فرارو: یکی از پرحاشیه ترین بانک های خصوصی روز جمعه آغاز به کار کرد. بانک تات که درباره ترکیب سهامدارانش حرف و حدیث بسیاری است در 88/8/8 اولین شعبه خود را در شهر مشهد افتتاح کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد، در مراسم افتتاح این شعبه جمعی از مدیران ارشد بانک مرکزی، وزارت صنایع و معادن، بازرگانی و امیررضا واعظی آشتیانی قائم مقام سازمان تربیت بدنی شرکت داشتند. بانک تات هشتمین بانک خصوصی کشور است که آغاز به کار می کند. در دوره دولت نهم بانک مرکزی به جز موافقت با تبدیل موسسه مالی و اعتباری بنیاد مستضعفان به بانک سینا، هیچ مجوزی در زمینه فعالیت بانک های خصوصی صادر نکرد اما در ماه های پایانی دولت به یکباره بانک مرکزی در دادن مجوز بانک های خصوصی دست و دلباز شد. به بنیاد شهید مجوز داد تا بانک دی را راه اندازی کند. سپاه موسسه انصار را که سال ها در حال فعالیت بود توانست تبدیل به بانک کند. شهرداری صاحب بانک شهر شد و دست آخر بانک تات که پس از چند بار به تعویق افتادن بررسی اساسنامه و پذیره نویسی سرانجام در روز جمعه به طور رسمی اعلام افتتاح شد و ظاهراً از بهمن فعالیت خود را آغاز می کند. اما تات چیست و از آن کیست؟

از ظاهر بانک تا محتوا
بانک تات یک ظاهر دارد و یک محتوا. ظاهر آن ترکیب سهامداران آن است که به طور رسمی اعلام شده اما محتوای آن با یک اسم گره خورده است؛ علی انصاری. انصاری مرد پشت پرده هشتمین بانک خصوصی در جمهوری اسلامی است. او را گرچه رسانه ها با عضویت در هیات مدیره باشگاه استقلال و همانندپنداری با حسین هدایتی عضو متمول باشگاه رقیب شناختند اما باید برای شناخت او به سال ها قبل بازگشت. حتی آنانی که او را با بازار مبل ایران می شناسند باز هم به عقبه او خوب نپرداخته اند. انصاری کار خود را قبل از بازار مبل آغاز کرده؛ در بازاری که هیچ ربطی به مبل نداشت. آغاز فعالیت های اقتصادی او به اوایل دهه 70 بازمی گردد؛ زمانی که به همراه یک شریک دیگر در ضلع جنوبی بازار آهن شادآباد مجتمع تجاری بهاران 1و2 را ساخت. از قبل همین فعالیت ها و ساخت و سازها بود که توانست کم کم خود را در قامت یک سرمایه دار نشان دهد. اما انصاری چگونه توانست در قامت یک سرمایه دار جلوه کند؟

انصاری کیست
انصاری معمارزاده یی است اهل دان اصفهان که ظاهراً در ابتدا خانواده متمولی نداشته است و در رده بندی طبقه اجتماعی جزء خانواده طبقه متوسط به شمار می رفته است اما آشنایی با برخی فعالان بازار آهن و ورود به حوزه ساخت و ساز وضع مالی او را دگرگون کرد. ساخت مجتمع تجاری بهاران 1و2 و در ادامه بازار مبل ایران حرکت هایی بود که انصاری به طور شراکتی انجام داد؛ فعالیت هایی که زمان را برای او به دهه 80 رساند؛ دهه یی که مقارن با نشست و برخاست او با اهالی سیاست شد. اوج آن همکاری با امیررضا واعظی آشتیانی در فدراسیون دوچرخه سواری و در ادامه باشگاه استقلال بود. در انتخابات ریاست جمهوری نیز او از حامیان جدی محمود احمدی نژاد به شمار می رفت. دهه 80 انصاری را در مسیر جدیدی از فعالیت ها قرار داد. اگر در دهه 70 او را فقط در بازار آهن شادآباد می شناختند در دهه 80 توانست به شهرت برسد. این عقبه انصاری، او را مرد اول بانک تات کرده است زیرا انصاری است که همه را در تات گرد هم جمع کرده و چنین مجموعه یی را شکل داده است؛ مجموعه یی که با چند و چون زیادی همراه است.

