دویچه‌وله: گفته می‌شود فروش جنگنده‌های اف۳۵ به اسرائیل پاسخ به نگرانی‌های این کشور درباره قرارداد فروش ۶۰ میلیارد دلار سلاح به عربستان است. ولی این اقدام موازنه را در کل منطقه تغییر می‌دهد. این تغییر چه تاثیری بر ایران دارد؟

آمریکا ۲۰ فروند جنگنده ضد رادار اف۳۵ به اسرائيل فروخته است. تحویل این جنگنده‌ها از سال ۲۰۱۵ آغاز می‌شود. اسرائیل مدت‌ها به دنبال گرفتن این جنگنده‌ها از آمریکا بود ولی قرارداد فروش این تجهیزات شب گذشته به امضا رسید.

به نظر کارشناسان فروش ۶۰ میلیارد دلار تجهیزات نظامی از سوی آمریکا به عربستان سعودی که شامل جنگنده‌های‌ اف ۱۵و نوسازی جنگنده‌های اف ۱۵ کنونی عربستان می‌شود، توازن قوای نظامی منطقه را تغییر می‌دهد. این تغییر توازن در چارچوب سیاست‌های آمریکا در منطقه و درجه نخست به زیان ایران ارزیابی می‌شود. سیاستی که هدف آن تقویت توان نظامی اعراب و در راس آن عربستان در برابر ایران است. اما از سوی دیگر گفته می‌شود اسرائیل نیز نگران تجهیز بیش از حد عربستان سعودی است. تحلیل‌گران می‌گویند تحویل جنگنده‌‌های استراتژیک اف۳۵ به اسرائیل اقدامی برای رفع نگرانی‌های تل‌آویو از قرارداد نظامی جدید آمریکا با ریاض است.

برتری اسرائيل در برابر ایران

آمریکا با تحویل جنگنده‌های اف ۳۵ به اسرائيل و قرارداد هنگفت فروش سلاح به عربستان سعودی چتر حمایتی خود را برای متحدانش در خاورمیانه گسترش می‌دهد. ایران به شدت منزوی است و کارشناسان می‌گویند در صورت یک خطر جدی علیه ایران، حتی متحدینی نظیر سوریه هم خود را کنار خواهند کشید. خودداری روسیه از فروش موشک‌های زمین به هوای اس۳۰۰ نیز برای ایران از نظر نظامی ضربه سختی است و به لحاظ سیاسی ضربه‌‌‌‌‌ای سخت‌تر.

کارشناسان می‌گویند سروصدای ایران درباره توان نظامی‌اش ممکن است تنها کشورهای ضعیف‌تر منطقه را بترساند. کامران متین، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه ساسکس در بریتانیا می‌گوید، مانورهای نظامی ایران عرض‌اندام در برابر کشورهای عرب منطقه به‌خصوص حاشیه‌ی خلیج است. زیرا آن‌ها خیلی آسیب‌پذیرتر از مثلاً نیروهای نظامی آمریکا، در یک جنگ متعارف هستند:

«این سلاح‌هایی که ایران دارد، به نظر من در یک جنگ احتمالی متعارف تاثیر چندانی نخواهد داشت و مهم‌تر این که معمولاً کشورهایی که به‌طور جدی در نظر دارند از سلاح‌های نظامی‌شان استفاده کنند، آن‌ها را خیلی به نمایش نمی‌گذارند. حداقل از آن‌ها صحبت نمی‌کنند. به همین خاطر نفس این که هر دو طرف مدام از حمله صحبت می‌کنند، نشان‌گر این است که حداقل حمله در آتیه نزدیک مدنظر نیست. هر وقت این تبلیغات فروکش کرد، آدم باید بیش‌تر مشکوک شود که شاید حمله‌‌ای صورت گیرد.»

کامران متین معقتد است توازن قوا قبل از این هم از لحاظ سلاح‌های متعارف به نفع ایران نبوده است: «علی‌رغم تبلیغات وسیعی که ایران می‌کند، سیستم دفاعی ایران و نیروهای مسلح آن به یکسری سلاح‌های خیلی قدیمی و فرسوده مجهز هستند که در جنگ‌های متعارف به نظر من کاربرد چندانی در مقابل مثلاً نیروی نظامی آمریکا یا اسراییل نخواهد داشت. ولی خب در سطح منطقه در مورد کشورهای کوچکتر این نیروی نظامی ایران حتماً جدی گرفته می‌شود.»

