رادیوفرانسه: در حاشیه نمایشگاه بین المللی هوافضایی ماکس-2009 که روز 27 مرداد در حوالی مسکو افتتاح شد اعلام گردید که دولت روسیه قصد دارد تا پایان سال 2009 اولین هواپیماهای سوپر جت موسوم به “سوخو- 100 ” را در شرکت آئروفلوت بخدمت بگیرد. برای تحویل اولین محموله از این هواپیما تا 10 فروند سوخو پیشبینی شده است.

یک روز پس از اعلام این خبر و در حاشیه همان نمایشگاه، الکساندر روبتسوف مدیر عامل شرکت ” سرمایه گذاری ایلوشین” اعلام کرد که در ماه آوریل سال آینده اولین هواپیمای ” توپولف-204 ” برای ایران ساخته شده و سال بعد تحویل آن انجام خواهد گرفت. وی همچنین فاش ساخت که قرار دادی دولتی در این زمینه با ایران بامضاء رسیده و موتور هواپیمای یاد شده در ماه سپتامبر مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. مقامات روسی انتظار دارند که ایران حجم خرید های خود را از کمپانی مزبور افزایش داده و در طول ده سال آینده این تعداد را به یکصد فروند برساند. ظاهرا ارزش قرار داد اولیه در این مورد، که گفته میشود در ماه می سال گذشته مابین ایران و روسیه به امضاء رسیده، بین 2 تا 2.5 میلیارد دلار است. قرار داد جداگانه ای نیز برای بر خورداری پنج ساله از خدمات تعمیر و تحویل قطعات یدکی در همین حجم مابین دو کشور بامضاء رسیده است. ایران اصرار داشته که در ساختن بعضی از قسمتها و سرهم کردن قطعات ساخته شده توپولوف 204 و همچنین توپولف 214 مشارکت داشته باشد و لی بعد از بازدید کارشناسان روسی از زیر ساختها ی فنی در ایران، کمپانی یاد شده این اقدام را مقرون به صلاح تشخیص نداده است. مخالفت روسها با مونتاژ هواپیماهای توپولف روسی در ایران، بعلت ضعیف بودن زیر ساخت صنعتی، در حالی صورت گرفته که شرکت اوکرائینی انتونف موافقت کرده تا ایران در کارگاهی که به این منظور در اصفهان ایجاد شده نمونه هواپیماهای انتونف 140 را با نام ” ایران-140 ” مونتاژ کند.

تاکنون دو فروند از این هواپیما ها در داخل خاک ایران دچار سانحه گردیده و در یکی از این دو سانحه تلفات سنگینی بر جای نهاده شده است. با هدف استفاده حداکثر از بازار پولساز ایران، شرکتهای روسی قصد دارند که حتی در قرار داد خرید هواپیما توسط ایران از اوکراین نیز سهمی را بخود اختصاص دهند. برای دست یافتن به این هدف، شرکت هواپیماسازی ” آویاکور ” که آنهم در نمایشگاه هوایی جاری در مسکو شرکت دارد اعلام داشته که در حاشیه نمایشگاه با نمایندگان ایران در زمینه مشارکت برای ساخت هواپیماهای انتونف-140 مذاکراتی را بعمل خواهند آورد. روسیه از سال 2005 چند فروند از هواپیماهای انتونف را مونتاژ کرده و در صورت یافتن شریک پولدار و کم انتظاری مانند ایران، مایل است که دامنه فعالیتهای خود را در این زمینه گسترش دهد. ایران قصد دارد تا یکصد فروند از این نوع هواپیما ها را در داخل مونتاژ کند که در این صورت ساختن سریع قطعات هواپیمای انتونف 140 در روسیه و حمل آنها به ایران برای مونتاژ هواپیمای ایران 140 به هدف دولت در ” تولید هواپیما و دور زدن موفق تحریمها ” کمک بسیار خواهد کرد.

