کلمه: سند اشتغال جوانان در حالی در برنامه چهارم به فراموشی سپرده شد که بررسی نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله (گروه سنی دارای نرخ بیکاری بالا) حاکی است در بهار امسال ۲۰٫۴ درصد این گروه سنی بیکار بوده اند اما طبق برنامه می بایست این نرخ بیکاری به ۱۲٫۵ درصد می رسید.

به گزارش مهر، سند اشتغال جوانان در اواخر سال ۸۳ و پیش از تدوین برنامه چهارم توسعه نوشته شد تا در برنامه توسعه مد نظر قرار گرفته و بر مبنای آن عمل شود. این سند توسط شورایعالی جوانان بررسی و به تصویب رسید اولین و مهمترین سند و برنامه عمل راهبردی ملی در حوزه اشتغال بیکاری جوانان بود که در برنامه چهارم توسعه از آن غفلت شد.

در حال حاضر نرخ بیکاری در رده سنی ۱۵ تا ۲۹ سال حدودا دو برابر نرخ بیکاری است که در برنامه چهارم به عنوان هدف سند اشتغال جوانان پیش بینی شده بود. اگر چه در تمامی دنیا و حتی کشورهای پیشرفته تعداد جمعیت بیکاران جوان نسبت به رقم عمومی بیکاری آن کشور بالاتر است ولی این اختلاف رقم در ایران بسیار بالاتر و نگران کننده است. بر اساس استانداردهای بین المللی، نرخ بیکاری جوانان به نرخ بیکاری کل کشور باید ۵/۱ برابر باشد در صورتی که در شرایط فعلی این نرخ در کشورمان بیش از دو برابر است. در واقع افزایش جمعیت جوان موجب رشد قابل توجه عرضه نیروی کار در کشور شده که با رشد ناچیز تقاضای جذب نیروی کار بر عمق مشکلات اشتغال افزوده است به نحوی که در حال حاضر ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان واجد شرایط برای اشتغال در کشور وجود دارد.

افزایش نرخ بیکاری جوانان برخلاف اهداف سند اشتغال

گزارش مرکز آمار ایران درباره نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در سال گذشته نشان می‌دهد که ۲۴٫۷ درصد از فعالان این گروه سنی بیکار بوده‌اند. همچنین تغییرات نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ نشان می‌دهد که این نرخ نسبت به سال ۱۳۸۷معادل ۱٫۷ درصد افزایش پیدا کرده است.

بررسی نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله ( گروه سنی دارای نرخ بیکاری بالا) حاکی است در بهار سالجاری ۴/۲۰ درصد از فعالان این گروه سنی بیکار بوده اند که نسبت به بهار سال گذشته این نرخ ۸/۱ درصد افزایش یافته است.

بیکاری در سنین پایین در وضعیت حادتری است

طبق گفته های معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران در تابستان ۸۵، نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال ۹/۲۰ درصد بوده که این میزان در تابستان ۸۶ به ۶/۲۰ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال در تابستان ۸۵ به میزان ۷/۱۸ درصد رسیده و در تابستان ۸۶ به ۸/۱۸ درصد ارتقا یافته است.

محاسبات انجام شده در زمینه شاخص‌های اشتغال و بیکاری جوانان نشانگر این است که در سال ۱۳۸۴نرخ بیکاری جمعیت جوان کشور ۵/۲۰ درصد بود. نرخ بیکاری جوانان در سال ۱۳۸۵ در گروه سنی ۱۹-۱۵ ساله، ۹/۳۲ درصد، در گروه سنی ۲۴-۲۰ ساله، ۴/۲۶ درصد و در گروه سنی ۲۹-۲۵، ساله ۹/۱۴ درصد بوده است که به وضوح، حاد بودن مشکل بیکاری جوانان را در گروه‌های سنی پایین‌تر که تجربه، مهارت و سواد کمتری دارند مشخص می‌کند.

در سند اشتغال جوانان اولویت برنامه اشتغال برای جوانان ۱۹-۱۵ ساله کارآفرینی و تقویت آن، برای جوانان ۲۴-۲۰ ساله توانمندسازی و گسترش دوره های کارورزی تخصصی و برای جوانان ۲۹-۲۵ ساله ایجاد فرصت های شغلی پیش بینی شده بود.

