رویداد: انتشار خبر سرقت علمی دو وزیر راه و علوم ایران، باز هم در مجله‌ی نیچر بازتاب یافت. دبیران مجلاتی که مقالات «تقلبی» این دو وزیر در آنها به چاپ رسیده گفته‌اند، این مقالات را از مجلات خود حذف خواهند کرد.

مجله‌ی علمی نیچر روز چهارشنبه ۸ مهر مقاله‌ای با عنوان «وزرای ایرانی در صف سرقت علمی» به چاپ رساند. ر این مقاله پس از اشاره به سرقت علمی کامران دانشجو، وزیر علوم ایران، به خبری که به تازگی در مورد سرقت علمی حمید بهبهانی، وزیر راه و ترابری، به چاپ رسیده پرداخته شده است.

در این مقاله آمده است، بررسی‌های نیچر نشان می‌دهد که مقاله‌ای که به طور مشترک توسط حمید بهبهانی، حسن زیاری، معاون وزیر راه و مدیر عامل راه‌آهن ایران و محمد خبیری نوشته شده، در بخش‌های وسیعی از مقاله‌ای که پیش از این توسط محققان دیگری نوشته شده بود کپی‌برداری شده است. محمد خبیری در آن زمان دانشجوی دوره‌ی «پی اچ دی» بود.

نیچر با همراه کردن لینک مقاله‌ی کپی‌برداری‌شده و مقالات اصلی می‌افزاید، قسمت اعظم این مقاله که وزیر راه ایران و دو تن دیگر آن را در سال ۲۰۰۶ در مجله‌ی علمی “ترانسپورت” چاپ کرده‌اند، پیش از این در سه مقاله‌ی دیگر به چاپ رسیده بود.

نیچر یادآوری می‌کند که بهبهانی استاد راهنمای محمود احمدی‌نژاد، رئيس جمهوری ایران، در کسب دکترا در رشته‌ی مهندسی و برنامه‌ریزی حمل و نقل بود.

مواضع نویسندگان اصلی

بین جیانگ، محقق دانشگاه “یول” (Gävle) سوئد و یکی از نویسندگان مقالات اصلی می‌گوید: «در این مقاله‌ی تقلبی از روی دو مقاله‌ی من کپی‌برداری شده است» و می‌افزاید: «این کار شنیع است.».

کریستوف کلارامونت، یکی از نویسندگان مقاله‌‌ای که از روی آن کپی‌برداری شد، در گفت‌وگو با نیچر این سرقت علمی را «کاملا واضح» خواند. وی که مدیر بخش تحقیقات آکادمی دریایی مؤسسه‌ی برست در فرانسه است در ادامه افزود: «ما منتظر واکنش متناسب سردبیر مجله‌ی ترانسپورت هستیم.».

نیچر تلاش کرده با مؤلفان مقالات تقلبی هم تماس بگیرد، اما تا کنون موفق نشده است.

به نوشته‌ی نیچر، بررسی‌های این نشریه کپی‌برداری هر دو وزیر ایرانی را آشکار کرده است. این مجله‌ی معتبر علمی همچنین خاطرنشان می‌سازد که سه مجله‌ی علمی که مقاله‌ی کامران دانشجو در آنها به چاپ رسیده بود گفته‌اند که این مقاله را از ژورنال حذف کرده‌اند.

سرقت علمی وزیر علوم

نیچر هفته‌ی پیش در مقاله‌ای که به صورت آنلاین منتشر شد عنوان کرد که قسمت‌های وسیعی از متن مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۹ در مجله‌ی Engineering with Computers توسط کامران دانشجو و مجید شهروی به چاپ رسید از روی مقاله‌ی محققان کره‌ی جنوبی، منتشر شده در سال ۲۰۰۲ در مجله‌ی Journal of Physics D کپی‌برداری شده است.

نیچر با ذکر لینک‌های مربوطه می‌نویسد، بخش‌های دیگر مقاله نیز از روی جز‌و‌ه‌ی چند تن از محققان گرفته شده و قسمتی از آن نیز مربوط به مقاله‌ای است که در سال ۲۰۰۶ در International Journal of Impact Engineering به چاپ رسیده است.

