عصرایران: مهر: مشاور شهرداری تهران در گفتگوی مشروح با خبرنگار مهر درباره محیط زیست تهران، از آلوده بودن آب، خاک و هوای پایتخت به عنوان سه عنصر حیاتی شهر تهران به شکل جدی خبر داد و از اینکه شهروندان تهرانی در معرض این همه آلاینده در همه عرصه های زیستی هستند اظهار نگرانی کرد.

در این گفتگو بحث احتمال تغییر پایتخت و چرایی آلودگی سه عنصر حیاتی هوا، آب و خاک تهران و نگرش شهرداری به محیط زیست و توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفت. در این فرصت مشروح گفتگوی مهر با هادی حیدرزاده رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران را بخوانید:

* در بعضی خبرها می خواندم که مسئولان دولت، پایتخت را با پاریس و دیگر شهرهای اروپایی مقایسه کرده بودند، آیا با دقت به شاخصهای زیست محیط شهر تهران، این مقایسه صادقانه است؟

– این مقایسه به هیچ وجه منطقی نیست و ما قابل مقایسه با شهرهای توسعه یافته ای مثل پاریس نیستیم اما در بعضی مشکلات کلان شهرها مثل ترافیکهای سنگین، آلودگی هوا، جمعیت، زباله ها و… با شهرهای اروپایی قابل مقایسه هستیم. با این حال حل معضلات شهری به نوعی نگاه مدیریتی بستگی دارد که به نسبت آن، مشکلات کم و زیاد می شود، مهمتر از همه یکسری شاخصهای مبتنی بر توسعه پایدار در شهرهای بزرگ وجود دارد که شهر تهران با پایتخت کشورهای توسعه یافته فاصله فراوان دارد.

* شاخصهای مبتنی بر توسعه پایدار را چگونه ارزیابی می کنید و تهران با چه مشکلاتی از دیدگاه این شاخصها مواجه است؟

– سه عنصر آب، هوا و خاک که سه عنصر اصلی حیات محسوب می شوند در شهر تهران بنا به دلایل مختلف آلوده شده اند، ما در پایتخت با این سه عنصر مشکلات جدی داریم که یکی از مهمترین دلایل آن، رشد بی رویه جمعیت است. در طول تاریخ این مسئله وجود داشته و دلیل عمده آن توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت بوده است.

البته تهران همیشه جاذبه خاصی برای مهاجران داشته است، با این حال و با این مختصات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این شهر فاقد برنامه جامع مدیریت در حوزه محیط زیست است. شهر به علت اینکه حریم نداشته لجام گسیخته بزرگ شده است. جمعیت زیادی به شهر وارد شده و شهر تهران به نوعی از جمعیت اشباع شده است. این مسئله در طول چندین دهه باعث شده اکوسیستم شهر تهران آسیبهای جدی ببیند و مشکلات زیادی برای آب و خاک و هوای تهران بوجود آید که همگی امروز شاهد آن هستیم. شروع این اتفاق مربوط به زمانی است که اساسا تهران به عنوان پایتخت انتخاب شد و در این انتخاب فقدان دید توسعه پایدار به وضوح دیده می شود.

*یعنی تهران قابلیت تبدیل شدن به پایتخت را نداشته است.

– بله تهران این قابلیت را نداشته و از لحاظ جغرافیایی و آمایش سرزمینی و ابعاد زیست محیطی قابلیت مناسب برای ایجاد پایتخت را نداشته است، چون تهران در یک دره واقع شده و از یکسری پالایش های طبیعی که شاید کلان شهرها به آن نیاز داشته باشند بی بهره است اگرچه یکسری قابلیت های دیگر مثل منابع اب مناسب داشته است.

* با این حساب باید زمزه تغییر پایتخت را جدی گرفت. آیا هنوز بحث تغییر پایتخت در نظام مدیریت کشور و شهر تهران مطرح است؟

– بحث تغییر پایتخت به خاطر معظلات و مشکلات جدی به خصوص در حوزه های شهری مثل جمعیت زیاد، تخریب اکوسیستم، آلودگی هوا و آب و … که همگی هم مربوط به محیط زیست و توسعه پایدار پایتخت است، مطرح بوده اما شهرداری در جایگاهی نیست که بخواهد در این مورد مهم و امنیتی تصمیم بگیرد.

