دویچه وله: بیانیه «همگرایی گروه‌ها و فعالان حنبش زنان» خواست‌های اساسی زنان را در فضای انتخاباتی کنونی مطرح کرده است. ژیلا بنی‌یعقوب می‌گوید، پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض و اصلاح قانون اساسی خواست‌های اصلی این همگرایی هستند.

نگاهی به اسامی گروه‌ها و افراد شرکت‌کننده در همگرایی فعالان جنبش زنان برای طرح مطالبات در فضای انتخاباتی نشان‌دهنده گوناگونی این افراد است. در حقیقت می‌توان گفت پس از ائتلاف بزرگ زنان در مبارزه با لایحه حمایت از خانواده که منجر به حذف دو ماده از این لایحه شد، این دومین ائتلاف بزرگ زنان است. ژیلا بنی‌یعقوب از اعضای «همگرایی گروه‌ها و فعالان حنبش زنان» در مصاحبه با دویچه وله از خواست‌ها و انتظارات انتخاباتی مطرح در بیانیه‌ی این همگرایی می‌گوید.

دویچه‌وله: خانم بنی‌یعقوب دور قبلی انتخابات ریاست جمهوری در ایران گروه‌های فعال ‌‌جنبش زنان رویکرد تحریمی نسبت به انتخابات داشتند. ولی در این دوره قرار است که با یک رویکرد «مطالبه محور» شرکت فعال در انتخابات داشته باشند. علت این تغییر رویکرد چیست؟

ژیلا بنی‌یعقوب: اولا این جوری نبوده که در دوره‌های قبلی گروه‌های مختلف جنبش زنان اعلام تحریم کرده باشند. یک‌جور سکوت می‌کردند و مشارکتی نداشتند و درواقع این شاید اولین بار است که گروه‌های مختلف جنبش زنان در این دوره تصمیم گرفتند همچنان که همیشه در زمینه‌های دیگر هم برای طرح مطالبات خودشان راه‌های گوناگون مدنی را آزمایش کردند. آنها در این دوره هم سعی کردند که این راه مدنی را هم آزمایش کنند و در واقع از فرصت انتخاباتی برای طرح مطالبات معوق مانده‌ی خودشان بهره بگیرند و نکته‌ی جالبش هم توافق گسترده‌ای است که در میان گروه‌های مختلف جنبش زنان برای طرح مطالبات زنان در این دوره به وجود آمده است و همین طور که در بیانیه هم مشخص است گروه‌های مختلف جنبش زنان که خیلی‌هاشان از نظر اعتقادی و ایدئولوژیک متفاوت هستند و در واقع طیف‌های مختلف فکری را نمایندگی می‌کنند، درباره‌ی طرح مطالبات خودشان در دوره‌ی انتخابات ریاست جمهوری و طرح آنها به کاندیداهای ریاست جمهوری و مردم و نهادهای مدنی به توافق رسیدند که این همبستگی در همان بیانیه و ادامه‌ی فعالیت‌هایی که خواهند داشت متبلور شد.‌

عملکرد همگرایی به چه صورتی خواهد بود؟ همان طور که شما اشاره کردید و در بیانیه هم آمده کمیته‌ی ارتباط با کاندیداها در نظر گرفته شده است. آیا قرار شده که مطالبات برای هر یک از کاندیداها فرستاده بشود و بعد به نسبت پاسخی که آنها می‌دهند از مثلا یک کاندیدای خاص حمایت بشود یا این که به صورت دیگری خواهد بود؟

همان طور که خودتان اشاره کردید در واقع گروه یا کمیته‌ای در همگرایی جنبش زنان شکل گرفته است که اینها قرار است با کاندیداهای مختلف ملاقات کنند و مطالبات همگرایی جنبش زنان را با آنها مطرح بکنند. ما همچنان که در بیانیه‌مان هم تاکید کرده‌ایم، همگرایی جنبش زنان اصلا قصد ندارد از هیچ کاندیدایی حمایت بکند و حتا تصمیم ندارد در این حق شهروندی مردم هم دخالت بکند که رای بدهید یا رای ندهید. این را ما به خود مردم واگذار می‌کنیم. اما در عین حال همان طور که در بیانیه‌مان گفتیم، و برخی از اعضای همگرایی جنبش زنان در اولین نشست خبری اعلام کردند، در واقع خطاب‌مان به کاندیداهای ریاست جمهوری این است که اگر به دنبال آرای زنان هستند، باید به مطالبات آنها توجه بکنند و در واقع ما این را به عهده‌ی تصمیم فردی افراد گذاشته‌ایم که با توجه به رویکردی که کاندیداها نسبت به مطالبات‌ فعالان جنبش زنان نشان خواهند داد، تصمیم خودشان را بگیرند که به کدام کاندیدا رای بدهند یا ندهند.

