عصرایران: نمی توان با پخش چند برنامه نیم ساعته فضای عمومی برنامه های سیما را تغییر یافته و اصلاح شده تلقی کرد . به عبارت بهتر وقتی که جهت گیری کلی سیما و عملکرد جناحی و حمایت از یک جریان سیاسی خاص در لابلای تمامی برنامه های سیما قابل مشاهده است که 24 ساعته در 7 کانال داخلی و چندین شبکه خارجی و برون مرزی سیما برنامه پخش می کند، پحش چند برنامه چند دقیقه ای که ظاهرا خلاف جریان مسیر حرکت این رسانه است ، دردی را دوا نمی کند

عصر ایران – صداوسیما در دو سه شب گذشته برنامه هایی را پخش می کند که با برنامه های پخش شده در 40 روز گذشته پس از انتخابات کمی متفاوت است.

دو شب پیش مستندی نیم ساعته از سخنرانی آیت الله رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه تهران پخش شد که در آن با برخی از چهره های هر دو جناح اصلی کشور درباره نظرشان راجع به محتوای خطبه های هاشمی مصاحبه شده بود . در برنامه های دیگر سیما هم در شب های گذشته سعی شده است در بررسی موضوع کابینه دولت آینده از نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی هر دو جناح سیاسی کشور مناظره هایی ترتیب داده شود .که چند نمونه از این گونه برنامه های گفتگو یا مناظره در بخش های مختلف برنامه های خبری یا تفسیری سیما پخش شد.

اینکه آیا واقعا مسئولان و سیاست گذاران این دستگاه عظیم رسانه ای پس از سخنان اخیر آیت الله هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه تهران به فکر فراجناحی بودن افتاده اند و یا لااقل می خواهند نشان بدهند که از این سخنان تاثیر پذیرفته اند یا نه موضوع بحث نیست بلکه بحث اصلی در این نوشتار بررسی رویکرد کلی صداوسیما در جریان وقایع اخیر پس از انتخابات ریاست جمهوری است .

صداوسیما پس از انتخابات رویکرد بسیار ناشیانه ای در حمایت از یک جناح سیاسی کشور نشان داد . هر چند که همگان این انتظار را داشتند که با توجه به سابقه عملکرد سیما و خط سیاسی مسئولان و سیاست گذاران آن ، این رسانه همگانی در مواجهه با دولت نهم و معترضان به نتایج انتخابات جانب دولت را گرفته و به تقبیح و محکوم کردن اعتراضات به نتایج انتخابات بپردازد .

اما واقعیت این است که هیچ کس انتظار نداشت که صداوسیما چنین آشکارا جناح بازی کند و معترضان به نتایج انتخابات را با توهین آمیز ترین عبارات بنوازد. به گونه ای که اگر مثلا ستاد کاندیدای پیروز یک کانال تلویزیونی مخصوص به خود داشت شاید چنین بی محابا در حمایت از کاندیدای کامیاب وارد عمل نمی شد و تلاش می کرد تا لااقل در ظاهر جانب احتیاط را رعایت کند.

اما متاسفانه رسانه سیما چند اشتباه بزرگ را انجام داد که بعید است در میان مدت بتواند آب رفته را به جوی بازگرداند.این اشتباهات فاحش و استراتژیک در چند اشتباه عمده خلاصه می شدند:

1- نادیده انگاری : صداو سیما بسیاری از وقایعی که در سطح شهر تهران و برخی دیگر از شهرها اتفاق می افتاد را اصلا پوشش نمی داد در حالی که مردمی که در این اتفاقات خود حضور داشتند وقایع را می دیدند و اتفاقات دهان به دهان منتقل می شد و شاید بسیار زودتر از اینگه خبرنگاران و” دوربین به دستان ” رسانه سیما فیلم وقایع را تهیه کنند، اخبار مرتبط با تحولات خیابان ها به صورت سینه به سینه به سمع و نظر غالب شهروندان می رسید به گونه ای که صدا وسیما با آن عظمتش از بسیاری وبلاگ ها هم عقب بود. در حالی که همین جمعیت میلیونی مطلع از وقایع، شب هنگام و به هنگام نشستن در مقابل تلویزیون هیچ اثری از حادثه روی داده در همان روز را در تلویزیون نمی دیدند و این امر شکاف موجود بین مردم و رسانه سیما را زیادتر کرده و میزان بی اعتمادی به رسانه همگانی سیما را می افزود .