نیچر می‌نویسد، کمپانی Springer که دفتر آن درنیویورک است و مسئول چاپ مجله‌ی “مهندسی با کامپیوتر” است تصریح کرده که این مقاله را حذف خواهد کرد.

به گفته‌ی نیچر، کپی‌برداری مشابهی از همین نویسندگان در مجلات Springer´s Journal of Mechanical Technology یا JMST و Taiwanese Journal of Mechanics و ژورنال ایرانی Mechanical and Aerospace Engineering به چاپ رسیده است که متن آنها تقریبا مشابه مقاله‌ای است که در مجله‌ی “مهندسی با کامپیوتر” منتشر شده است.

مارک د یونخ Mark de Jongh، دبیر ژورنال JMST می‌گوید، این مجله قصد دارد که دومین مقاله را از این ژورنال حذف کند. او تصریح می‌کند‌‎: «من به این نتیجه رسیده‌ام، مقاله‌ای که مشکوک به تقلبی بودن است ۵۰ درصد با مقاله‌ای که پیش از این در ژورنال فیزیک D به چاپ رسید مشابهت دارد.».
به گفته‌ی نیچر، Journal of Mechanics هم می‌خواهد اقدام مشابهی انجام دهد.

یی ـ چونگ شو (Yi-Chung Shu)، دبیر اجرایی این ژورنال و یکی از محققان در مهندسی مکانیک در دانشگاه ملی تایوان به نیچر گفت: «ما به تازگی تحقیقات خود در این مورد جدی را به پایان برده و به این نتیجه رسیده‌ایم که مقاله‌ای که به قلم کامران دانشجو و مجید شهروی منتشر شده از روی مقالات دیگران کپی‌برداری شده است.». وی افزود: «این مقاله قطعا از این ژورنال حذف خواهد شد.».

سرقت علمی وزیر صنایع و محکومیت در دادگاه

فرزاد سلیمی که بیش از 75 نفر از بستگان نزدیک خود را در زلزله رودبار از دست داده بود، از سال‌ها قبل به راهکاری اجرایی برای کاهش تلفات زلزله فکر می‌کند. اندیشه‌های او سرانجام در اوایل سال 82 نتیجه می‌دهد و طرح اتاق امن زلزله به ذهن این کارشناس تربیت‌بدنی می‌رسد.

در آغاز برای آن که مطمئن شود طرح تکراری نیست به سراغ اساتید زلزله‌شناسی در دانشگاه‌ها می‌رود. پس از آن برای اجرایی شدن این ایده، مکاتبات و ملاقات با مدیران دولتی مربوطه را آغاز می‌کند. ستاد حوادث غیرمترقبه وزارت کشور، نخستین نهادی است که فرزاد سلیمی به سراغ آن می‌رود. مدیران و کارشناسان این ستاد ضمن قدردانی از این طرح جدید، به او توصیه می‌کنند که طرح خود را به سایر مراکز مرتبط نیز ارائه دهد.

این اختراع چگونه به دست محرابیان رسید؟

فرزاد سلیمی در دومین گام، به وزارت مسکن و در گام سوم خوش‌باورانه به سراغ یاران احمدی‌نژاد در شهرداری می‌رود. به گفته خود وی، مازیار حسینی رئیس مرکز بحران شهرداری تهران پس از دریافت طرح اتاق امن زلزله، می‌گوید: «ما برای کنترل مشکل زلزله، طرح‌های زیادی را به آقای احمدی‌نژاد ارائه داده‌ایم اما ایشان طرح اتاق امن را انتخاب کردند.»

البته مازیار حسینی در مکاتبه رسمی، ضمن تقدیم تقدیرنامه به فرزاد سلیمی،‌او را به وزارت مسکن ارجاع می‌دهد.

مازیار حسینی طرح اتاق امن را به علی‌اکبر محرابیان رئیس خود در شهرداری تهران ارائه می‌کند. محرابیان نیز این طرح را در اداره ثبت شرکت‌ها به نام خود و موسی مظلوم با عنوان جدید «ایمن‌سازی ساختمان‌های با بافت فرسوده» به ثبت می‌رساند. او البته تغییر چندانی در طرح اولیه به عمل نمی‌آورد و در عین حال با همان اعتماد به نفسی که فعالان صنعتی بارها دیده‌اند، از بین دو گزینه «اختراع» و «تکمیل اختراع» گزینه اول را انتخاب می‌کند.

