قصاب دارفور در دام قانون: ديوان لاهه با حكم “چهارم مارس” تاريخ تازه‌اي مي‌نويسد؛
خرداد، ساسان آقايي: اين تاريخي‌ترين لحظه‌ي بشر هزاره‌ي سوم خواهد بود، لحظه‌اي كه چكش قاضي دادگاه بر روي ميز كوبيده شود، نفس از كسي برنخيزد و در برابر چشم ميليون‌ها نفر، يك “قصاب راستين” تاوان «جنايت‌هاي جنگي» خود را سرانجام مي‌ببيند.
قاضي مي‌ايستد و به نام “عدالت” حكم بازداشت يك جنايت‌كار جنگي را اعلام مي‌كند؛ از اين پس مجاز خواهيد بود هر كجا “عمر بشير” را ديديد، او را دستگير و به اينترپل تحويل دهيد تا براي هميشه سودان از شر او آسوده شود و دمي بياسايد.
ميليون‌ها انساني كه “عمر بشير”، رييس‌جمهور خودخوانده‌ي سودان در خاك خونين “دارفور” دفن كرده و ميليون‌ها آواره و گرسنه‌اي كه او آنها را كوچانده، احتمالن نخواهند توانست يكي از تاريخي‌ترين دادگاه‌هاي لاهه و لحظه‌ي “انتقام” خود را به تماشا بنشينند اما بي‌شك كبوترها خبر اين پيروزي را به مردم رنج‌كشيده‌ي دارفور خواهند رساند؛ غريو شادي را خواهيد شنيد كه آفريقا را تكان مي‌دهد.
اين چند ساعت هم كه بگذرد، انتظار فعالان حقوق بشر پايان مي‌يابد و دادگاه جنايي جهاني لاهه دستور جلب عمر بشير، ديكتاتور سودان را صادر خواهد كرد.
اين حكم مي‌تواند از آن روي يكي از تاريخي‌ترين احكام دادگاه لاهه است كه در تاريخ اين دادگاه بي‌سابقه تلقي مي‌شود. پيش از اين لاهه تنها توانسته بود رهبران بركنار شده از قدرت را به عنوان جنايت‌كار جنگي محاكمه كند اما اين نخستين بار است كه رهبر در قدرت يك كشور به اتهام جنايات جنگي در دادگاه جهاني محاكمه مي‌شود.
مدافعان حقوق بشر در سراسر جهان در انتظار اين لحظه‌ي تاريخي هستند تا منشور جهان‌شمول حقوق بشر در 60 سالگي خود روزنه‌اي به سوي روزهاي پربارتري را بينيد. اگر بشير در دادگاه لاهه شكست بخورد كه از اين شكست از هم‌اكنون روشن است، اين سرآغازي خواهد بود براي آن كه تمامي “ناقضان حقوق بشر” در سراسر جهان روزهاي خود را با كابوس محاكمه و بازداشت بگذرانند و خواب آسوده‌اي كه بر ملت خود حرام كرده‌اند بر بستر آنها نيز سايه افكند.
پس از آن‌كه حكم جلب عمر بشير صادر شود، به گفته‌ي “ريچارد ديكر” مدير برنامه‌ي عدالت بين‌المللي ديده‌بان حقوق بشر؛ پوستر Wanted اين‌بار با تصوير ديكتاتور سوداني چاپ خواهد شد. او مسوول‌ترين فرد در جنايت‌هاي وحشتناك رخ‌داه در دارفور است و اين ميليون‌ها پوستر اين «مرحم خطرناك» ديوارهاي سراسر جهان را خواهد پوشاند.
دارفور، جايي است كه عمر بشير در طول 5 سال جنايت مستمر خود، توانست خاك آن‌جا را زير و رو كند و دشتي فراخ از مردگان بسازد. اين هول‌ناك‌ترين جنايت هزاره‌ي سوم تا به امروز بوده؛ سه ميليون كشته و ناپديد و سه ميليون آواره.
از روزي كه اين نسل‌كشي بي‌همتاي مزدوارن “بنجاويد” به دستور عمر بشير افشا شده، او نتوانسته از نگاه‌هاي خشمگين مردم سراسر جهان بگريزد. كميته‌ي هلوكاست كنگره‌ي آمريكا، جنايت‌ها در دارفور، را در زمره‌ي «نسكل‌كشي» قلم‌داد كرد و براي چندين بار شواري امنيت سازمان ملل متحد براي چندين مرتبه حكومت سودان را با تحريم تنبيه كرد.
