جمهوریت: بیژن نامدار زنگنه، وزیر جهاد سازندگی در کابینه میرحسین موسوی، وزیر نیرو در کابینه هاشمی و وزیر نفت در کابینه خاتمی، در نشست شورای هماهنگی تشكل‌های مهندسی، صنفی و حرفه‌ای كشور ضمن سخنانی افشا کرد که بانك‌های ایران سال‌ها قبل از بحران جهانی، ورشكست شده ولی مسئولین به مردم نگفته اند. زنگنه افزود: “آنجا شفاف بود و همه فهمیدند، اینجا شفاف نیست و كسی نمی‌داند چه به سر بانك‌ها آمده‌است….بانك‌های ما دچار بحرانی شده‌اند كه در تاریخ بانكداری ایران بی‌سابقه است.”

زنگنه در این جلسه كه روز ٥ شنبه به منظور طرح مطالبات از رئیس‌جمهور آینده، در سالن همایش‌های روزنامه‌ی اطلاعات برگزار شده بود، اظهار داشت: “ما واقعاً در حال حاضر وضع بدی داریم كه جز كاهش قیمت نفت، باقی‌اش ربطی به جریان اقتصاد جهانی ندارد. بعضی‌ها خوشحالی می‌كنند كه اقتصاد ما به دلیل بحران اقتصادی جهانی دچار بحران نشده اما در این بین دو بحث وجود دارد. اول اینكه اگر اقتصاد یك كشور در پیوند و تعامل با اقتصاد جهانی نباشد افتخار نیست و دوم اینكه چه كسی گفته‌است كه ما درگیر بحران نیستیم.”

وی سپس با اشاره به بحران اقتصادی ایران و عدم شفافیت درخصوص اعلام این موضوع اذعان داشت: “بانك‌های ما سال‌ها قبل از آن‌ها ورشكست شده ولی ما به مردم نگفتیم. یعنی اینطور نیست كه بانك‌های ما الآن وضع بهتری داشته‌باشند. آنجا شفاف بود و همه فهمیدند، اینجا شفاف نیست و كسی نمی‌داند چه به سر بانك‌ها آمده‌است. دلیل اینكه در اینجا، بانك‌ها نمی‌توانند تسهیلات بدهند این است كه ده‌ها هزار میلیارد تومان منفی‌اند. یعنی بسیاری از پول‌هایی كه در این سال‌ها به مردم داده‌شده اولاً معلوم نیست به چه كسی داده شده و دوم اینكه اصلاً برنخواهد گشت. برنمی‌گردد یعنی اینكه مطالبات غیرقابل وصول است و بانك‌ها دچار بحرانی شده‌اند كه در تاریخ بانكداری ایران بی‌سابقه است.”

وی راه‌حل برون رفت از این بحران را فراهم آوردن فضای كسب و كار و توسعه‌ی كشور دانست و افزود: “اهتمام اصلی دولت به‌عنوان مدیریت كلان جامعه باید به این باشد كه توسعه و سربلندی ایران اصل باشد نه اینكه ویرانی ایران و خرج شدن ایران برای اینكه دیگران خوششان بیاید. باید برای ما اصل این باشد كه همه‌ی كارهایی كه در داخل و خارج انجام می‌شود برای احترام و سربلندی ایران باشد. ایران نباید خرج دیگران شود. این مسئله‌ی مهمی است. منافع ملی ما فوق‌العاده مهم است و باید به آن توجه شود. ایجاد فضای كسب و كار، توسعه و آنچه كه برای سربلندی ایران است، اگر اهتمامِ این باشد خیلی اتفاقات می‌افتد. درست شدن فضای كسب و كار، فقط هم در حوزه‌ی اقتصاد نیست، در حوزه‌ی مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هم هست كه مردم اعتماد بكنند كه سرمایه‌گذاری كنند و از منابع خودشان استفاده كنند.”

یكی دیگر از نكاتی كه زنگنه در سخنانش به آن اشاره كرد مسئله‌ی نفت بود. او گفت: “اساساً برخورد و نگاه دولت به نفت چطور است؟ یك موقع است كه ما نفت را به عنوان درآمد و بودجه‌ی جاری می‌توانیم استفاده كنیم یا چیزهای مختلف. یك موقع است كه نفت را درآمد نمی‌دانیم، ثروتی می‌دانیم كه نباید خرجش كنیم. كسی ثروت و سرمایه‌اش را خرج روزمره‌اش نمی‌كند. سرمایه را نگه می‌دارند. دیگر پیرزن‌ها هم در این مملكت این را می‌دانند و سرمایه‌شان را در بانك می‌گذارند و ١٨-١٩ درصد پول می‌گیرند و آن را خرج می‌كنند نه اینكه سرمایه‌شان را خرج كنند.”