این نادیده انگاری در حالی بود که صداو سیما ، با مضیقه ها و تهدیدهایی که متوجه رسانه های غیر دولتی است(مانند توقیف) مواجه نبوده و نیست.

2- تحریف : در برخی موارد سیما به رغم انعکاس وقایع به گونه ای آشکار قلب واقعیت می کرد و به قول معروف ” سفید را سیاه و سیاه را سفید ” می کرد و این کار با اطلاعات عینی مردمی که خود در صحنه حضور داشتند صد در صد تناقض داشت . اشاره به موارد این نکته ضرورتی ندارد و همگان خوب می دانند که منظور چیست.

3- جعل خبر : متاسفانه از مورد دوم بدتر بعضا پخش اخبار برخی سایت ها و خبرگزاری ها بود که متاسفانه ید طولایی در خبر سازی دارند و رسانه سیما بدون اینکه به عواقب چنین عملی بیندیشد بارها اخبار دروغ و عاری از حقیقت این رسانه ها را پخش کرد.

4- گزینش خبر : در بسیاری از موارد رسانه سیما اخبار وقایع را آنگونه که خود می خواست دست چین می کرد و قسمتی را برجسته و قسمتی را حذف می کرد .البته این تاکتیک یکی از قدیمی ترین تاکتیک های رسانه های انحصاری از جمله صداوسیمای خودمان است اما در ماجراهای چهل روز گذشته این موضوع به شدت به مراتب فزون تری اتفاق افتاد . برای نمونه می توان به نحوه انعکاس نماز جمعه بیست و ششم تیرماه به امامت آیت الله هاشمی رفسنجانی اشاره کرد که رسانه سیما در بخش های مختلف خبری خود تنها بخش هایی گزینش شده از سخنان خطیب نماز جمعه را پخش کرد و شب هنگام و زمان پخش کامل مراسم نماز جمعه نیز بخش هایی ازمراسم را حذف و نیز صداها و شعارهای داده شده در بین جمعیت حاضر در نماز جمعه را نیز کاملا قطع کرد.

اشاره به این گونه موارد زیاد است و همگان به خوبی از کیفیت و کمیت اقدامات سیما در وقایع پس از انتخابات اخیر ریاست جمهوری اگاهی دارند اما نکته در این است که تغییر ظاهری تاکتیک سیما در دو سه شب گذشته نشان از چه چیزی دارد؟

ضمن اشاره به اینکه به هر حال باید از این اقدام هر چند اندک سیما در بازکردن درهای خود به روی جمع بیشتری از مردم و نخبگان جامعه استقبال کرد، اما متاسفانه باید با توجه به سابقه این رسانه ، این اقدام سیما هم به نظر می رسد «تغییری تاکتیکی» برای «تداوم استراتژی» سازمان است . به این معنی که سیما تلاش دارد تا با تغییر تاکتیکی برخی از برنامه های خود هم آب رفته را به جوی بازگرداند و هم اینکه گفتمان موجود را از روی موضوع انتخابات به مسایل پس از انتخابات و تشکیل کابینه و استقرار دولت جدید سوق دهد.