* تغییر پایتخت در بسیاری از کشورهای دنیا تجربه شده، چرا با همه بحرانهای شهر تهران، هنوز در این خصوص تصمیم جدی گرفته نشده است؟

– انتقال پایتخت هم فرصت است و هم تهدید. به عنوان فرصت می توان به کم شدن فشار جمعیتی اشاره کرد و البته در این مورد می توان به انتقال قدرت سیاسی در مالزی به شهری در 60 کیلومتری کوالالامپور اشاره کرد. در این تغییر پایتخت سیاسی و اقتصادی از هم جدا شد و به همین دلیل بخش عظیمی از حجم جمعیتی که همه روزه به پایتخت هجوم می بردند کم شد. البته باید توجه داشت که یکسری زیر ساختها باید برای این اتفاق فراهم شود تا مشکلات شهر تهران برای شهر های دیگر تکرار نشود. زیر ساختهای آب و فاضلاب، خطوط متروی عمومی و اتوبوس، منابع آب و… باید مورد توجه قرار گیرد. بحث مدیریت بحران بسیار مهم است، چرا که اگر قدرت در یک نقطه متمرکز شود آسیبهای جدی امنیتی می تواند کشور را دچار چالش کند. اگر زلزله ای در شهر تهران رخ دهد چه تضمینی وجود دارد که کشور با مشکلات امنیتی مواجه نشود.

* توسعه پایدار چه کمکی به ایجاد این امنیت می تواند بکند در جوامع توسعه یافته این مشکلات چگونه مرتفع می شوند؟

– یکی از پارامترهای توسعه پایدار امنیت است. در کشورهای توسعه یافته توزیع قدرت و ثروت صورت گرفته و با نگاهی مبتنی بر توسعه پایدر از بروز چنین ناامنی هایی جلوگیری می شود. با این حال زمانی می توان توسعه پایدار را برای یک زیست بوم ترسیم کرد که امنیت در آنجا تضمین شده باشد. این راهکار نه تنها زیست محیطی است بلکه به لجاظ امنیتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با این حال تغییر پایتخت برای حل این مشکلات تنها راه حل نیست و ما می توانیم وضعیت موجود را مدیریت کنیم و به توسعه پایدار برگردانیم.

* در حال حاضر که همه مشکلات زیست محیطی بر سر شهر تهران آوار شده چه تلاش های برای رهایی از این وضعیت یا لااقل کم شدن شدت آسیب های زیست محیطی انجام شده است؟

– نگاه ما در شهرداری تهران به محیط زیست و فعالیتهای عمرانی نگاهی پایدار است و با توجه به فرایندی که خود شهردار تهران ترسیم کرده نگاه ما مبتنی بر توسعه پایدار است و بر همین اساس در حال تغییر دادن نگرش به توسعه هستیم و این تغییر نگرش نیازمند مدیریت شهری قوی است و در این خصوص البته چشم انداز 5 ساله ای را تدوین کرده ایم که اجرایی می شود.

* در کشور ما مدیریت فرد محور است. ممکن است شهردار بعدی چندان به برنامه و سیاست گذاری توسعه پایدار پایبند نباشد. برای اینکه چنین مشکلی پیش نیاید چه برنامه ای تدارک دیده اید؟

– ما هم به این پرسش آسیب شناسانه اعتقاد داریم. موضوعات و دیدگاه ها در کشور ما به مسائل مدیریتی فرد محور است و بعد از اینکه این مدیر رفت و مدیر بعدی آمد، بیم این وجود دارد که نگرش سابق به طور کامل منهدم شود و دیدی جدید از نو شروع شود. با این حال ما این دغدغه را داشتیم ولی اول راه هستیم و در ابتدای راه به ذهنمان رسید که فرهنگسازی و اشاعه موضوع توسعه پایدار و تزریق آن به بدنه شهر و شهرداری را اولویت قرار دهیم. در همین خصوص 97هزار نفر ساعت آموزش زیست محیطی از مدیریت میانی به پایین دادیم تا با تغییر جایگاه این افراد دچار تغییر نگرش نشوند و توسعه پایدار را در هر مرحله ای و در هر موقعیتی در دستور کار قرار دهند و این نوعی ماموریت ساختاری است. البته توسعه پایدار و محیط زیست را مصوبه شهرداری کردیم که شورای شهر به عنوان نهاد نظارتی و مسلط بر شهرداری تهران که تمام مصوباتش لازم الاجرا است و اگر شهرداری برود و شهردار جدیدی بیاید اجرای مصوبه شورای شهر برای وی الزامی باشد.