بی‌بی‌سی: رهبر جمهوری اسلامی با وقف دانشگاه آزاد مخالفت کرده و در عین حال، برخی تغییرات مورد نظر دولت برای اداره این نهاد آموزشی را مردود دانسته است.

روز دوشنبه، 19 مهر (11 اکتبر)، پایگاه اطلاع رسانی دولت متن نامه آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، به اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان و رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد، و محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، را انتشار داد که در آن وقف دانشگاه آزاد غیرقابل قبول اعلام شده است.

آیت الله خامنه ای در این نامه نوشته است که ماموریت محول شده به دو هیات فقهی و حقوقی برای بررسی همه جانبه موضوع وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی “به این نتیجه قطعی منتهی شد که وقف مزبور دارای اشکالات اساسی فقهی و حقوقی است از جمله هم به لحاظ مشروعیت وقف مذکور و هم از جهت صلاحیت هیات محترم موسس در انشاء این وقف.”

وی در ادامه می افزاید: “بنابراین، وقف مزبور از لحاظ فقهی و حقوقی صحیح نیست.”

در این نامه همچنین بخشی از اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تصدی دانشگاه آزاد مورد اشکال قرار گرفته و تاکید شده است که “با توجه به ماهیت غیرخصوصی و غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی، لازم است بندهای 5 و 10 مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد اساسنامه آن دانشگاه مورد بررسی مجدد قرار گیرد و اصلاح شود.”

در بند 5 مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی آمده است که “دانشگاه موسسه ای عمومی و غیردولتی و اموال آن به عنوان اموال عمومی محسوب می شود و هیچیک از اعضای هیات موسس، هیات امنا، مدیران و دیگر ارکان و مسئولین دانشگاه هیچگونه حق مالکیت حق انتفاع و شخصی از اموال مزبور را ندارند.”

اشکالی که می تواند بر این بند وارد شود این است که اختیار اداره امور و تصدی اموال دانشگاه آزاد را مانند دانشگاه های دولتی در اختیار دولت و یا نهادهای تحت نظر دولت قرار می دهد در حالیکه هدف از تاسیس این دانشگاه، ایجاد یک مرکز آموزشی غیردولتی بوده است.

طبق بند 10 مصوبه شورای انقلاب فرهنگی، هیات امنای دانشگاه آزاد می بایست تغییر یابد و پنج تن از اعضای هیات علمی تمام وقت دانشگاه ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر به پیشنهاد و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، چهار نفر از اعضای هیات موسس (که یک از آنان باید حتما روحانی باشد)، وزرای علوم و بهداشت یا نمایندگان آنان، رئیس نهاد نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی در دانشگاه یا نماینده او به عضویت هیات امنا درآیند و احکام آنان با امضای رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی – یعنی رئیس جمهوری – صادر شود.

در صورت اجرایی شدن این بند، اکثریت اعضای هیات امنای دانشگاه با نظر دولت تعیین می شدند و حکم خود را، به جای رئیس هیات موسس، از رئیس جمهوری دریافت می کردند و به این ترتیب، هیات موسس نیز عمدتا تحت نظارت و اختیار دولت قرار می گرفت.

از چهار سال پیش تا کنون، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس هیات)، آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی، میر حسین موسوی، عبدالله جاسبی (رئیس دانشگاه)، علی اکبر ولایتی (مشاور رهبر جمهوری اسلامی)، حسن حبیبی (معاون پیشین رئیس جمهوری)، محسن قمی (عضو دفتر آیت الله خامنه ای)، سید حسن خمینی (نوه آیت الله روح الله خمینی) و جعفر توفیقی (استاد دانشگاه و وزیر پیشین علوم) در هیات موسس دانشگاه عضویت داشته اند.

از این میان، آقایان هاشمی رفسنجانی، موسوی و جاسبی از اعضای هیات موسس اولیه بودند که همراه با علی خامنه ای (رئیس جمهوری وقت)، و سید احمد خمینی، فرزند آیت الله خمینی، این دانشگاه را به عنوان یک موسسه آموزشی غیر انتفاعی پایه گذاری کردند و به ثبت رساندند.

اختلافات سیاسی و رقابت برای تسلط بر دانشگاه

تا پائیز سال 2006 (1385)، هیات موسس دانشگاه همچنان از پایه گذاران اولیه دانشگاه تشکیل یافته بود در حالیکه به گفته آقای هاشمی رفسنجانی، آیت الله خامنه ای، بی آنکه رسما از عضویت در هیات کناره گیری کرده باشد، پس از رسیدن به مقام رهبری، ادامه قبول مسئولیت در این هیات را مناسب ندانسته و سید احمد خمینی نیز چند سال پیشتر در گذشته بود.

کوتاه مدتی پیش از معرفی اعضای جدید هیات موسس در سال 1385، آقای رفسنجانی صراحتا از آنچه که فشارهایی برای تسلط بر دانشگاه آزاد خوانده بود انتقاد کرد و در واکنش نسبت به اظهارات برخی مقامات دولت محمود احمدی نژاد در مورد لزوم دخالت دولت در اداره امور دانشگاه، گفت که “امیدواریم شرارت هایی که می شود تا دانشگاه آزاد را به عنوان واحد ملی و جهانی تضعیف کند، شرش از سر دانشگاه کوتاه شود.”