اوضاع زماني بدتر شد كه در ١٤ ژوييه ٢٠٠٨ دادستان لاهه، “لوييس مورنو اوكامپو” از قاضيان دادگاه درخواست دستور بازداشت عمر بشير را كرد. به اين ترتيب راه براي بازداشت وي هموار شد و ديكتاتور چنان مي‌هراسيد كه در سفري كاري به قطر “مخفيانه” و با سوخت‌گيري هواپيما روي هوا و از راهي غيرمعمول توانست به دوحه برود و به خارطوم بازگردد؛ ساده است، عمر بشير ٦٥ ساله از آن مي‌ترسيد كه هواپيماهاي ناتو در آسمان چارتر وي را محاصره و وادار به فرود كنند تا او در چهارم دسامبر 2009 در برابر ميز قاضيان دادگاه لاهه بايستد.
اما اكنون در كاخ رياست‌جمهوري سودان چه مي‌گذرد؟
هراس و ترس و دلهره بر ديوارها سايه افكنده و مقام‌هاي رژيم توتاليتر نااميدانه آخرين رايزني‌ها را با اتحاديه‌ي آفريقا، ناقضان حقوق بشر در چين و اتحاديه عرب انجام مي‌دهند تا شايد چرخ توقف‌ناپذير اين دادگاه تاريخي از حركت بازداشته شود. آنها تهديد كرده‌اند كه صدور دستور جلب عمر بشير، ديكتاتور را به جنون مي‌كشد و او شايد دست به يك انتقام‌جويي ديوانه‌وار برند. هدف مي‌تواند كمپ آوارگان دارفور در مرز سودان با نزديك به 5/2 ميليون آواره باشد اما ديكتاتور سوداني خود بهتر مي‌داند كه با صدور راي دادگاه مجالي براي هيچ كاري نخواهد يافت جز آن كه به خوبي مراقب خود باشد تا دستگير نشود! بشير بايد در نزد مجرمان سابقه‌دار، راه‌هاي زندگي مخفي را براي سال‌هاي بعدي به‌خوبي بياموزد.
در پي دستور جلب او، رييس‌جمهور خودخوانده‌ي سودان ناچار خواهد بود تا در خارطوم باقي بماند و هيچ سفري در خارج از مرزهاي سودان نخواهد داشت. دولت منزوي وي، متزلزل‌تر شده و راه بر شورش عليه بيست‌وچهار سال ديكتاتوري وي هموار مي‌شود. دستور جلب بشير يا به سقوطش مي‌انجامد و يا سبب مرگ او در “زندان” كاخ‌مانند خود خواهد شد. اين حكم، بشير را به اسارت يك چهارديواري دلهره‌آور درمي‌‌آورد چرا كه هر آن امكان دارد، نيروهاي ائتلاف ضدتروريسم كاخ او را هدف قرار دهند يا به وسيله‌ي نيروهاي فريفته شده با جايزه‌ي ميليون دلاري دستگيري يك جنايت‌كار جنگي به دست قانون سپرده شود.
طلوع فردا، پايان ديكتاتور خون‌ريز ديگري و بامدادي حقوق‌بشرمدارانه است. زنگ پايان نشست فرداي لاهه كه به صدا درآيد گويي در گوش ناقضان حقوق بشر در «برمه، كره‌ي شمالي، زيمباوه، كوبا» و چندين حكومت ديگر نيز ناقوس مرگ را مي‌نوازند. در ساعت 14 ظهر به وقت لاهه “سيلوانا آربيا” و “لورنس بلريون” منشي و سخنگوي رسمي دادگاه لاهه نام خود را با صدور نخستين حكم جلب رهبر در قدرت يك كشور وارد تاريخ خواهند كرد.
. *** .
در ادامه گزارش روزنامه “كريستين ساينس مانيتور” از اين رخ‌داد تاريخي را بخوانيد كه ايسنا آن را بازگردانده است:
« بشير در ديدار اخيرش با حسني مبارك رييس جمهور مصر و يكي از قوي‌ترين كشورهاي اتحاديه‌ي عرب، نگراني‌هاي خود را در مورد آ‌ينده‌ي كشورش در صورت صدور قرار بازداشت توضيح داد.
