بی‌بی‌سی: وقتی برای لحظاتی به دور و برت نگاه می کنی، حس می کنی که بر فراز ایران در حال پروازی، آن هم جایی که برخی از ما بیش از یک دهه، دو دهه و شاید سی سال است که از آن دوریم ؛ برفراز دماوند آبی پوش و مه آلود، برفراز دریاچه سفیدپوش مهارلو آکنده در نمک، بر بالای آسمان تپه لوت خاکی رنگ نزدیک همدان، بر روی باغهای آبیاری شده بوسیله قنات در فارس که می توانی بوی آنرا حس کنی…

ما اینجا گالری «لیلا تقی‌نیا هلر » در قلب شهر نیویورک است. این گالری شامل ۲۹ عکس هوایی دست چین‌شده از آثار گئورگ گرستر (Georg Gerster) در طی سالهای ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ بر فراز آسمان ایران است.

گالری با حضور خود او روز چهارم آوریل افتتاح شد و تا ۲۱ آوریل ادامه خواهد داشت.

اما این تنها دلیل برپایی این نمایشگاه نبود. انتشار کتاب «بهشت گمشده: برفراز ایران» که پس از سی سال برای اولین بار بیش از ۱۵۰ عکس از آثار وی را با موضوع دشت ها، کوهها، رودخانه ها، بناهای تاریخی و باستانی ایران منتشر می کند، نیز بهانه دیگری برای گردهمایی آنانی که به طبیعت و معماری ایران علاقمندند بود، تا کتاب را با امضای عکاس و ویراستار کتاب «مریم زاکس» Maryam Sachs دریافت کنند.

عکس و متن های کتاب تقریبا همه استان های ایران را دربرمی گیرد.

گرستر، ۸۱ ساله شهروند سوئیس است و بیش از ۴۰ سال است که از فراز ۱۱۱ کشور دنیا در شش قاره عکس برداری کرده است.

وی از سال ۱۹۵۶ به عنوان روزنامه نگار آزاد برای روزنامه نوین زوریخ می نویسد. او می گوید: “طبیعت ایران مرا مجذوب خود کرد. من عمیقا به کل فرهنگ، زبان، مذهب، معماری و…آن علاقمند شدم. میان همه این کشورها شیفته طبیعت دو کشور هستم: اتیوپی و ایران.”

از او پرسیدم انگیزه‌اش برای عکس برداری هوایی چیست؟ کشف جزییات بیشتر ، پاسخ او بود. گستر را در این سفر دکتر هوف Dr. Huff باستان شناس آلمانی همراهی می کرد که طبیعت ایران را می شناخت و به آثار باستانی ایران احاطه کامل داشت.

او ادامه داد: “من در مجموع ده هزار عکس در این مدت برداشته‌ ام. ما روزی دوبار، صبح و عصر، هربار حدود سه ساعت با هلیکوپتر پرواز می کردیم.”

از مشکلات پروژه پرسیدم. او پاسخ داد: “خلبانان ایرانی بودند، یکی از مشکلات ما این بود که نقشه خوانی برایشان دشوار بود. یک بار گم شدیم . یکی از آنها گفت : ما الان در خاک شوروی هستیم. بعد کمی پایین تر آمدیم، من آرم کوکاکولا را دیدم، بعد گفتم نه این نمی تواند شوروی باشد ما در ایران هستیم!”

گستر حدود ۱۰ هزار عکس از ایران گرفت و ماه مه ۱۹۷۸ ایران را ترک گفت و با انقلاب ایران پروژه وی ناتمام ماند.

دوباره به گالری برگردیم. گستر مشغول امضا است . به ویژه کتاب برای غیر ایرانیان که با بناهای تاریخی و طبیعت ایران آشنایی ندارند بسیار جذاب است. تعداد بازدید کنندگان ایرانی و غیر ایرانی هر لحظه بیشتر می شود. حال تعداد بازدیدکنندگان آنقدر زیاد است که واقعا جای سوزن انداختن نیست. تیم ما در حال ترک گالری است که ناگهان فرح پهلوی، ملکه سابق ایران وارد گالری شد.

او علاقه ویژه ای به فرهنگ و هنر در ایران دارد، در پاسخ این سوال که قرار بود سرانجام این پروژه در ایران چگونه باشد، توضیح داد: “گستر برای من نامه ای نوشت و تقاضای عکسبرداری کرد، من که نمی خواستم تنها وزارت فرهنگ و هنر درگیر باشد دو هلیکوپتر از هواپیمایی ملی ایران را در اختیار او قرار دادم. به هرحال می خواستیم کل کار به صورت کتاب منتشر شود ولی پروژه متوقف شد.”

او افزود: “در ژانویه ۲۰۰۵ از مریم زاکس خواستم تا مرا در موزه هنر بوخوم در آلمان که نمایشگاهی در مورد «هنر پرشکوه ایران باستان»در آن برگزار می شد همراهی کند. ما در آنجا چند عکس از ایران دیدیم و من بلافاصله متوجه شدم که اینها عکس های گستر است.”

مریم زاکس، ویراستار کتاب می گوید: “ولی پیدا کردن یک ناشر به این سادگی ها نبود، به هر حال من به زوریخ رفتم و حدود ۱۰۰۰ عکس گرستر را مشاهده کردم. برای مثال شهر باستانی فیروزآباد که سال ۱۹۷۶ گرفته شده بود. بازار تبریز در قطع ۲۲ در ۳۰ سانتی متر ، ارگ بم که در سال ۱۹۷۷ عکس برداری شده و بعدها بر اثر زلزله ویران شد. تنگه هرمز با آبهای نیلگون، ۱۹۷۶، طبیعت بکر لرستان. ۱۹۷۶.برفراز انبارهای نفت اهواز در همان سال ، بر آسمان پرسپولیس ۱۹۷۶و صدهاعکس دیگر… ابتدا با یک ناشر آلمانی در مونیخ تماس گرفتم. حدود ۲ سال کار کردیم، همه عکسها، متن ها و شرح عکسها به زبان انگلیسی را آماده کردیم. درست موقع چاپ ناشر آلمانی گفت، من و همکارانم می ترسیم کتابی در مورد ایران منتشر کنیم.”

اما مریم نهایتا فیدون پرس (Phaidon Press)، ناشر انگلیسی اخیرا آن را منتشر کرد.

ویژگی کار گرستر در نگاه تیزبینانه او در انتخاب سوژه ها است. خود او عکس نمک خشک شده دریاجه مهارلو را تصویر مورد علاقه‌اش می داند و می گوید این تصویر یک هنر واقعی و طبیعی است. نمکی که بر اثر گرمای تابستان از دریاچه بالا می آیدو از بالا آثار رفت و آمد بر روی این نمک مثل یک نقاشی آبستره سیاه و سفید است.

از دیگر ویژگی کار او انتخاب به موقع زمان تابش نور و ایجاد توازن بین سایه و نور است. برای مثال حرم امام رضا در مشهد که درسال ۱۹۷۷ عکس برداری شده، زاویه تابش نور خورشید این احساس را ایجاد می کند که شب است و پروژکتور به آن تابیده، با اینکه کل عکس ها در نور روز گرفته شده است.