در این سند اشتغال ظرفیت سازی در تولید و اشتغال با رویکرد استفاده حداکثری از فرصتها، شفاف سازی بازار کار جوانان با رویکرد کاریابی و ‌اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و اصلاح نگرش با رویکرد نهادینه کردن اخلاق کار در جوانان، توانمند سازی جوانان با رویکرد ارتقاء دانش و مهارت، ایجاد فرصتهای برابر شغلی برای جوانان با رویکرد عدالت جنسیتی و منطقه ای، افزایش انگیزه کارآفرینی در جوانان با رویکرد بسترسازی و اصلاح قوانین کار و تامین اجتماعی با رویکرد ارتقای انعطاف پذیری و کاهش هزینه استفاده از نیروی کار جوان به عنوان راهکارهایی برای توسعه اشتغال جوانان پیش بینی شده بود.

بر اساس سند باید سالانه ۷۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد می شد

جوان محوری در ایجاد فرصت های شغلی برابر ، متناسب سازی آموزش ها و مهارتها، تسهیل سازی قوانین و مقررات ناظر بر بازار کار، ارتقای فرهنگ و اخلاق کار و کارآفرینی، گسترش بخش خدمات مدرن بدلیل اشتغالزایی قابل توجه این بخش مانند تولید نرم افزار و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، تشکیل صندوق سرمایه گذاری اشتغال جوانان، فراهم کردن زمینه اجرایی اعزام نیروی کار جوانان ۲۹-۲۰ ساله به خارج از کشور به میزان حداقل پنج درصد فرصت های شغلی داخل کشور و عملیاتی کردن تجارت الکترونیک در حوزه جوانان از برنامه های اجرایی پیش بینی شده در سند اشتغال جوانان است.
در سند اشتغال جوانان مصوب شورایعالی جوانان آمده بود که جمعیت بیکار جوان کشور از حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سال ۸۳ به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سال ۸۸ برسد.

همچنین پیش بینی شده بود در صورت اجرای این برنامه نرخ بیکاری جوانان از ۸/۲۵ درصد در سال ۸۳ به ۵/۱۲ درصد برسد و سالیانه به طور متوسط حدود ۷۰۰ هزار فرصت شغلی برای جوانان ایجاد شود و ۵۰ هزار جوان تحت پوشش برنامه ویژه اشتغال در طول سالهای برنامه قرار گیرند.

رحیم عبادی رئیس اسبق سازمان ملی جوانان با بیان اینکه باید ۵۰ درصد فرصتهای شغلی به جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال در طول برنامه چهارم و با تصویب شورایعالی جوانان اختصاص پیدا می کرد گفت: بر اساس ایجاد این ظرفیت، پیش‎بینی شد در طول برنامه چهارم سالانه ۴۴۸ هزار شغل و در مجموع تا سال ۸۸، تعداد دو میلیون و ۲۴۱ هزار و ۶۵۰ شغل به جوانان اختصاص ‎یابد که در صورت تحقق این ظرفیت، نرخ بیکاری جوانان تا پایان برنامه چهارم توسعه به ۳/۱۷ درصد و نرخ مشارکت آنها از ۴۱ درصد به ۴۸ درصد می رسید.

وی با بیان این که ۳۳ درصد فرصت‎های شغلی یعنی یک میلیون و ۳۵۰ هزار شغل، در طول برنامه سوم توسعه به جوانان اختصاص یافته بود، افزود: نرخ رشد جوانان در طول برنامه سوم توسعه با ۸/۴ درصد بالاترین نرخ رشد جمعیت در تاریخ کشور بوده که در طی این سالها میانه سنی از ۵/۱۹ سال در سال ۷۵ به بیش از ۲۲ سال رسیده بود.

وزارت کار مجری، سازمان ملی جوانان ناظر

در این برنامه مسئولیت برنامه ریزی ، سیاست گذاری و محل تمرکز و تقسیم بودجه های اجرایی سند اشتغال جوانان به سازمان ملی جوانان واگذار شد و وزارت کار نیز به عنوان مجری تعیین شده بود اما در طول این سالها که سند اشتغال جوانان به اجرا درنیامد دستگاه ناظر یعنی سازمان ملی جوانان نیز مسئولیت خود را در این بخش به فراموشی سپرد.