او در آن زمان هرگز فکر نمی‌کرد که این اقدام ممکن است به محکومیت در یک دادگاه و حتی به نوشته برخی سایت‌های اینترنتی، احتمال خروج وی از فهرست وزرای دولت دهم منجر شود. چند هفته پس از این تخلف علمی، آقای احمدی‌نژاد شهردار وقت تهران در 22 اسفند 83 در مصاحبه‌ای، اتاق امن را طرح ابتکاری کارشناسان شهرداری می‌نامد.

این مصاحبه آغاز انفجار تبلیغاتی پیرامون طرح اتاق امن است که بهانه خوبی برای چاپ عکس‌هایی با چهره اندیشمندان و مخترعان را در اختیار محمود احمدی‌نژاد و علی‌اکبر محرابیان قرار می‌دهد. نکته جالب آن که احمدی‌نژاد، در یکی از مصاحبه‌های خود با اعلام اینکه طرح اتاق امن با 31 هزار ساعت کار کارشناسی در شهرداری تهران به نتیجه رسیده است، از صنف آهنگران خواست این طرح را بدون نگرش سودآوری اجرا کنند.

او همچنین در آخرین روزهای حضورش در ساختمان بهشت، از اقدام گسترده تحقیقاتی برای طراحی اتاق امن، به عنوان یکی از افتخارات 19 ماه خدمت خود در شهرداری تهران یاد می‌کند. فرزاد سلیمی مخترع اتاق امن که این موج تبلیغاتی را می‌بیند، در آغاز خوشحال می‌شود که طرح ارائه شده توسط وی به مراحل اجرایی نزدیک می‌شود اما پس از مدتی متوجه می‌شود که هدف، اجرای این طرح نیست بلکه برخی افراد می‌خواهند با ایده او، خود را در صف دانشمندان جا بزنند. به همین دلیل اعتراض‌های او به این تخلف علمی شروع می‌شود. در آغاز به رایزنی با اعضای شورای شهر و مسئولان شهرداری اکتفا می‌کند.

دو جلسه طولانی با علی‌اکبر محرابیان، بخشی از این اقدامات است که نخستین جلسه به تقاضای سلیمی و دومی با پیگیری محرابیان برگزار می‌شود. سلیمی اما وقتی متوجه می‌شود محرابیان و فردی به نام موسی مظلوم اختراع او را به نام خود ثبت کرده‌اند، چاره‌ای جز شکایت به دادگستری نمی‌بیند.

نام احمدی نژاد و برخی از اعضای کابینه در این پرونده

علی‌اکبر محرابیان و موسی مظلوم، محکومان تخلف علمی مربوط به اتاق امن زلزله، در سال 85 کتابی با عنوان «اتاق امن» را توسط انتشارات دانشگاه علم و صنعت و با حمایت شهرداری تهران منتشر کردند. سومین نویسنده این کتاب محمود احمدی‌نژاد شهردار وقت تهران و رئیس‌جمهور کنونی است. در مقدمه کتاب اتاق امن، همچنین از مهندس زریبافان، علی‌آبادی، الله‌وردی، ترابی و علی‌مظلوم به دلیل همراهی در این راه، تشکر شده است.

این کتاب که مجموعه‌ای از تصاویر و نوشته‌ها در مورد اتاق امن است، کم‌آشنا بودن مؤلفان با مفاهیم علمی مهندسی سازه را به خوبی نشان می‌دهد.

در این زمینه می‌توان به روش نادرست آزمایش سازه در مقابل زلزله اشاره کرد که باید عمدتاً متکی بر نیروهای تنش‌زا با زاویه‌های مختلف باشد نه آن‌طور که مهندس محرابیان،‌ دکتر احمدی‌نژاد و دکتر موسی مظلوم، آزمایش‌های خود را صرفاً به اتکای نیروهای بار عمودی و نیروهای کشش افقی به عمل آورده‌اند. نقد علمی این کتاب و رفرنس‌های غیرمرتبط پایانی آن که برای علمی نمایی، همگی به زبان انگلیسی هستند، می‌تواند ابعاد دیگری از این ماجرا را نمایان کند.