بالاخره مردم باید از نحوه‌ی پاسخ کاندیداها به مطالبات زنان مطلع بشوند، درست است؟

بله.

و این در برنامه‌ی شما هست که نحوه‌ی پاسخ و احیانا پاسخ‌هایی را که می‌دهند از طریق بیانیه‌هایتان یا از طریق رسانه‌هایی که در اختیار دارید منتشر بکنید؟

بله. یکی از اصول مهم ‌‌ما در این همگرایی جنبش زنان این است که تمام حرکتها و رفتارهایمان و هر عملی که انجام می‌دهیم کاملا شفاف باشد و حتما به اطلاع مردم برسد. اگر بعضی از افراد عضو در همگرایی جنبش زنان موفق بشوند که با برخی از کاندیداها یا همه‌ی کاندیداها دیدار بکنند، حتما گزارش دیدار این افراد با کاندیداها را منتشر خواهیم کرد. اگر آنها پاسخی داده بودند که خب آن را هم حتما منتشر خواهیم کرد. پاسخ هم نداده بودند آن را هم حتما به اطلاع مردم خواهیم رساند. ضمن این که ما فکر می‌کنیم این قضیه به طور کلی یک چیز پنهان نیست. یعنی ما الان به شکل گسترده مطالبات خودمان را داریم در جامعه پخش می‌کنیم و از طریق رسانه‌های مختلف به اطلاع مردم می‌رسانیم. بنابراین کاندیداها خودشان باید در این باره تصمیم بگیرند که به مطالبات جنبش زنان توجه نشان بدهند یا نه. اگر اساسا مطالبات زنان برایشان مهم باشد، باید در مواضع مختلفی که اتخاذ می‌کنند شاهد اعلام موضع‌شان در برابر مطالبات جنبش زنان باشیم. و خب این دیگر برای همه قابل تشخیص است که آنها چه موضعی دارند.

آیا تماس‌تان با کاندیداها شروع و برقرار شده یا نه؟

برنامه‌ریزی‌های اولیه‌ای در حال انجام هست، ولی هنوز دیدار با هیچ کدام از کاندیداها قطعی نشده.

در بیانیه‌ی همگرایی گروهها و فعالان جنبش زنان، اولین خواستی که قرار است از کاندیداها مطرح بشود، پیگیری پیوستن ایران به کنوانسیون بین‌المللی رفع هرگونه تبعیض علیه زنان است. چرا این خواست را بر خواست رفع قوانین تبعیض‌آمیز داخلی ایران ارجح قرار داده‌اید؟ فکر می‌کنید این چه قدر می‌تواند مهم باشد، با توجه به این که ایران الان کنوانسیون حقوق کودک را هم امضا کرده ، ولی دولت ایران خیلی به مفاد آن پایبند نیست؟

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: تجمع زنان مقابل دانشگاه تهران در اعتراض به قوانین تبعیض‌آمیز، ۲۲ خرداد ۱۳۸۴

روی این موضوع خیلی بحث شد. جلسات متعدد بین فعالان و گروههای مختلف جنبش زنان برگزار شد تا به این نتیجه رسیدیم. مثلا این بحث خیلی مطرح بود که بعضی از دوستان می‌گفتند موارد ضروری‌تر از کنوانسیون رفع تبعیض وجود دارد، چرا ما آنها را در اولویت قرار نمی‌دهیم؟ در واقع نتیجه‌ی بحث‌های طولانی این بود که هرآنچه ما برای زنان می‌خواهیم، به عنوان مثال همین رفع قوانین تبعیض‌آمیز داخلی که شما گفتید و خیلی چیزهای دیگر مثل اشتغال برای زنان، سلامت زنان، برابری‌های مختلف، تمام اینها در کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان دیده شده است. یعنی اعتقاد ما این است که ما هرآنچه درباره‌ی زنان در مبارزات داخلی خودمان می‌خواهیم، سالها قبل، کارشناسان بین‌المللی به شکل خیلی منضبط و منسجم تمام آنچه را که برای رفع تبعیض از زنان لازم بوده است، دیده‌اند و تازه این سندی است که سالها از آن گذشته و ما بعداز آن سندهای جدیدتر بین‌المللی هم داشته‌ایم اما دولت ایران هنوز به آن کنوانسیون هم نپیوسته است. اتفاقا به همین دلیل هم است که یکی از اهداف همگرایی جنبش زنان این است که در فرصتی که ما برای انتخابات داریم، به شکل دفترچه‌ها و بروشورهای گوناگون، مواد کنوانسیون را به شکل خیلی ساده به میان مردم ببریم. چون این سوال از ما هست هم در میان مردم و هم حتی در میان بعضی از فعالان جامعه که چرا کنوانسیون؟ کنوانسیون یک چیز ضروری نیست. دلیل این امر این است که به نظر ما خیلی از مردم ما هنوز خیلی خوب کنوانسیون را نمی‌شناسند.