مسئولان این سازمان معتقدند سازمان ملی جوانان متولی مسایلی است که برای آن مسئول مستقیمی وجود ندارد مانند ازدواج و بحث هویت جوانان ولی در موضوعاتی که در کشور دارای متولی و دستگاه اجرایی است مانند بیکاری این سازمان مسئولیتی ندارد.

اعتقادی به سندهای تنظیم شده در امور جوانان نداریم

علیرضا مختاری مدیر کل ساماندهی امور جوانان درباره علت اجرایی نشدن سندهای تنظیم شده در حوزه جوانان که مبنای برنامه چهارم نیر قرار گرفت گفت: در دولت هشتم سندهایی به تصویب رسید که پیگیری نشد. برخی از این سندها که سال ۸۳ تنظیم شد باید بر اساس برنامه چهارم تهیه می شد این در حالی بود که هنوز برنامه چهارم شروع نشده این سندها مانند اشتغال و ازدواج جوانان تنظیم شد.

وی تصریح کرد: با عجله یکسری از اسناد و برنامه ها تنظیم شد که پشتوانه کارشناسی قوی نداشت در صورتی که این اسناد می بایست بر اساس نظام مدیریت استراتژیک طراحی می شد. در واقع در این سندها شاخصهای کمی پیش بینی نشده بود و اغلب عملیاتی نیستند.

مختاری تاکید کرد: رویکرد دولت نهم این است که مصوبه های شورایعالی جوانان عملیاتی باشد و این مصوبه ها توسط سازمان و در سطح استانها از دستگاهها پیگیری می شد.

بیکاری نیمی از دختران

نرخ بیکاری دختران جوان کشور نیز به مراتب بیشتر از نرخ بیکاری جوانان است. بیکاری دختران جوان ۱۵ تا ۲۴ ساله کشور در حالی که در سال ۸۸ معادل ۴/۳۲ درصد بود امسال به ۵/۴۶ درصد افزایش یافته است. این آمار نیز نشان دهنده بیکار شدن حدود ۲۰۰ هزار دختر جوان در سه ماهه نخست امسال است. تعداد دختران جوان بیکار از ۳۱۸ هزار نفر به ۵۱۵ هزار نفر رسیده است.

اولیاء علی بیگی نایب رئیس کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور در مورد بیکار بودن نیمی از دختران جوان به استناد آمارهای مرکز آمار می گوید: به دلیل اینکه بنگاه های اقتصادی کارهای سنگین و سختی دارند و شرایط برای حضور دختران در این بنگاهها مناسب نیست کارفرماها آنها را در واحدهای خود به کار نمی گیرند. اصلا بخش خصوصی به دنبال بهره وری بیشتر است و به همین دلیل جذب افراد با کارآرایی بیشتر را مدنظر قرار می دهد.

از سوی دیگر عباس وطن پرور دبیر شورای هماهنگی کارفرمایان کشور اعتقادی به نرخ بیکاری ۴۶ درصدی برای دختران جوان کشور ندارد و این نرخ را خیلی بیشتر از این رقم می داند و در این مورد عنوان می کند: «با توجه به شرایطی که در نظام جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده دختران مدارج علمی را طی می کنند، اما متاسفانه فرصت های شغلی برای آنها در جامعه فراهم نشده است. علت آن هم در نگاه به جامعه زن و شرایطی است که برای کار زن قائل می شوند.

وی با تائید حفظ روند صعودی نرخ بیکاری زنان و دختران جوان، به نامناسب بودن فضای کسب و کار کشور اشاره می کند و هشدار می دهد: این نرخ بیکاری برای فصل بهار بود و در فصل های دیگر به صورت سنتی میزان بیکاری بیشتری خواهیم داشت. چون دیگر شغلهای فصلی ما از بین خواهند رفت و با این روند برآورد می کنم نرخ بیکاری دختران جوان ۱۵ تا ۲۴ ساله به بالای ۶۵ درصد برسد.