزايش بهای دلار در هفته گذشته تقاضای كاذب بود. «با این حال ذخاير ارزی كشور بسيار مناسب است و هيچ نگرانی در اين زمينه وجود ندارد، زيرا ذخاير ارزی در 30 سال پس از انقلاب بهترين وضعيت را پيدا كرده است.»

ولی از عادی شدن بازار ارز خبری نیست. هجوم برای خرید ارز ادامه دارد. کارشناسان می‌گویند کاهش نرخ ارز موقتی است و اگر ادامه پیدا کند، حتی زیانبار خواهد بود!

به گفته مدیر یک شرکت تولیدی، مردم برای گرفتن بسته‌های ۱۰۰۰ دلاری صف بسته‌اند و صنایع مجبورند ارز را یا از منابع ارزی شخصی در دوبی و کشورهای دیگر و یا از شرکت‌هایی که ارز دارند با قیمت نزدیک به ۱۱۵۰ تومان بخرند:

« قیمت ارز یکسان نیست. الان مردم می‌روند این ۱۰۰۰ دلارها را به قیمت مثلاً ۱۰۵۰ یا ۱۰۶۰ تومان می‌خرند ، بعد یک شرکت که می‌خواهد ۵۰۰ هزار دلار حواله کند، باید حواله را با قیمت ۱۱۵۰ تومان بزند. این اختلاف به مردم این پیام را می‌دهد که قیمت واقعی این نیست که الان بانک مرکزی اعلام می‌کند.»

مسئولان دولتی صرافان را تهدید می‌کنند و می‌گویند با کسانی که عرضه ارز را محدود کنند برخورد خواهند کرد.

جو بی‌اعتمادی و ترس

کارشناسان معقتدند یکی از عوامل مهم افزایش بهای ارز در روزهای گذشته، علاوه بر تحریم‌ها و دشواری‌هایی که در ارتباطات ارزی با دوبی پیش آمده، احساس ناامنی مردم است که به «ارسال ارز به صورت چمدانی یا از طریق صرافی‌ها» دامن زده است.

فریدون خاوند، استاد اقتصاد در پاریس می‌گوید: « اعلام‌های مکرر در مورد اجرای قانون هدف‌مند کردن یارانه‌ها در آینده‌ی بسیار نزدیک و ترس از یک جهش تورمی شدید هم به مسأله‌ی افزایش بهای ارز دامن زده است. در مجموع چنان جوی از بی‌اعتمادی در کشور به‌وجود آمده، که نه فقط بازرگانان و صاحبان صنایع که به ارز احتیاج دارند و به دنبال ارز هستند، بلکه همه‌ی آن‌هایی که نقدینگی در اختیار دارند، برای این که ارزش این نقدینگی را حفظ کنند، به دلار و یورو و سایر ارزها و همین طور طلا پناه می‌آورند.

اقدام التیامی بانک مرکزی

با اقدام بانک مرکزی برای عرضه ارز، قیمت‌ها نسبت به هفته گذشته کاهش پیدا کرد. اما ذخایر ارزی بانک مرکزی تا کی می‌تواند قیمت ارز را پایین نگهدارد؟

مدیر شرکت تولیدی امید زیادی به ادامه این وضع ندارد:

« به نظر نمی‌رسد که این ارز نقدی اصلاً چیزی باشد که بخواهد جوابگوی بخش صنعت یا تجارت باشد. این ارز صرفا التیامی است برای مردم عادی، که می‌خواهند همین هزار یا دو هزار دلار را بخرند. بنابراین، تجار و تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی به‌هیچ‌وجه به این که مشکلات انتقالات ارز حل شده باشد، اعتماد پیدا نکرده‌اند و احتمال تکرارهمان شوکی که در ۷ تا ۱۰ روز پیش اتفاق افتاد و قیمت دلار را به ۱۴۰۰ تومان در بازار سیاه رساند، خیلی زیاد است.»

درآمد ارزی دولت ماهانه حدود ۷ـ ۶ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و بر پایه‌ی ارزیابی‌های بین‌المللی، ارزش ذخایر ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی در حال حاضر حدود ۹۰ میلیارد دلار است. به عقیده کارشناسان این مقدار ذخایر ارزی برای کشوری که در حالت عادی به‌‌سر برد کافی است، ولی ذخایر بانک مرکزی در مقایسه با حجم واردات که چیزی است بین ۸۰ تا ۹۰ میلیارد دلار، زیاد نیست.