البته منظور من به هیچ عنوان این نبود که ضروری نیست، این حرفی هم که شما می‌گویید درست است که تمام چیزهایی که خواست جنبش زنان است در کنوانسیون هست. ولی تاکید من روی این بود که چه تضمینی وجود دارد که ایران بعداز این که احیانا این کنوانسیون را هم که امضا کرد، اصلا به آن پایبند بماند؟ چون همین اتفاق در مورد کنوانسیون حقوق کودک هم افتاده است. ایران آن را امضا کرده، ولی به هیچ کدام از مفادش پایبند نیست.

این را می‌شود در مورد خیلی چیزهای دیگر هم گفت. اما ما حداقل فکر می‌کنیم که اگر دولت ایران به این کنوانسیون بپیوندد، حداقل در برابر خیلی از اقداماتی که انجام می‌دهد تحت پرسش‌های بین‌المللی و جهانی قرار می‌گیرد و به این راحتی هم نیست که همه آن خواست‌ها و تمام آن پرسش‌ها را نادیده بگیرد. چه بسا که بهرحال در همین حد که به کنوانسیون منع اعدام کودکان پیوسته است، درست است که هنوز هم کودکانی اعدام می‌شوند، اما ما معتقدیم به خاطر همین کنوانسیون بوده که خیلی از حقوق کودکان به هرحال در این سالها سعی شده که دیده بشود. حداقل دولت ایران وادار به پاسخگویی شده و احساس کرده که دارد رصد می‌شود. ولی در مورد ماجرای زنان به این دلیل که اساسا به این کنوانسیون نپیوسته، کانال گریز و فرارش خیلی زیاد است و خیلی راحت می‌گوید این جزو قوانین داخلی ماست و ما به این کنوانسیون هم که نپیوستیم و چرا اصلا باید پاسخگو باشیم. ما فکر کردیم که این راهی‌ست که می‌تواند آنها را در معرض پاسخگویی قرار بدهد و به هرحال فشارها و محدودیت‌ها را در مورد اعمال تبعیض علیه زنان بیشتر بکند.

آیا همگرایی جنبش زنان قصد دارد نسبت به کاندیداتوری زنان برای ریاست جمهوری هم اعلام موضع بکند؟ چون ظاهرا در بیانیه‌ی اولیه چیزی در این مورد نیامده است. اصلا این مسئله چه قدر برای این همگرایی مهم است ؟

همگرایی جنبش زنان دو درخواست مهم دارد. یکی همین موضع پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض است. دیگری بازنگری و اصلاح بعضی از مواد قانون اساسی‌ست که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم نسبت به زنان تبعیض‌آمیز است که اینها مواد ۱۹ـ۲۰ـ ۲۱ قانون اساسی و یکی دوتا ماده دیگر است. بنابراین نادیده گرفته نشده است. برای نامزدی زنان و ماده قانونی مربوط به آن، گرچه توجیه‌های زیادی شده است، ولی حداقل ما می‌خواهیم تکلیف این واژه‌ی «رجل» بالاخره مشخص بشود و برابری جنسیتی به طور مشخص، صریح و بدون قید و شرط در اصول قانون اساسی گنجانده بشود. از جمله همین شرطی که مربوط به رییس جمهور شدن است. پس در واقع این قضیه را در خودش مستتر دارد. اما این که بیشتر از این بخواهد روی این موضوع تمرکز بشود، به هرحال بیانیه‌ای که همگرایی جنبش زنان صادر کرده اولین بیانیه‌ است اما آخرین بیانیه‌ نخواهد بود و در مورد مسایل مختلف دیگر ازجمله این موضوع، همگرایی جنبش زنان به شکل صریح‌تر اعلام موضع خواهد کرد.

در بند آخر بیانیه از تمامی گروهها خواسته شده است که به این ائتلاف ملحق بشوند و حتا در جلسات شرکت کنند و در حقیقت شما خواستار یک ارتباط دوسویه شده‌اید. بازخورد این درخواست شما چگونه بوده؟ آیا تا بحال تماسی از طرف بخصوص گروههای سیاسی حاضر در صحنه‌ی انتخابات با شما گرفته شده است یا خیر؟

بله، ما در همین روزهای آینده اسامی گروه‌ها و فعالان جدیدی را منتشر می‌کنیم که نشان‌دهنده‌ی این است که در همین یکی دو روزه گروه‌ها و فعالان جدیدی به همگرایی جنبش زنان ملحق شده‌اند. بنابراین بازتاب و توجه داشته است. ضمن آن که هنوز یکی دو روز هم بیشتر نگذشته است و ما منتظریم و مطمئن هستیم که هر چقدر جلوتر برویم، گروه‌ها و فعالان بیشتری از طیف‌های مختلف، دست یاری‌شان را به طرف ما دراز خواهند کرد.

مصاحبه‌گر : میترا شجاعی

تحریریه: فرید وحیدی