وزیر نفت دولت اصلاحات ادامه داد: “نفت باید تبدیل شود به سرمایه‌ی روزمینی. مكانیزمی كه برای این موضوع در برنامه‌ی اول نوشته شد حساب ذخیره بود كه ما معتقدیم باید به حساب صندوق ذخیره تبدیل می‌شد. دوم اینكه در زمان آقای خاتمی یك مقداری از حساب صندوق ذخیره پول داده‌شد، تعهدات بیش از ده میلیارد دلار شد و پنج ـ شش میلیارد دلار پرداخت شد.”

او به اجرای صدها میلیارد دلار پروژه در طول عمر كاری‌اش اشاره كرد و بیان داشت: “اینكه شما بخواهید به اندازه‌ی هزار میلیارد تومان در كل كشور كار بكنید، لازم نیست هزار میلیارد تومان پول داشته‌باشید. اگر شما دویست ـ دویست و پنجاه میلیارد تومان منابع جور كنید، از طریق Finance، از منابع خارجی می‌توانید هفتصد ـ هفتصد و پنجاه میلیارد تومان رویش بگذارید كه بشود هزار میلیارد تومان. یعنی به ازای هر دلار شما می‌توانید ٤ دلار را سامان دهید.”

وی میزان درآمد نفتی ایران طی چهار سال گذشته را مورد بررسی قرار داد و با انتقاد از اشتباهات و عملكرد دولت گفت: “در طی این چهار سال ما نزدیك به دویست و نود میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم كه همه‌اش خرج شده‌است و بسیاری صرف وارداتی شده كه واردات ماشین‌آلات صنعتی و سرمایه‌ای نبوده. اگر به روالی كه در قانون برنامه‌ی چهارم بود و بیش از آن ما هزینه می‌كردیم، ما باید بیش از ١٧٠ میلیارد دلار پول در صندوق ذخیره‌مان می‌بود. با ١٧٠ میلیارد دلار در صندوق ذخیره یعنی می‌شد ششصد و هشتاد میلیارد دلار پروژه و طرح و سرمایه‌گذاری را با همراه كردن این منابع خارجی در كشور ساخت. چقدر كار به صنایع داخلی ارجاع می‌شد؟ این در شرایطی است كه من خیلی تأسف می‌خورم دولت این پول‌ها را خرج كرده ولی هر پیمانكاری را می‌بینی طلبكار است. در برق، راه، آب، گاز، پتروشیمی، نفت. این پول‌ها كجا رفته؟ شما اگر دنبال توسعه‌ی كشور بودید چرا این پول‌ها را به همین پیمانكارها كه كار می‌كنند ندادید؟ بعضی‌ها فكر می‌‌كنند پیمانكارها این پول‌ها را می‌برند سوئیس و این به دلیل عدم فهم و شناخت از حرفه است. پیمانكار این پول را می‌گیرد، می‌رود برای خدمات تقاضا می‌كند یا كالا می‌خرد و یا حقوق كارگرش را می‌دهد. یك چرخه و زنجیره‌ی تولید در كشور فعال می‌شود. برای شما هم تولید و سازندگی ایجاد می‌شود.”