دادگاه كيفري بين‌المللي عنوان كرده است كه در روز چهارم مارس (14 اسفند) نظر خود را در اين مورد اعلام خواهد كرد. حاميان حقوق بشر استدلال مي‌كنند كه هدف دادگاه كيفري بين‌المللي (مستقر در لاهه) در اجراي عدالت، رهبري او و توانايي‌اش را براي امضاي توافق صلح با شورشيان دارفور تضعيف مي‌كند. اما اگر چه رييس جمهور سودان تعداد زيادي حامي از اعضاي اتحاديه‌ي آفريقا و اتحاديه عرب گرفته تا چين براي خود فراهم كرده، اما به نظر مي‌رسد دوره‌اش ديگر پايان يافته است.
جان پرندر گاست، رييس مشترك پروژه‌ي “Enough “(كافي) كه يك گروه طرفدار آفريقا مستقر در واشنگتن است، مي‌گويد: هيچ راه خروجي وجود ندارد. البته بشير در پي كسب تمامي حمايت‌هاي سياسي است، اما بالاخره اگر كشورهايي به اندازه‌ي كافي روابط خود را با سودان به مرور زمان به اين دليل كاهش دهند كه رييس كشور يك مجرم جنگي محكوم است، در آن صورت حزب حاكم سودان نيز سخت به اين فكر خواهد كرد كه ديگر چقدر مي‌تواند از رهبرش حمايت كند.
وي مي‌افزايد: آن اعضاي حزب بشير كه نمي‌خواهند شاهد كاهش بيشتر مشروعيت سودان باشند، براي تغيير آرام رهبري‌شان اقدام خواهند كرد.
ميلوسويچ، تيلور… و بشير؟
رييس‌جمهور سودان همانند اسلوبودان ميلوسويچ، رييس جمهور صربستان و چارلز تيلور، رييس جمهور ليبريا، در برابر سيستم تقريبا جديد بين‌المللي قرار گرفته كه بدان منظور طراحي شده تا رهبران ملي و ديگر رهبران نتوانند دست به جنايات ضدبشري زده و از زير مسووليت آن فرار كنند. اما البته بشير در قياس با ميلوسويچ و تيلور ابزار بيشتري در اختيار دارد زيرا او هنوز هم در حال حاضر رييس جمهور يك كشور است.
در حالي كه بشير احتمالا چندين حامي دارد، به ويژه آن كه بيشتر كشورهاي پيشرفته‌ي جهان نيز نگراني خود را از فراتر رفتن دادگاه لاهه از حدود و اختيارات قضايي‌اش ابراز كرده‌اند، اما دادگاه لاهه از موضع خود كوتاه نيامده است.
گادفري موسيلا، كارشناس حقوقي موسسه‌ي مطالعات امنيتي در آفريقاي جنوبي، در اين باره مي‌گويد: تنها گزينه‌ي ديگري كه قاضي مي‌تواند به آن نگاه كند، تعليق صدور قرار بازداشت است. سودان در تلاش است تا حاميان ديپلماتيك زيادي براي خود جمع كند، اما هدف آن تاثير بر روي صدور و يا عدم صدور آن نيست، بلكه زمان صدور آن است.
منتقدان دادگاه كيفري بين‌المللي و حاميان بشير كه اصلا اين دو گروه را نمي‌توان برابر با يكديگر دانست، استدلال مي‌كنند كه تلاش براي دستگيري بشير در اين زمان كه سال انتخابات اين كشور است و زماني كه روابط با جدايي‌خواهان پيشين جنوب و منطقه‌ي شورشي دارفور در غرب بهتر شده، مي‌تواند وضعيت را براي مردم سودان بدتر كند. يك توافق جامع صلح ميان خارطوم و جنوب سودان (سودان جنوبي) در صورتي كه بشير از رهبري كنار گذاشته شود، لغو خواهد شد.
افزون بر اين، در صورتي كه شورشيان دارفور احساس كنند دليلي براي مذاكره با يك دولت ضعيف در خارطوم وجود ندارد، درگيري اين منطقه كه وارد سال ششم خود شده و هيچ پاياني براي آن نمي‌توان متصور بود، وارد فاز تازه‌اي خواهد شد. براي نمونه، يك سازمان فرانسوي كمك به دارفور اعلام كرد كه دو تن از كاركنان سوداني‌اش در حمله‌اي توسط راهزنان كشته شده‌اند.