سهامداران موسس تات
سهامداران تات را سه گروه ورزشی، صنعتی و خانوادگی تشکیل می دهند. گروه ورزشی عبارتند از صندوق اعتباری حمایت از قهرمانان و پیشکسوتان ورزش، کمیته ملی المپیک، فدراسیون روستایی و عشایری، فدراسیون پزشکی ورزشی، فدراسیون فوتبال، فدراسیون ورزش های جانبازان و معلولین، باشگاه فرهنگی ورزشی استقلال و باشگاه فرهنگی ورزشی پیروزی. چند هفته پیش سایت های اصولگرا نظیر الف و جهان از حاتم بخشی رئیس سابق سازمان تربیت بدنی خبر دادند. بر اساس اخبار سایت های اصولگرا سازمان لیگ در زمان مسوولیت علی آبادی و با دستور وی در اقدامی غیرقانونی دو میلیارد تومان به بانک خصوصی تات کمک کرد.

این سایت ها گزارش دادند از بودجه دیگر فدراسیون های ورزشی نیز برای تاسیس این بانک هزینه شده است. اعطای این مبلغ پول در حالی است که برخی از فدراسیون های ورزشی از پرداخت حقوق کارکنان خود عاجزند. البته کمیته ملی المپیک در جوابیه یی توضیح داد راه اندازی بانک آرزوی جامعه ورزش بوده که تاکنون به دلیل کمبود اعتبار عملی نشده بود و راه اندازی تات می تواند پشتوانه مطمئنی برای ورزش کشور باشد. در این جوابیه توضیحی درباره نکات مبهم کمک سازمان ها و زیرمجموعه های سازمان تربیت بدنی داده نشده بود.

از این رو درباره اولین گروه از سهامداران چنین شبهه یی از سوی خود اصولگرایان مطرح شد.

گروه صنعتی سایپا؛ از قرار معلوم 20 میلیارد سهم تات را سایپا خریده است. در واقع 10 درصد از سهام این بانک در اختیار سایپا قرار دارد. درباره حضور سایپا در این بانک دو نکته وجود دارد؛ اول آنکه شرکت سایپا در حال راه اندازی یک بانک است تا به طور تخصصی در خدمت خود باشد از این رو مشخص نیست چرا سهامدار موسس یک بانک، شرکتی است که خود تا چند وقت دیگر صاحب بانک می شود؟ نکته دیگر به مدیران بانک مرکزی برمی گردد. محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی چند بار به صراحت در پاسخ به حل مشکلات مالی ایران خودرو رقیب سایپا در بازار و دریافت تسهیلات از بانک ها بر فروش سهام شرکت بانک پارسیان تاکید کرد. در واقع ایران خودرو باید از سهامدار بودن پارسیان دست می کشید تا سیستم بانکی نیز تعاملات با بانک را از سر گیرد. حال باید از بانک مرکزی پرسید چه فرقی بین ایران خودرو و سایپا وجود دارد؟ چرا ایران خودرو نمی تواند در پارسیان سهامدار باشد اما سایپا می تواند سهام تات را در اختیار گیرد؟

گروه سرمایه گذاری تات؛ گروه سرمایه گذاری تات از برادران انصاری است. بنا بر اعلام سایت رسمی تات پایه های اولیه شکل گیری گروه سرمایه گذاری تات در ابتدای دهه 40 شمسی و توسط علی اکبر انصاری در عرصه ساخت و ساز ساختمان های مسکونی و تجاری بنیان گذاشته شد. این سایت اعلام کرده با این حال دهه 60 را می توان اوج فعالیت های حرفه یی و نظام مند این گروه با مدیریت علی انصاری دانست. اما وقتی به کارنامه این گروه نگاه کنید چند کار عمده می بینید.

بازار آهن غرب
بازار مبل ایران
کارخانجات لوله و پروفیل تهران
کارخانجات تولیدی و صنعتی خوشخواب نوین

?بازار موبایل ایران که آخری را روی پیراهن استقلال در بازی های لیگ امسال دیده اید و فاز اول همزمان با تات روز جمعه افتتاح شد. برادران انصاری 20 درصد سهام تات را در اختیار دارند. هرچند تمام برادران در زیر چتر علی قرار دارند و ظاهراً تقسیم سهام آن به دلیل برخی موانع قانونی بوده که اجازه نمی داده یک نفر بیش از میزان مشخصی سهم در اختیار داشته باشد.

تات مخفف یک اسم یا نام قوم
در تبلیغات که برای تات شده تلاش شده آن را مخفف «تجربه، اعتماد و توسعه» نشان دهند اما در اصل نام قوم برادران انصاری و گروه سرمایه گذاری آنان است. قوم تات در نزدیکی بوئین زهرا قزوین سکنی دارد. انتخاب نام تات برای هشتمین بانک خصوصی نشان دهنده قدرت خاندان انصاری در این بانک خصوصی است.