ذخایر بانک مرکزی هزینه تثبیت دلار

آیا بانک مرکزی حاضر خواهد شد ذخایر خود را برای جواب گفتن به نیازهای بازار ارزهزینه کند، فقط به‌خاطر این که نرخ دلار را تثبیت کند؟

فریدون خاوند در پاسخ این پرسش می‌گوید: «من شخصاً بعید می‌دانم که مسئولان بانک مرکزی حاضر باشند طی مدت زیادی ارز موجود در ذخایرشان را برای این کار هزینه کنند. چون اگر متقاضیان ارز در ایران احساس کنند که بانک مرکزی ادعای بیهوده کرده و در وعده‌ی خودش در مورد تزریق نامحدود دلار ممکن است که کوتاه بیاید، آن وقت هجوم به صرافی‌ها، بانک‌ها و دلال‌های ارز بسیار شدید خواهد شد.»

مدیر شرکت تولیدی می‌گوید این امکان که دلار بازهم به ۱۴۰۰ یا ۱۵۰۰ تومان برسد به راحتی وجود دارد:
«اگر دلارهای نفتی که بانک مرکزی خارج از ایران دارد به کمک این پروسه نیاید، و منابع شخصی خارج از ایران نهایتاً فروکش کند، یا قیمت‌هایش شروع کند به بالارفتن، قطعاً قیمت حواله‌های ارزی، حالا یا کم کم یا ناگهانی، افزایش زیادی خواهد یافت.»

زیان‌های ریال گران و ارز ارزان

کارشناسان می‌گویند حفظ مصنوعی نرخ ارز در سطحی پایین، ضربه‌ی جبران‌ناپذیری بر صادارات ایران وارد می‌کند و این را مسئولان بانک مرکزی هم می‌دانند. آن ها این را هم می‌دانند که اعمال فشارهای زیاد در راستای حفظ مصنوعی ارزش ارز واقعاً به جایی نمی‌رسد. فریدون خاوند به «جنگ ارزی» اشاره می‌کند:

«در همه‌جا تلاش می‌شود براین که نرخ پول‌ ملی خود را پایین‌نگه دارند و مهم‌تر از همه ما چین را می‌بینیم که به‌انواع وسائل می‌کوشد که قیمت «یوآن» ارزان بماند. در ایران برعکس، قیمت ریال را بالا برده‌اند و به صورت مصنوعی بالا نگه داشته‌اند. ما از حدود دهسال پیش نرخ تورم‌مان به چیزی حدود ۲۰۰ درصد در ایران می‌رسد. در حالی که قیمت ارز خیلی خیلی محدود افزایش پیدا کرده است.»

خاوند اضافه می‌کند:« بانک مرکزی با تکیه بر دلارهای نفتی، قیمت ارز را به صورت مصنوعی ارزان نگه داشته است. حاصل این ابتکار بانک مرکزی این است که واردات کشور ارزان و صادراتش گران تمام می‌شود. بنابراین، در واقع بانک مرکزی ایران با حفظ مصنوعی نرخ ارز به واردات یارانه می‌دهد. واردات ما یارانه دریافت می‌کند و ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که این کار را انجام می‌دهد و در عوض صادرکنندگان زیان می‌بینند. بنابراین صادرکنندگان ایران و شمار زیادی از دانشگاهیان و صاحب‌نظران اقتصادی ایران از دولت می‌خواهند که دست از پشتیبانی مصنوعی از نرخ ارز بردارد و اجازه دهد که نرخ ارز از بهای بازار و از نوسانات بازار پیروی کند. این راهی است برای سالم‌سازی اقتصاد ایران، اگر فرصت سالم‌سازی باقی مانده باشد.»

دغدغه ثبات

مدیر شرکت تولیدی می‌گوید: «الان رفتن سراغ این بحث اشتباه است. چون دغدغه الان نرخ دلار نیست، دغدغه به نظر من صدتومان بالاتر یا پایین‌تر دلار نیست. چه دلار برگردد به ۹۹۰ تومان چه برود روی ۱۲۰۰ یا ۱۳۰۰ تومان، احساس امنیت روانی نسبت به وضعیت ارز در داخل کشور وجود ندارد. مهم‌تر از آن، صنایع هنوز خیال‌شان نسبت به تأمین مواد اولیه‌شان از طریق واردات راحت نیست. خیلی‌ها الان دارند از حواله‌های شخصی با قیمت بالاتر استفاده می‌کنند. بحث بیش‌تر الان دغدغه‌ی ثبات است، نه این که نرخ ارز حالا برود پایین یا بالا بیاید. از نظر من الان مسئله صف‌هایی که جلوی صرافی‌ها هست و وضعیت ناامنی که برای ارز داخل کشور ایجاد شده است، باید حل شود.»

این مدیر شرکت در پاسخ به این سوال که چشم‌انداز چند ماه آینده را چگونه می‌بیند، می‌گوید:«این سخت‌ترین سوال است.
من فکر نمی‌کنم کسی بتواند جواب دهد که روز شنبه چه اتفاقی در ایران می‌افتد، ماه‌های آینده پیش‌کش.»

گزارشگر: نیلوفرخسروی
تحریریه: جواد طالعی