نگراني مصر، ثبات منطقه
مخالفان رژيم بشير، اين اعلام جرم را پيروزي در برابر نسل كشي مي‌دانند. اين حكم احتمالي بازداشت به دليل نقش رييس جمهور سودان در مرگ بيش از 300 هزار تن و آوارگي بيش از دو و نيم ميليون تن در منطقه‌ي دارفور صادر خواهد شد.
اما مصر كه هم اكنون چند ميليون پناهنده‌ي سوداني را در مرزهايش جا داده، اين اقدام را گامي براي ايجاد يك وضعيت بغرنج‌تر و تهديدي علني براي ثبات منطقه مي‌داند.
دكتر هاني رسلان، تحليل‌گر مركز اهرام قاهره و كارشناس روابط سودان – مصر، مي‌گويد: مصر از سودان در اين مساله حمايت مي‌كند، زيرا اين نه تنها براي رژيم پرزيدنت بشير، بلكه براي خود كشور و حكومت سودان نيز بسيار خطرناك است. هم اكنون كه بين شمال و جنوب صلح است، مصر دوست ندارد شاهد آغاز يك جنگ داخلي ديگر باشد.
رسلان مي‌گويد كه سودان در منطقه در يك موضع بسيار ضعيف است و احساس مي‌كند كه تهديدهايي همانند چاد، اريتره و اسراييل آن را محاصره كرده‌اند.
وي در اين باره معتقد است: هر كسي عليه سودان برنامه دارد. اگر چه مبارك خود علاقه‌اي به حمايت قوي و علني از فردي كه همه او را يك مجرم جنگي مي‌دانند، ندارد؛ اما دولت وي شفاف توضيح داده است كه قويا مخالف صدور قرار بازداشت براي رييس حكومت سودان است.
سليمان عواد سخنگوي رياست جمهوري مصر، در اين باره گفته است: دولت مصر با آن چه كه سياسي سازي و انتخابي بودن اتهامات دادگاه كيفري بين‌المللي مي‌داند، مخالف است.
عواد خطاب به خبرنگاران هشدار داد: صدور اين قرار بازداشت مي‌تواند به بي‌ثباتي گسترده‌تر منجر شود. عواقب اين امر به ويژه در دارفور در كل در سودان و بر نيروهاي صلح‌بان اتحاديه‌ي آفريقا و سازمان ملل متحد خطرناك خواهد بود.
مصر و سودان در طول تاريخ با هم تبادل و رابطه‌ي خوبي داشته‌اند. سودان از سال 1899 تا 1956 به طور مشترك توسط مصر و امپراتوري بريتانياي كبير اداره مي‌شد. قاهره هنوز نيز حامي مهم سودان است. اين كشور رهبر سنتي اعراب است و به عنوان هم پيمان استراتژيك اروپا و آمريكا، پلي مهم به غرب است.
عبدالملك النعيم، سخنگوي سفارت سودان در قاهره، مي‌گويد: مصر براي سودان مهم است. مبارك در مساله‌ي دادگاه لاهه تلاش بسيار خوبي طي دو هفته‌ي گذشته براي ما كرد، به ويژه اين كه به نيكولا ساركوزي رييس جمهور فرانسه، گفته است كه مصر از سودان در اين مساله حمايت خواهد كرد.
آيا نگراني‌هاي مصر درباره ثبات، يك خبر دروغ است؟
پرندرگاست و ديگر ناظران استدلال مي‌كنند كه حضور بشير در دادگاه تنها به زمان مربوط است و در واقع ثبات بيشتري به منطقه مي‌آورد و نه كم‌تر. او در اين باره بر اين عقيده است: اين براي تلاش‌هاي صلح در دارفور، يك گشايش عمده خواهد بود و تنها راه واقعي به سوي تغيير نظر دادگاه لاهه، امضاي قرارداد صلح دولت با شورشيان دارفور است.
پرندرگاست مي‌افزايد: تمام جنجال‌هايي كه اين روزها از كاخ بشير بلند مي‌شود، هيچ معني ندارد. قرار بازداشت عواقب بسيار سنگين و جدي خواهد داشت. اگر او به عدالت بين‌المللي بخندد، به امثال ميلوسويچ و تيلور مي‌پيوندد كه آنها نيز به اين امر خنديدند اما آخر به زندان افتادند.»
خرداد: عكس اين گزارش از ABC News است و دختري از كمپ آوارگان دارفور را نشان مي‌دهد
پیام برای این مطلب مسدود شده.