صرف نظر از اینکه این تاکتیک به چه میزان با فضای اجتماعی موجود همخوانی دارد باید چند نکته را به مسئولان و سیاست گذاران صداوسیما ” من باب امر به معروف و تذکر” یاد آوری کرد تا باشد که با اصلاح برخی رویه های ناصواب رسانه ای ملی باشند که منعکس کننده مسایل تمامی قشرها و گروه های مختلف اجتماعی و سیاسی در کشور باشند:

1- نمی توان با پخش چند برنامه نیم ساعته فضای عمومی برنامه های سیما را تغییر یافته و اصلاح شده تلقی کرد . به عبارت بهتر وقتی که جهت گیری کلی سیما و عملکرد جناحی و حمایت از یک جریان سیاسی خاص در لابلای تمامی برنامه های سیما قابل مشاهده است که 42 ساعته در 7 کانال داخلی و چندین شبکه خارجی و برون مرزی سیما برنامه پخش می کند، پحش چند برنامه چند دقیقه ای که ظاهرا خلاف جریان مسیر حرکت این رسانه است ، دردی را دوا نمی کند .موضوع اصلی بر سر جهت گیری کلی رسانه سیما است که باید یک تغییر بنیادین را شاهد باشد و برنامه های این رسانه در تمامی ابعاد آن متوازن شود و انعکاس دهنده بی طرف وقایع و مشکلات مردم باشد.

2- تا زمانی که صدا و سیما ما با انواع متنوعی از رسانه های خصوصی رقابت نکند نمی توان گفت که فضای رسانه ای آزاد و متنوعی در کشور داریم . باید در کنار اصلاح رویکردها و سیاست های رسانه سیما به فکر تأسیس و راه اندازی شبکه های خصوصی بود که البته در چارچوب قوانین ” شفاف ، غیر کشدار و غیر قابل تفسیر به رای” حرکت کنند .

3- رسانه سیما باید به خوبی بداند که تنها نقطه اتکا و ضریب نفوذ آن در ابعاد ملی، اعتماد و اطمینان مردم به این رسانه است و لذا مدیران این رسانه به هیچ وجه نباید اعتماد عمومی مردم به خود را با هیچ چیز دیگری معاوضه کنند . سلب اعتماد عمومی مردم (لااقل بخش قابل توجهی از مردم ) به این رسانه یعنی ” کشاندن ” عامدانه یا غیر عامدانه این قشر مردم به سمت رسانه های خارجی که طبیعتا همگان می دانیم که این کار در اثر تضعیف پایه های اعتماد عمومی به صداوسیما طبیعی ترین انتخاب مردم خواهد بود.

وقتی مردم در نگاه خود به رسانه سیما شاهد سانسور شدید خبری ، و بعضا تحریف وقایع و وارونه انگاری حقایق باشند ، به طور طبیعی برای سیراب کردن غریزه حقیقت طلبی و کنجکاوی خود به رسانه های برون مرزی روی می آورند .

متاسفانه عملکرد دستگاه صداوسیما در وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری این وضع را به شدت تشدید کرده است به گونه ای که مسئولان در اقدامی شتاب زده مجبور شدند که طرح جمع آوری آنتن های ماهواره از پشت بام منازل را تسریع کنند اما نا گفته پیداست که این طرح و طرح های مشابه حتی قادر به جمع آوری 1 درصد آنتن ها نیست ، چرا که در بسیاری از موارد مشاهده شده است که 1 ساعت پس از خروج ماموران پلیس و جمع آوری آنتن ها از پشت بام ها ، نصاب های آنتن ماهواره در حال نصب آنتن های جدید هستند.
بنابراین تنها راه منطقی و عملی برای مبارزه با آنتن های ماهواره این است که تقاضای آن کنترل شود و یکی از مهم ترین راه های کنترل تقاضا داشتن یک رسانه “ملی” متنوع و جامع در کنار شمار متنوع تری از شبکه های خصوصی است که در یک فضای سالم و در چارچوب قانون با یکدیگر رقابت کنند و در خبر رسانی سالم به جامعه از یکدیگر سبقت بگیرند.