ظاهرا افزایش شمار اعضای هیات موسس دانشگاه به منظور کاهش فشار دولت برای تصدی این دانشگاه صورت گرفت اما پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، و اعتراضات و تحولاتی که در پی اتهام تقلب در این انتخابات بروز کرد، فشار برای قرار گرفتن کامل دانشگاه آزاد تحت کنترل شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست محمود احمدی نژاد شدت گرفت.

مقامات دولتی و طرفداران آنان، میرحسین موسوی را به دلیل اعتراض به نتیجه انتخابات، و اکبر هاشمی رفسنجانی را به خاطر عدم حمایت از اعلام پیروزی محمود احمدی نژاد، به عنوان مخالفان دولت و حتی نظام و رهبری، هدف حملات شدید قرار داده بودند، ظاهرا زمان را برای تغییر اساسی در سازماندهی دانشگاه مناسب دیدند.

مقامات دولتی به خصوص مهدی هاشمی، فرزند آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان عضو هیات امنا و رئیس مرکز تحقیقات دانشگاه آزاد، را به سوء استفاده از منابع دانشگاهی برای فعالیت های سیاسی مخالف محمود احمدی نژاد، و عبدالله جاسبی، رئیس دانشگاه را به حمایت از او متهم کرده و در نتیجه، لزوم تغییراتی شامل برکناری این دو نفر و حتی اکبر هاشمی رفسنجانی از مدیریت دانشگاه را مورد پیگیری قرار دادند.

در حالیکه تلاش دولت برای تغییر در ساختار و مدیریت عالی دانشگاه آزاد ادامه داشت، در شهریور ماه سال گذشته، اعضای هیات موسس اعلام کردند که با توجه به اختیارات خود، تمامی اموال دانشگاه را وقف کرده اند تا به گفته آنان، سرمایه عظیمی که عمدتا با اتکای به شهریه دریافتی از دانشجویان و برخی کمک های مالی اشخاص حقیقی و حقوقی فراهم آمده، “به ملت بازگردانده شود” اما به گفته ناظران، انگیزه اصلی وقف، جلوگیری از دست اندازی دولت بر دارایی های قابل توجه این نهاد آموزشی بود.

با اعلام خبر وقف اموال دانشگاه آزاد، مقامات دولتی و رسانه های طرفداران دولت اظهار داشتند که هیات موسس اجازه وقف اموال دانشگاه را ندارد و این اقدام غیرقانونی و حتی غیرشرعی است، در حالیکه طرف مقابل نیز استدلال می کرد که پایه گذاران دانشگاه به این دلیل به وقف اموال آن مبادرت کرده اند که مانع آن شوند که این اموال در آینده در اختیار دیگران، از جمله وراث موسسان، قرار گیرد.

بحث بر سر قانونی و یا غیرقانونی بودن وقف اموال دانشگاه آزاد به یک جدال سیاسی منجر شد به نحوی که حتی مجلس نیز به دلیل حمایت از اقدام هیات موسس هدف حملات تند طرفداران دولت قرار گرفت در حالیکه موافقان و مخالفان وقف هر کدام از حمایت رهبر جمهوری اسلامی از نظر خود خبر می دادند.

از جمله، اوایل ماه جاری گزارش دفتر آقای هاشمی رفسنجانی گزارش کرد که وی در سخنانی در بابل گفته است که چهار مجتهد عضو هیات موسس دانشگاه آزاد بر این وقف صحه گذاشته اند و نظر فقهی آیت الله خامنه ای در این مورد اخذ شده است و افزود “فکر نمی کنم خداوند اجازه دهد کسی این وقف را برهم بزند و اگر کسی این کا را کرد، خداوند از او قوی تراست و وقف را بر می گرداند.”

به نظر می رسد که اعلام نظر آیت الله خامنه ای در مورد مجاز نبودن وقف اموال دانشگاه آزاد همراه با اشکال در بخشی از اساسنامه مورد نظر دولت به معنی آن است که وضعیت دانشگاه همانند گذشته باقی خواهد ماند بی آنکه هیات موسس یا دولت به هدف خود دست یافته باشند.

دانشگاه آزاد اسلامی در 1361 با حمایت آیت الله روح الله خمینی به عنوان یک موسسه آموزشی تاسیس یافت و طی سال های بعد، با ایجاد شعباتی در نقاط مختلف ایران، از لحاظ شمار دانشجو و عضو هیات علمی به بزرگترین موسسه دانشگاهی در کشور تبدیل شده است.

به گفته طرفداران وقف دانشگاه آزاد، این نهاد علمی به عنوان یک موسسه آموزشی به ثبت رسیده و طبق قوانین ایران، اعضای موسس طبق اساسنامه حق دخل و تصرف در امور و اموال، از جمله وقف دارایی های آن را دارند اما مخالفان آنان گفته اند که این موسسه، به عنوان یک نهاد آموزش عالی، باید تحت نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت قرار گیرد.