زنگنه در ادامه‌ی سخنانش مسائلی را كه در عرصه‌ی خصوصی‌سازی و به نام خصوصی‌سازی بوجود آمده تشریح كرد و خصوصی‌سازی در دولت فعلی را نوعی دولتی‌سازی جدید نامید: “در بخش خصوصی ما، نه آزادسازی اتفاق افتاد كه بگوییم بخش خصوصی با آزادسازی اقتصادی شروع می‌كنند سرمایه‌هایشان را می‌آورد و در قسمت‌هایی كه طبق اصل ٤٤ اجازه داده شده‌است سرمایه‌گذاری می‌كند و نه خصوصی‌سازی. خصوصی‌سازی تبدیل شده به یك دولتی‌سازی جدید. سپاه می‌رود شركت‌ها را می‌خرد ـ دولتی‌هایی كه دارند خصوصی‌سازی می‌كنند می‌خرد ـ سپاه می‌رود فرآب را می‌خرد. شنیدم سپاه اخیراً دنبال این است كه یك مشاور بخش خصوصی بخرد. این یعنی برگشت. یعنی خصوصی‌ها را هم دولتی‌ها دارند می‌خرند. اصلاً من نمی‌فهمم یعنی چه! یعنی مثلاً نهادها و ارگان‌های دولتی دارند به اسم خصوصی‌سازی خرید می‌كنند. با این رقیب‌های بزرگ، بخش خصوصی ما نمی‌تواند كار كند. درست است سنش به بیست و پنج سال می‌رسد اما خیلی جوان و خیلی نحیف است به خاطر اینكه توجه خیلی كمی به آن شده‌است. تازه بخش خصوصی ما داشت جان می‌گرفت كه ضربه‌ی سنگینی به پیكره‌اش وارد شد.”

او روابط خارجی ایران را هم مورد ارزیابی قرار داد و گفت: “من فكر می‌كنم روابط خارجی‌مان هم باید درست شود. اگر كشوری می‌خواهد توسعه پیدا كند و سازندگی داشته‌باشد و رشدش بالای ٨ درصد برود و در چشم‌انداز ١٤٠٤ جایگاه اول را در منطقه از لحاظ علمی، فن‌آوری و اقتصادی داشته باشد نمی‌تواند از منابع خارجی استفاده نكند. نمی‌تواند دسترسی به فن‌آوری خارجی نداشته باشد. نمی‌تواند كه به بازارهای خارجی دسترسی نداشته باشد. شما به عنوان مهندس باید به بازار خارجی دسترسی داشته‌باشید. اینكه هر جا بخواهید بروید سه ماه طول بكشد كه ویزا بدهند اینكه كار نمی‌شود. اصلاً نمی‌شود اسناد مناقصه برد. نمی‌شود در مناقصه شركت كرد. كارگر و امكانات می‌خواهید بفرستید سه ـ چهار ماه معطل كنید اصلاً نمی‌شود.اگر چنین سیاست خارجی ای داشته‌باشیم كه به اعتقاد من سیاست خارجی، توسعه‌گرا است باید روابطمان را بر این اساس با دنیا تنظیم كنیم و معنی این، این نیست كه ما از عزت خودمان بگذریم. چه كسی گفته مسلمانی با عزت سازگاری ندارد و چه كسی گفته پیشرفت، غنی شدن و سربلندی ایران با اینكه انسان بتواند روابط خوبی داشته‌باشد سازگاری ندارد؟ یا حتماً اگر می‌خواهیم روابط خوب با دنیا داشته‌باشیم باید از یك سری اصول و ارزش‌هایمان بگذریم؟ این‌ها حرف‌هایی است كه خیلی قدیمی است. این‌ها حرف‌های دوران جنگ سرد چپ و راست است. الآن چین، هند، مالزی ـ كه شعارهایی كه می‌دهند، حرف‌هایشان از حرف‌های ما در مورد مسائل جهان سوم كمتر نیست اما دارند پیشرفتشان را هم می‌كند ـ و خیلی از كشورهای دیگر نمونه هستند. معمولاً وقتی ناكارآمدی‌ها وجود دارد آدم دنبال دشمن خارجی می‌گردد و سعی می‌كند با دشمن خارجی ناكارآمدی‌های خودش را پوشش دهد و بگوید همانطور كه می‌دانید دلیل ناكارآمدی من این است كه دشمنان زیادی دارم و تحریم می‌كنند و نمی‌گذارند و مسائلی از این دست.ما اصلاً نباید كاری كنیم كه دچار تحریم شویم. من معتقدم می‌شود خیلی كارها را كرد بدون اینكه گرفتار تحریم شویم. این حرفی كه می‌زنم را ما تجربه كرده‌ایم.یك زمانی بود كه شصت هزار نفر در عسلویه كار می‌كردند و درآمد نفتمان هم بشكه‌ای بیست دلار بود، ما یك دلار هم از آن بیست دلار نگرفتیم. همه‌اش را رفتیم جدا از آن جور كردیم. شصت هزار نفر مستقیم در عسلویه كار می‌كردند. چند روز پیش آقای نعمت‌زاده گفتند كه ٥ یا ٦ هزار نفر در حال حاضر در عسلویه كار می‌كنند. ما در مقطعی جوشكار نداشتیم، رفتیم از خارج برای عسلویه جوشكار آوردیم ضمن اینكه به همراهش به كارگران آموزش دادیم و دو سال بعد دیگر به آن نیاز نداشتیم. من فكر می‌كنم الآن همه‌ی آن جوشكارها بیكارند. همه‌ی آموزش‌هایی كه دادیم بیكارند. خب این به نظر من هیچ ربطی به تحریم‌ها و موانع خارجی نداشته. به نظر من مقدار زیادش عملكرد داخلی خود ماست كه به دلیل ضعف مدیریت به خارجی‌ها ارجاع می‌دهیم و فكر می‌كنیم كه به این ترتیب می‌شود مشكلات را حل كرد.”