فروش اف ۳۵ به اسرائیل با چند هدف

به نظر کامران متین فروش این جنگنده‌ها در مقطع فعلی بیشتر اعمال فشار بر ایران از طریق جنگ روانی را دنبال می‌کند.

«اگر قرار باشد حمله‌ای صورت گیرد، چه از طرف خود آمریکا، یا چه از طرف اسراییل که حتما حمایت آمریکا را به دنبال خواهد داشت، یک سناریو این خواهد بود که مثلاً درگیریی در لبنان پیش بیاید كه الان اتفاقاً بحث در مورد آن زیاد است، به‌خصوص که ظاهرا در مرزهای شمالی اسراییل تحرکات نظامی اسراییل خیلی زیاد شده است. در حالتی که فرضاً اسراییل به حزب‌اله حمله کند تا آن پروژه‌ای را تمام کند که در سال ۲۰۰۶ تمام نشد، به احتمال زیاد پای ایران و سوریه به میان کشیده خواهد شد. در آن حالت است که توجیه بین‌المللی حمله‌ی مثلاً آمریکا به ایران خیلی امکان‌پذیرتر است.»

او می‌‌گوید یک سناریوی دیگر هم محتمل است: دادن امتیاز به اسرائیل برای پیشبرد مذاکرات صلح!

«تاکنون دولت اسراییل در این مورد خیلی رویکرد مثبتی نداشته و علی‌رغم امتیازات زیادی که ظاهراً آمریکا حاضر بود به دولت اسراییل دهد، اسرائیل حاضر نشده است خانه‌سازی را در مناطق اشغالی متوقف کند. به نظر من فروش این جنگنده‌ها که دولت اسراییل مدت طولانی خواهانش بوده، بخشاً برمی‌گردد به این امتیازدهی که آمریکا در قبال پیشبرد مسأله‌ی صلح در خاورمیانه می‌خواهد به اسراییل دهد.»

به نظر کامران متین، صلح خاورمیانه پیش‌درآمد هر گونه اقدام احتمالی آمریکا علیه ایران است. آمریکا نیازمند حمایت ضمنی دولت‌های عربی است و دولت‌های عربی هم در قبال آن پیشرفت مسأله‌ی صلح را از ایالت متحده درخواست می‌کنند.

«تاریخ حداقل ۱۵ سال اخیر نشان داده است که هر وقت جنگ عمده‌ای در خلیج فارس یا در منطقه‌ی خاورمیانه رخ داده، قبل از آن یک پروسه صلح احیاء شده است. در سال ۹۱ همین طور بود، در سال ۲۰۰۳ همین طور بود و الان هم به نظر من بخشاً به این برمی‌گردد که کشورهای عربی‌ـ اسلامی طبعاً نمی‌توانند مردم خودشان را در رابطه با حمله‌ی کشور غربی یا غیرمسلمان به یک کشور مسلمان قانع کنند، و حداقل بهانه‌ای که این دولت‌ها می‌توانند در بی‌طرفی خود به مردم‌شان ارائه کنند، این است که به آن‌ها بگویند ما از آن طرف این مسأله‌ی صلح را پیش برده‌ایم. یعنی اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها به توافقی حداقل دست پیدا کرده‌اند.»

تبلیغات جنگی و تجهیزات جنگی

صنایع نظامی در اقتصاد آمریکا وزنه سنگینی است. کارشناسان به رکود اقتصاد آمریکا اشاره می‌کنند و نیاز این کشور به فروش تجهیزات نظامی. آمریکا وعده فروش جنگنده های اف− ۳۵ را در آینده به سایر کشورهای متحد خود نیز داده است.

و دولت ایران به گفته کامران متین با مسأله‌ی بحران مشروعیت روبروست «و نفس اشاعه دادن یک حالت روانی جنگی در ایران مهم است، از نظر این که سیاست‌های داخلی دولت کمتر مدنظر قرار گیرد. مسأله‌ی اقتصادی به حاشیه رانده می‌شود و دست نظامی‌ها بالاتر خواهد بود در اداره‌ی امور کشور.»

گزارشگر: نیلوفر خسروی
تحریریه: مصطفی ملکان