چرا پذیره نویسی به تعویق افتاد
در اواسط مرداد و براساس مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار قرار بود یک میلیارد از دو میلیارد سهم اسمی بانک خصوصی تات (معادل 50 درصد از سرمایه 200 میلیارد تومانی) ظرف مهلت 60 روز پذیره نویسی شود اما به فاصله یک روز سازمان بورس طی اطلاعیه یی اعلام کرد این پذیره نویسی که قرار بود به زودی انجام شود تا اطلاع ثانوی انجام نخواهد شد و پس از انجام مقدمات لازم، امکان شروع پذیره نویسی توسط سازمان بورس اعلام می شود. در آن زمان این تاخیر فقط به دلیل عدم بررسی اساسنامه این بانک در جلسه شورای پول و اعتبار که ناشی از نرسیدن نوبت بود، اعلام شد اما منابع خبری در خصوص تعویق پذیره نویسی دلایل دیگری را اعلام کردند. در خصوص بانک تات گروه سرمایه گذاری تات با دو مساله روبه رو بود؛ اینکه بر اساس قانون گروه های سرمایه گذاری نمی توانند بیش از 10 درصد سهام یک بانک خصوصی را در اختیار داشته باشند در حالی که گروه سرمایه گذاری تات 20درصد سهام را در اختیار دارد و از قضا این گروه از یک خانواده بود. نکته دیگر نداشتن بدهی معوق از سوی سهامداران موسس بود. ظاهراً این گروه به یک بانک خصوصی 500 میلیون تومان بدهی معوق دارد. این ملاحظات بانک مرکزی را در بررسی پرونده این بانک دچار احتیاط کرد البته بعداً برخی منابع ادعا کردند این گروه چنین مشکلی ندارد بلکه بدهی بانکی دارد که این بدهی نشانگر بدحسابی نیست و برای اخذ مجوز مانع حساب نمی شود. اگر این فرض را بپذیریم سخنرانی احمدی نژاد در نظرآباد را به یاد آورید که گفت معامله پارسیان به این دلیل ابطال شد که دو خریدار به بانک ها بدهکار بودند و فروش بانک به این دو بدهکار تخلف است. آیا فرقی بین رستمی صفا و انصاری است؟ اگر داشتن بدهی به بانک ها تخلف نیست و مانع اخذ مجوز بانک خصوصی نیست چرا برای خرید سهام پارسیان از سوی رستمی صفا مانع شد؟ این ابهامات است که آینده بانکداری خصوصی و آمیخته شدن با سیاست خودی و غیرخودی را پرابهام کرده است.

تشابه تاریخی
علاوه بر آلوده شدن سیاست با اقتصاد، در فضایی که توزیع سود در بخش های مختلف اقتصادی همگرا نیست و سود بخش ها متعادل نیست این گونه مجوز دادن به بانک های خصوصی زمینه سوداگری را فراهم می کند زیرا در این فضا بانک ها ناچارند با نرخ سود بالا پول های مردم را جمع کنند و برای پرداخت بهره ناچارند آن را در پربازده ترین بخش سرمایه گذاری کنند. نتیجه آن روانه شدن سیل نقدینگی به یک بازار و جذب آن در بخش نامولد اقتصادی می شود. اتفاقی که در بخش مسکن افتاده نمونه واضحی بر این ادعا است. در چنین بانک هایی مالکیت و سرمایه یکسان انگاشته می شود و سرمایه بانک در اختیار سهامداران آن قرار می گیرد. برخی بانک های خصوصی که در حال شکل گیری است عمده سهام اش در اختیار کسانی است که کمترین آورده را خود دارند. آنها با اخذ وام از دیگران و تامین اولیه سرمایه و پذیره نویسی مالک بانک می شوند و زمام کار را در اختیار می گیرند. برای مثال تات اولین بانکی است که در جمهوری اسلامی 50 درصد از سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی جمع کرده است. اما اگر از این موضوع بگذریم در زمان شاه داستان بانک شهریار که از سوی برادران رضایی راه اندازی شد با فرضیه ابتدایی همانندی زیادی دارد. برادران رضایی تولیدگرانی بودند که ابتدا به صورت موجه فعالیت خود را آغاز کردند و در بخش های صنعتی سرمایه گذاری کردند. آنها پس از مدتی بانک شهریار را ایجاد کردند. بانکی از طریق اخذ وام از بانک های دیگر راه اندازی شد و در ادامه با گرفتن وام از خارجیان و توزیع در داخل برای خود روزگار می گذرانید. در واقع در این بانک مدیر و مشتری یکی بود و مدیریت با سرمایه قاطی شد. نتیجه آن شد که این بانک به مرحله سقوط رسید و پای دربار را نیز به موضوع باز کرد. سرانجام بانک مرکزی با محدود کردن سهام برادران رضایی که محوریت شان با علی رضایی بود توانست بحران را تا حدودی کنترل کند. آیا بانک مرکزی از گذشته درس گرفته است؟