بیژن زنگنه در بخش دیگری از سخنانش به بحران شركت‌های دولتی اشاره كرد و گفت: “تخصیص‌های عمرانی كه كاهش پیدا كرده واقعاً كمرشكن بوده و در این سال‌ها می‌دانم بودجه‌های عمرانی را كه اول سال‌ها بسته‌اند بالا گرفته‌اند بخاطر اینكه بعداً در طول سال وقتی می‌خواهند از بودجه‌ی عمرانی، بودجه‌ی جاری را بالا ببرند متمم بودجه ندهند به اصطلاح حقوقی، اصلاحیه‌ی بودجه بدهند و در نتیجه از اول هم نظرشان نبوده كه آن كار را بكنند. من فكر می‌كنم شركت‌های دولتی هم طرح‌های سرمایه‌گذاری‌شان دچار بحران است و در این حالت از همین شركت‌های دولتی دارای بحران بدون اجازه‌ی قانونی صدها میلیارد تومان برای سود سهام عدالت پول گرفتند. یعنی شركتی كه اصلاً سود ندارد از موجودی‌اش پول درآورند به اسم تقسیم سود سهام عدالت و معلوم نیست در كجا باید دیده شود.”

او در پایان سخنانش اظهار داشت: “من وظیفه‌ی خودم می‌دانم كه در مقابل مردم، فرزندانم و نسل آینده كه نیاز به امید، سازندگی و فكر كردن دارد هر كاری می‌توانم بكنم. بدون اینكه هیچ علاقه‌ای داشته باشم و هیچ پیگیری داشته‌باشم كه من و امثال من یك بار دیگر در دولت برگردیم ولی واقعاً فكر می‌كنم ما در مقابل نسل حاضر و آینده‌مان مسئولیم و هر كاری كه از دستمان بر می‌آید باید با قدرت تمام بكنیم تا تغییر در وضع موجود و تغییر در مدیریت وضع موجود ایجاد كنیم چون به نظر من ادامه‌ی این وضع نهایتش چیزی جز تحقیر ایران و سرشكستگی ایرانیان و یك آینده‌ی غیرروشن نیست. ما به سرعت داریم از همسایگانمان و از دنیا عقب می‌افتیم و این از نظر من چیز بسیار نگران‌كننده‌ای است. واقعاً تأسف‌آور است برای كشوری كه این همه مدیران خوب دارد، این همه سرمایه‌های انسانی دارد. من واقعاً غصه‌ی این دویست میلیارد دلاری كه رفته‌است را می‌خورم ولی غصه‌ای كه بیش از آن می‌خورم، غصه‌ی ظرفیت‌ها و سرمایه‌های انسانی است كه الآن دارد در كشور زنده به‌گور می‌شود. این غصه‌اش خیلی بالاتر از آن دویست میلیارد دلار است.پول عامل توسعه نیست ولی برای توسعه نیاز است اما اگر انسان مدیریت خوب داشته‌باشد می‌تواند آن را هم تأمین كند. امروز و در این سال‌ها واقعاً سرمایه‌های انسانی ما را تحقیر كردند. به نهاد مدیریت، خردورزی و عقلانیت توهین كردند و به عقل انسان‌ها توهین می‌كنند وقتی می‌گویند دختر ١٤ ساله در زیرزمین خانه‌اش دارد غنی‌سازی اورانیوم می‌كند. این به شعور انسان‌ها توهین می‌كند”.