رادیوفردا: اداره اطلاعات انرژی آمريکا در گزارش تازه ای اعلام کرده است که درآمد ارزی ايران از محل صادرات نفت افزايش يافته است و به ۵۹ ميليارد دلار رسيده است. راديو فردا در گفت و گو با فريدون خاوند، تحليلگر اقتصادی، اين گزارش را بررسی کرده است.

راديو فردا: بر پايه تازه ترين گزارش انتشار يافته از سوی اداره اطلاعات انرژی آمريکا، در آمد ارزی ايران از محل صدور نفت خام در سال جاری به ميزان قابل توجهی نسبت به سال گذشته بيشتر شده. گزارش اين منبع تا چه حد قابل اعتماد است؟

فريدون خاوند: اين اداره يکی از منابع مهم اطلاع رسانی در عرصه انرژی است، سايت مفصلی دارد و داده های منتشر شده از سوی اين منبع مورد استناد دائمی است، هم در غرب و هم در ديگرنقاط جهان.

بر پايه گزارش اين منبع در آمد های نفتی ايران در سال جاری بيشتر شده. اين افزايش درآمد بر وضعيت عمومی اقتصاد ايران چه تاثيری دارد؟

آمار منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمريکا نشان می دهد که ايران طی ده ماه اول سال جاری ميلادی، از اول ژانويه تا آخر اکتبر، ۵۹ ميليارد دلار نفت خام صادر کرده که در مجموع حدود ۳۷ درصد بيشتر از مدت مشابه سال گذشته هست.

به احتمال قريب به يقين، تا آخر سال، در آمد صادراتی ايران از محل فروش نفت بالای ۷۰ ميليارد دلار خواهد بود، که حدود ۳۰ تا ۳۵ در صد بالاتر از درآمد سال گذشته کشور از اين محل است.

اداره اطلاعات انرژی آمريکا پيش بينی می کند که درآمد نفتی اوپک در سال ۲۰۱۱ باز هم بيشتر خواهد شد که طبعا اين پيش بينی، شامل در آمد ايران هم خواهد بود. البته اين يک پيش بينی است و می دانيم که تحولات بازار نفت خيلی از پيش بينی ها را بر هم می زند.

به هر حال، تا آنجا که به سال جاری مربوط می شود، تداوم رونق در بازار جهانی نفت خبر خوبی است برای آقای احمدی نژاد، ولی بلافاصله بايد اضافه کرد که دولت جمهوری اسلامی در عرصه اقتصادی جز همين دلارهای نفتی، تکيه گاه ديگری ندارد برای مقابله با کوه دشواری های داخلی و بين المللی.

اقتصاد ايران سومين سال رکود را از سر می گذراند، بيکاری رو به اوج است، تب تورمی به گونه ای محسوس بالا رفته و تازه، حتی در عرصه نفت، با وجود افزايش مقطعی درآمدهای کشور از اين محل، توليد و صادرات رو به کاهش می رود و اين افول يکی از مهم ترين چالش های اقتصادی ايران است که اهميت آن، به دليل رونق بازار نفت، تا اندازه زيادی مخفی مانده.

در اين جا يک تضاد پيش می آيد. چگونه ممکن است درآمدهای نفتی ايران بالا رفته باشد، و در همان حال توليد و صادرات نفت ايران کاهش پيدا کند؟

اگر به آمار منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمريکا نگاه کنيم، می بينيم که ايران با صدور ۵۹ ميليارد دلار نفت در ده ماهه اول سال جاری ميلادی، همچنان دومين کشور صادر کننده نفت در اوپک است، البته با فاصله بسيار زياد بعد از عربستان سعودی که طی اين مدت ده ماه، ۱۶۴ ميليارد دلار نفت فروخته است.

ولی رتبه ايران به عنوان دومين کشور صادر کننده اوپک، با تهديد امارات متحده عربی و نيجريه روبروست، که هر کدام ۵۴ ميليارد دلار درآمد ارزی داشته اند، يعنی تنها پنج ميليارد دلار کمتر از ايران.

صندوق بين المللی پول پيش بينی می کند که سال آينده ميلادی، امارات متحده عربی و عراق هر کدام ۲۰۰ هزار بشکه در روز بيشتر از ايران نفت صادر خواهند کرد.

به بيان ديگر در ايران توليد و صادرات نفت طی چند سال گذشته به گونه دائمی رو به کاهش رفته، ولی با توجه به رونق بازار نفت، و بالا بودن بهای اين کالا، درآمدهای ارزی ايران ثابت مانده و حتی بيشتر هم شده. در واقع سرعت افزايش قيمت ها سريع تر بوده است از سرعت سقوط توليد و صادرات در ايران.

با توجه به اين وضعيت، بخش مهمی از افکار عمومی مردم ايران متوجه نيست که در صنعت نفت ايران چه فاجعه بزرگی در جريان است. ابعاد اين فاجعه زمانی آشکار خواهد شد که رونق بازار جهانی نفت، به اين يا آن دليل، متزلزل شود و بهای اين کالا فرو بريزد.

آيا افول توليد و صادرات ايران از سوی منابع کارشناسی قابل اعتماد در جمهوری اسلامی هم تاييد شده؟

آخرين گزارش بانک مرکزی زير عنوان «نماگرهای اقتصادی سه ماهه چهارم سال ۸۸»، تاييدی رسمی است بر تراژدی ضعف ساختاری صنعت نفت ايران، که به دليل رونق فعلی بازار جهانی نفت، آن گونه که بايد و شايد شناخته شده نيست.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران می گويد که در فاصله سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸، توليد نفت ايران حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش يافته و صادرات نفت کشور هم به همان اندازه کم تر شده.

ولی در همين فاصله، به دليل وضعيت خوب بازار جهانی نفت، درآمدهای صادراتی ايران از همين محل حدود چهار ميليارد دلار در سال بيشتر شده است.