دویچه وله: انتقاد مقام‌های ایران از روسیه به دلیل عدم تحویل موشک‌های اس ۳۰۰ در حال شدت گرفتن است. انتقادهای اخیر در روابط دو دهه‌ گذشته میان روسیه و ایران کم‌سابقه‌اند. قرارداد موشک‌های اس ۳۰۰ حساسیت غرب و اسرائیل را برانگیخته است.

سید حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، با تأکید بر “اهمیت ژئوپلیتک ایران در امنیت روسیه”، از تأخیر این کشور در تحویل موشک‌های اس ۳۰۰ به ایران انتقاد کرد. به نوشته خبرگزاری مهر، فیروزآبادی با ابراز گلایه از «دوستان روس در همسایه شمالی» پرسید: «آیا استراتژیست‌های روسیه اهمیت ژئوپلتیک ایران را در امنیت روسیه در نظر نمی‌گیرند؟ چرا موشک‌های دفاعی اس ۳۰۰ که با تفاهم دو دولت برای اقدامات دفاع از ایران مورد توافق قرار گرفته است، مجوز ارسال دریافت نمی‌کند و بیش از ۶ ماه از وقت تحویل آنها از طرف روس تخطی شده است؟»

اظهارات فیروزآبادی دو روز پس از آن صورت می‌گیرد که وزیر دفاع ایران نیز انتقاد مشابهی را متوجه مقام‌های روس کرد. احمد وحیدی، روز چهارشنبه در مقام‌های ایران از عدم تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ از سوی روسیه ناخشنودندگفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا، ضمن یادآوری قرارداد خرید اس ۳۰۰ از روسیه، گفت: «فکر نمی‌کنيم برای طرف روسی مناسب باشد که در دنيا به عنوان يک همکار نامطمئن جلوه‌گر شود». او از مسکو خواست، با نادیده گرفتن فشارهای اسرائیل، قرارداد فروش سامانه دفاع هوايی اس ۳۰۰ را اجرا کرده و اين موشک ها را به ايران تحويل دهد.

قراردادی حساس و بحث‌انگیز

ایران و روسیه قرارداد مربوط به معامله موشک‌های اس ۳۰۰ را سال ۲۰۰۷امضا کردند، اما به رغم پیگیری‌های ایران هنوز این قرارداد جنبه‌ی اجرایی پیدا نکرده است. سفر مصطفی محمد نجار، وزیر سابق دفاع ایران، در بهمن سال ۱۳۸۷ به مسکو نیز نتوانست رهبران روسیه را به اجرای قرارداد یادشده متقاعد کند.

قراداد تحویل موشک‌های اس ۳۰۰ به موضوعی حساس در مناسبات میان روسیه از یک‌سو و غرب و اسرائیل از سوی دیگر بدل شده است. دستیابی ایران به این موشک‌های پیشرفته، توان دفاع هوایی این کشور را به نحو محسوسی بهبود خواهد بخشید. غرب و اسرائیل نگران‌اند که این بهبود، موضع ایران را در مذاکرات اتمی سرسختانه‌تر کند و انعطاف کمتر تهران در مذاکرات را در پی داشته باشد.

سال گذشته، اندک زمانی پس از بروز جنگ میان گرجستان و روسیه، محافل خبری از قول مساعد اسرائیل به قطع کمک‌های خود به گرجستان خبر دادند تا روسیه نیز متقابلا از تحویل موشک‌های اس۳۰۰ به ایران خودداری کند. در شهریورماه گذشته نیز خبر سفر مخفیانه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به مسکو، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی پیدا کرد. گفته می‌شد که یکی از اهداف عمده‌ی این سفر متقاعدکردن رهبران کرملین به عدم صدور موشک‌های اس ۳۰۰ به ایران بوده است.

از سکوت تا انتقاد

ظرف دو دهه‌ی گذشته رهبران جمهوری اسلامی کمتر به صورت علنی از رفتار و رویکردهای روسیه انتقاد کرده‌اند. در محافل سیاسی ایران این انتقاد وجود داشت که اتکا و اعتماد به روسیه در عرصه‌ی بین‌المللی و به ویژه در مناقشه هسته‌ای، سبب شده که ایران درباره‌ی رفتار و رویکردهای بحث‌انگیز مسکو در مسائل مختلف و از جمله در تعیین رژیم حقوقی دریای خزر و یا همراهی آن در تأیید تحریم‌های بین‌المللی سکوت اختیار کند.

در ماه‌های اخیر، روسیه در مناقشه هسته‌ای ایران موضع تندتری گرفته و از تهران خواسته است که پیشنهاد جدید آژانس درباره‌ی مبادله‌ی اورانیوم را بپذیرد. دمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، اخیراَ اعلام کرد که اگر ایران به پیشنهادهای مطرح پاسخ منفی دهد، امکان تحریم بیشتر آن منتفی نخواهد بود. بنا به گزارش‌های غیررسمی، جمهوری اسلامی تا کنون پیشنهادهای آژانس را رد نکرده است، اما در مورد اجرای آن شرط و شروطی دارد.

تهران خواهان است که در برابر ۱۲۶ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده، تنها ۸۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۵ / ۳ درصد غنی‌شده تحویل دهد و این تحویل هم در دو مرحله (هر مرحله ۴۰۰ کیلوگرم) انجام شود. بنا به پیشنهاد آژانس، ایران برای دریافت اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده‌ی لازم جهت استفاده در راکتور هسته‌ای خود در تهران، باید پیشاپیش ۱۲۰۰ کیلوگرم از ذخیره ۱۵۰۰ کیلویی اورانیوم ۵ / ۳ درصد غنی‌شده خود را تحویل دهد. کشورهای ۱+۵ معتقدند که وجود مقدار کمتری از اورانیوم غنی‌شده در ایران، این کشور را در ساختن احتمالی سلاح هسته‌ای با مانع روبرو خواهد کرد.

در همین حال، حسن فیروزآبادی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با خبرگزاری مهر، از تبادل اورانیوم با روسیه و فرانسه دفاع کرده است. او گفته است: «ما از تبادل سوخت زیان نخواهیم کرد، بلکه با به دست آوردن معادل آن، سوخت ۲۰ درصد مورد نیاز رآکتورها، سالانه نزدیک به یک میلیون نفر از هم‌وطنان از امکانات درمانی ناشی از آن استفاده خواهند کرد و همچنین حقانیت خود را در فعالیت هسته‌ای صلح‌آمیز به کرسی نشانده‌ایم و این موفقیت برای دانشمندان و سیاستمداران ایران جای تبریک و تشکر دارد.»

اظهارات فیروزآبادی ظاهراَ پاسخ به منتقدانی است که می‌گویند، معامله‌ی احتمالی با آژانس بی‌ارزش‌تر و کم اهمیت‌تر از آن است که بتوان برای آن هزینه‌های هنگفتی که در مناقشه هسته‌ای متوجه ایران شده و نیز تنش‌های زیانمند سال‌های گذشته در مناسبات ایران با جامعه‌ی جهانی را توجیه کرد.