تلاش دولت و شرکتهای روسی برای بهره برداری حد اکثر از بازار حمل و نقل هوایی ایران در حالی صورت میگیرد که صنایع هواپیما سازی روسیه بدلیل عقب ماندگی صنعتی از سازندگان پیشرفته هواپیما در جهان، بخصوص کارخانجات امریکایی بوئینگ و مک دانلد داگلاس و یا سازندگان ایرباس در اروپا، عقب مانده و اینک در شرایط ورشکستگی بسر میبرند. بمنظور نجات این کارخانجات از خطر تعطیل ناشی از ورشکستگی، دولت روسیه با پشتیبانی ولادیمیر پوتین طرحی را تنظیم کرده که بموجب آن ضمن تشویق صادرات کار خانه های یاد شده و فراهم ساختن خریداران خارجی نظیر ایران برای محصولات آنها، کمکهای مالی مشروط دولتی را نیز در اختیار کارخانجات روسی قرار دهد. این کمکها قرار است بعد از آماده شدن زمینه بهره گیری بیشتر از کمکهای دولتی از اول ماه اکتبر آینده رسما در اختیار کارخانجات هواپیما سازی روسی قرار گیرد. با این حال کمکهای دولت مشروط بر افزایش فعالیتهای کارخانجات یاد شده و یافتن مشتریان بیشتر برای محصولات تولیدی آنها است. ولادیمیر پوتین در جلسه ای که مطابق گزارش ایتار تاس همزمان با گشایش نمایشگاه هوایی مسکو در هیات دولت روسیه تشکیل شده، اعلام داشت که پول دولتی که قرار است به کارخانه های یاد شده تزریق شود با این هدف هزینه خواهد شد که قدرت رقابت کارخانه های مزبور را در بازار آزاد افزایش دهد. پوتین به هواپیما سازان روسی یاد آور شده که ” جلب خریداران خارجی و سود آوری، هدف استراتژیکی دولت در جهت کمک به سازندگان هواپیماهای روسی است “. نگرانی عمده پوتین این است که در صورت تعطیل کارخانجات سازنده هواپیماهای مسافربری، تولید و افزایش کیفیت هواپیماهای نظامی روسی نیز با خطر روبرو شده و از این طریق امکان بهبود بنیه دفاع هوایی روسیه نیز از دست برود. روسیه هم اکنون برنامه ای را در جهت نوسازی نیروی هوایی خود در دست اجرا دارد. بجز سفارش اخیر ساخت 68 فروند هواپیماهای سوخو و میگ مدرن، منجمله میگ- 35 ، روسیه طراحی و تولید هواپیماهای جت جنگی نسل پنجم را برای عقب نماندن از امریکا و اروپا هم اکنون در دستور کار قرار داده است. توفیق این برنامه تا حدود زیادی موکول به ادامه حیات کارخانجات سازنده هواپیماهای مسافری است. پوتین طی جلسه یاد شده اعلام داشته که ” بدون داشتن صنایع حمل و نقل هوایی اقتصاد ملی روسیه آینده ای نخواهد داشت. با این وجود ضرورت یاد شده توجیهی برای ادامه تولیدات با کیفیت پایین و تکیه دائمی بر کمکهای دولتی نیست ” . این مشکلی است که رویاروی ایران نیز قرار دارد. ایران کشور پهناوری است که بدون استفاده از خطوط مطمئن حمل و نقل هوایی، اقتصاد آن با مشکلات جدی روبرو خواهد شد. تنها تفاوت مابین تعریف پوتین از نیاز اقتصاد ملی روسیه به حمل و نقل مطمئن هوایی و مشکل مشابه در ایران در این است که هدف حل مشکل حمل و نقل هوایی ایران تنها وسیله ای شده است در جهت حل اساسی تر مشکلات صنایع هواپیما سازی روسیه. در حقیقت در حال حاظر صنایع نسبتا عقب مانده هواپیمایی روسیه از همان مشکلاتی رنج میبرند که کارخانجات ساخت اتومبیل در ایران. ایران نیز همچنان کار خانجات دولتی اتومبیل سازی خود را از راه ادامه پرداخت کمکهای مالی و فراهم ساختن بازار انحصاری از تولید رقابتی و در نتیجه بهبود کیفیت محروم ساخته و علی رغم ورشکستگی مالی همچنان بر ادامه راه گذشته اصرار میورزد. حال آنکه روسیه ضمن تلاش برای کاهش وابستگی صنایع هواپیما سازی خود، در قبال ارائه حمایتهای سیاسی به مشتریان آماده ای نظیر ایران، ظرفیت مالی این خریداران را در جهت نجات صنایع خود بکار میگیرد.